Манай оронд ирж байгаагүй гаднын иргэд хэдхэн жилийн өмнө л Монголыг зөвхөн мал аж ахуй эрхэлдэг, нүүдэлчин, ядуу буурай орон, Чингис хааны төрсөн нутаг гэдгээр л хүлээж авдаг байлаа.

Харин цахим эрин хүн бүрт ижил мэдээллийг, цаг алдалгүй авах боломжийг олгосон нь Монгол Улсын талаарх бодит мэдээллийг дэлхий дахинд нээлттэй болгосон юм. Өнөөдөр интернэт сүлжээнд холбогдсон хэн ч Монголтой холбоотой түүх, орчин үеийн аж амьдрал, эдийн засаг, шар мэдээ гээд хүссэн бүхнээ мэдэх боломжтой.

Тэгвэл гаднын иргэд жуулчид цахим орчноос Монголын талаар ямар мэдээллийг авч байна вэ. Ямар зүйл гаднын жуулчдыг манай оронд аялах хүслийг төрүүлж байна вэ гэсний үндсэн дээр цахим орчинд байх Монголын талаарх сонирхолтой баримтуудыг түүвэрлэн хүргэж байна. Эндээс дэлхий нийт, цахим орчин Монголын талаар ямар анхны сэтгэгдэлтэй байдаг талаар тодорхой хэмжээний ойлголттой болж болох юм. Мөн бидний өмнө нь огт дуулж байгаагүй зарим сонирхолтой баримтууд ч багтсан болно.

1.       Монгол Улсыг түүхэн нэршлээр нь гадаад Монгол гэдэг. Тэднийг Өвөр Монголтой андуурч болохгүй бөгөөд Өвөр Монгол нь БНХАУ-ын автономит муж юм.

2.       Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хотын суурь 1639 онд тавигдсан. Туул болон Сэлбэ голыг дагасан хот 1778 онд өнөөгийн суурьшлаа олох хүртлээ нийт 28 удаа байршлаа сэлгэж байв. Тус хот нь жилд хасах нэг градусын хүйтэн цаг уурыг дундчилдаг нь дэлхийн хамгийн хүйтэн нийслэлээр нэрлэгддэг.

3.       Монгол Улс нь нэг хүнд ногдох газар нутгийн хэмжээгээр дэлхийд тэргүүлдэг. Ойролцоогоор нэг хавтгай дөрвөлжин миль газар 4,3 хүнд оногддог.

4.       Монгол Улс газар нутгийн хэмжээгээрээ дэлхийд 14-д орох том бөгөөд нийт газар нутгийн хэмжээ нь 1.566.000 хавтгай дөрвөлжин километр. Энэ нь АНУ-ын Аласка мужаас үл ялиг жижиг гэсэн үг. Мөн Монгол Улс нь Казахстан улсын араас дэлхийд хоёрт орох том газар нутагтай, далайд гарцгүй орон юм.

5.       Анагаахын шинжлэх ухаанд 1866 оноос эхлэн Дауны синдромтой төрсөн хүмүүсийг “Mongoloid” гэх нэршлээр нэрлэх болсон. Үнэн хэрэгтээ “Mongoloid” гэдэг нь Монголжуу гэсэн утгатай үг бөгөөд арьс өнгөний гарал үүсэл заасан шинжлэх ухааны тогтсон нэршил юм. Өнөөдөр энэ үг зөвхөн гарал үүсэл заах шинжлэх ухааны томьёолол хэлбэрээр ашиглагддаг.

6.       Зайрмагийг анх Монголчууд бүтээсэн гэх таамаглал байдаг. Нүүдэлчид эрт үед зайрмаг маягийн зүйлийг өвлийн улиралд хонины гүзээнд хийж авч яван, түүгээр хооллодог байжээ. Их Монгол Улсын байлдан дагуулалтаар тэдэнд эзлэгдсэн Хятадад зайрмаг анх дэлгэрч хожим нь Марко Поло 1295 онд Италид буцах үедээ Европт танилцуулсан гэж үздэг.  

7.       Монголд эрэгтэй хүүхэд бүр багаасаа бөх барилддаг. 2011 онд Улаанбаатар хотод 6002 бөхийн барилдаан болсон нь хамгийн олон бөх нэгэн зэрэг барилдсан гэх Гиннесийн дэлхийн амжилт болж байв. Монголчууд үндэсний бөх барилдаж байсан гэх түүхэн тэмдэглэл VII зууны үеийн Хятадын эх сурвалжид хамгийн анх тэмдэглэгдэн үлджээ.  

8.       Монгол Улс 3,2 сая орчим хүн амтай. Тэд нийт хүн амынхаа тооноос 13 дахин их морьтой. Мөн 35 дахин их хоньтой.

9.       Хүний хоолойгоор нэгэн зэрэг хоёр хөг авиа гаргах хосгүй урлагийг Хөөмий гэдэг. Энэхүү гайхалтай язгуур урлагийн төрлийг зөвхөн Монголд л сонсох боломжтой.

10.   Монголын Говь цөл нь Азид хамгийн томд тооцогддог бол дэлхийд тавт орох том цөл юм.

11.   Тайваньчууд ердөө 2002 онд Монголын тусгаар тогтнолыг албан ёсоор хүлээн зөвшөөрч газрын зурагтаа Монголыг тусгаарлан зурах болсон. Харин Монгол Улс нь өнөө хэрнэ БНХАУ-ын “нэг улс, хоёр систем” бодлогыг хүлээн зөвшөөрч, Тайванийг Хятадын нэг хэсэг гэдэгтэй санал нийлдэг.

12.   Хүн төрөлхтний нийт хүн амын гуравны нэг нь амьдардаг буюу Төв болон Өмнөд Азийн өндөрлөг бүсэд байх цасны ирвэс нь зөвхөн Монголын зэрлэг байгальд бүрэн эрх чөлөөтэй амьдардаг, уугуул оршин суугч нь юм.

13.   Хоёр бөхт “Bactrian” тэмээ зөвхөн Монголд байдаг. Харамсалтай нь арав гаруй жилийн турш тоо толгой нь огцом буурч байгаа бөгөөд сүүлийн жилүүдэд Монголын эрх баригчид хоёр бөхт “Bactrian” тэмээний тоо толгойг өсгөх арга хэмжээг эрчимтэй авч байна.

14.   Монгол Улсын нийт хүн амын ойролцоогоор 36 хувь нь 18-аас доош насныхан.

15.   VI зуунд нүүдэлчин Монголчуудын довтолгооноос хамгаалах зорилгоор Хятадууд Цагаан хэрмийг барьж байгуулсан.

16.   Монголыг “мөнх хөх тэнгэрийн орон” гэх нь бий. Учир нь тэнд дунджаар жилийн 260 өдөрт нартай, цэлмэг байдаг.

17.   Ингэний сүүг исгэж боловсруулдаг Монголын уламжлалт айраг ундаа нь байгалийн гаралтай бага градустай согтууруулах ундаа бөгөөд Төв Азид Кумис нэрээр тархсан байдаг.

18.   “Time” сэтгүүл 2011 онд Их Монгол Улсыг үүсгэн байгуулагч Чингис хаан буюу Тэмүүжинг хүн төрөлхтний түүхэн дэх хамгийн нөлөө бүхий 25 улс төрчийн нэгээр нэрлэж байв.

19.   АНУ-ын палеонтологич Роё Чапман Андревс 1922 онд Монголын говьд эрдэм шинжилгээний ажил хийж, үлэг гүрвэлийн яс олсон анхны хүн болжээ.

20.   АНУ-ын иргэн, номын зохиолч Вильям Копертуайт гэх хүн 1962 онд “National Geography” сэтгүүлд хэвлэгдсэн Монголын талаарх нийтлэлийг уншиж, Монгол гэрийн зургийг харсныхаа дараа тус улсад орчин үеийн гэрийн загварыг анх удаа танилцуулж байв.

21.   Түүхч Харолд Ламбын 1927 онд бичсэн “Genghis Khan: Emperor of All Men” гэх бестселлер ном нь бүх цаг үед хамгийн их борлуулагдсан Чингис хааны тухай бичигдсэн бүтээл юм.

22.   Төв Азид Чингис хаантай ижил “ДНХ”-той 17 сая эрэгтэй хүн амьдарч буйг эрдэмтэд өргөн цар хүрээтэй судалгаагаар тогтоожээ.

23.   Чингис хааны ач хүү Хубилай хаан Хятадыг эзэлж Юуан гүрнийг байгуулснаар өнөөгийн Бээжин хотыг нийслэлээ болгосон юм. Түүхэн сурвалж бичигт тэмдэглэгдэн үлдсэнээр Юуан гүрний нийслэлийг Даду буюу Их нийслэл гэдэг байжээ. Хубилай хааны хаанчлалын үед бий болсон сүм хийд, орд харшууд өнөөдөр жуулчдыг ихээр татдаг Хятадын аялал жуулчлалын гол цэгүүдийн нэг болжээ.

24.   1924 оны арван нэгдүгээр сарын 26-нд Монгол Улс нь ЗХУ-ын дараагаар дэлхийн хоёр дахь Коммунист улс болж байжээ.

25.   Монголд ургадаг моддоос хамгийн өндөр нь шинс мод бөгөөд 45 метрийн өндөртэй шинс мод олдож байсан нь улсын рекорд аж.

26.   Анх VII зуунд Төвдийн буддизмийн нэг урсгал болон үүссэн шарын шашин нь Монголын гол шашин юм. Шарын шашин анх Монголд XVI зуунаас эхлэн хүчтэй дэлгэрч эхэлжээ.

27.   Монголын эртний нийслэл Хархорин хотод байх 1586 онд байгуулагдсан Эрдэнэ зуу хийд нь өнөөг хүртэл бүрэн бүтэн хадгалагдан үлдсэн Монголын хамгийн эртний сүм, хийд юм.

28.   Монгол хэл нь Алтайн язгуурын хэлний аймагт, Финланд, Турк, Казах, Узбек, Солонгос зэрэг өөр олон хэлний хамтаар багтдаг.  

29.   Италийн аялагч Марко Поло 17 жилийн турш Юуан гүрэнд амьдарсан бөгөөд эх орондоо буцаж очоод “Il Milione” гэх аяллын тэмдэглэл номоороо Монголыг анх Европ тивд танилцуулсан юм.

30.    Монгол Улс нь анх 1961 онд НҮБ-д элссэн байдаг. Гэтэл 1987 оныг хүртэл АНУ тэргүүтэй дэлхийн 100 гаруй улс тэднийг албан ёсны улс гэж хүлээн зөвшөөрөөгүй юм.

31.   Тэртээ мянган жилийн өмнө Хубилай хаан анхны шуудан харилцааны системийг зохион бүтээжээ. Морьт элчүүд 30-40 километр зайд өртөөлөн шуурхай захидал зөөдөг байсан аж.

32.   Монголын уламжлалт хувцсыг дээл гэдэг бөгөөд энэ нь эртний Европчуудын хэрэглэж байсан Кафтантай төсөөтэй загвартай байдаг.

33.   Монголын хээр талд амьдрах зэрлэг адууг тахь гэдэг. Энэ нь дэлхий дээр үлдсэн хамгийн сүүлийн зэрлэг адууны төрөл бөгөөд 66 хромосомтой байдаг нь жирийн адуунаас хоёроор илүү юм.   

34.   Монголчууд цагаан сар гэх баяраар дорнын шинэ жилийг тэмдэглэдэг. Энэхүү баяр нь нэг юм уу, хоёрдугаар сард Хятадын шинэ жилтэй зэрэг эхэлдэг бөгөөд үндсэндээ төсөөтэй ч зарчмын хувьд тэс өөр баярууд юм.  

35.   Чингис хааны үеэс үлдсэн хамгийн алдартай сурвалж бичиг болох Монголын нууц товчооны зөвхөн Хятад хэл дээрх орчуулгын эх хувь нь хадгалагдан үлджээ.

36.   Монголчууд эртнээс тамга ашиглаж байсан түүхэн баримт, олдворууд олон байдаг. Нүүдэлчид малаа өөр хоорондоо ялгахын тулд тамга ашигладаг байсан аж. 1246 онд Гүег хаан IV Ромын пап ламд бичсэн захидлаа тамгалсан байсан нь Монгол төрийн таних тэмдгийг илэрхийлж байжээ. Харин 1921 оны хувьсгалын дараа Монголчууд төрийн билэгдлээ алтан соёмбо болгож төрийн тамганы загварыг шинэчилсэн байдаг.

37.   Чингис хаан арми Европт аян дайн хийж байх үедээ их буу, дарь ашиглаж байсан түүхэн тэмдэглэл барууны орнуудын эх сурвалжид олноор үлдсэн байдаг. Чингис хаан хятадуудаас бүрдэх их буу, оньсон зэвсгийн хэд хэдэн салаатай байжээ.

Хэрэв “Mongolia” гэж бичээд “Google” хайлт хийвэл хамгийн түрүүнд морь унасан бүргэдтэй анчин, Монгол гэр, малчин ард, хөдөө нутаг, хээр тал, Чингис хааны морьт хөшөө, Алтай таван богд уул, говь, Улаанбаатар хотын утаа зэрэг гарч ирэх аж.

Мэдээж биднийг сонирхсон гаднын хүн бүр л Монголын тухай “Wikipedia” хуудсаар зочлох бөгөөд “Lonely Planet” тэргүүтэй аялал жуулчлалын сайтуудад эерэг мэдээллүүд ихэвчлэн хөвөрнө.