Монголын говиос хууль бусаар олборлон гаргасан үлэг гүрвэлийн чулуужсан олдворыг Францын гаалийн албан хаагчид 2015 онд хураан авчээ. Эдгээр олдворыг даваа гарагт Парист болсон ёслолын үеэр Монгол Улсад буцаан хүлээлгэн өгсөн бөгөөд удахгүй музейд байрлуулан олон нийтэд үзүүлэх гэж байгааг соёлын сайд мэдээллээ.

Франц улс арванхоёрдугаар сарын 8-нд 70 сая жилийн настай үлэг гүрвэлийн араг ясыг Монгол Улсад албан ёсоор буцаан өгсөн байна. Энэхүү олдвор аймшигт Тираннозавр Рексийн “Ази ах дүү” гэгддэг Tarbosaurus bataar төрлийн маш ховор олдвор бөгөөд 2015 онд Францын албан хаагчид хураан авч байжээ.

Францын Төрийн сангийн сайд Амели де Моншален уг олдвор болон бусад дэгдээхэйн өндөг зэрэг зүйлсийг Соёл, спорт, аялал жуулчлал, залуучуудын сайд Ч.Ундрамд гардуулан өгөв. Тэрээр “Өнөөдөр Говь цөлийн нэг хэсэг эх орондоо буцаж ирж байна. Энэ бол урт хугацааны няхуур мөрдөн шалгалтын үр дүн. Энэ бол шинжлэх ухаан, соёлын үнэт өвийг сэргээн олгох үйл явдал” гэж хэлжээ.

Уг араг яс нь Монголын говиос хууль бусаар гаргагдаж, дараа нь Солонгосоор дамжин өнгөрөөд, 2015 оны хоёрдугаар сард Францын төв хэсэгт гаальд хураагджээ. “Монголчууд бидний хувьд үлэг гүрвэлийн олдворуудаа буцаан авах нь маш чухал. Франц улсад энэ үнэт зүйлсийг буцаан өгсөнд гүн талархал илэрхийлье” гэж Ч.Ундрам сайд онцолжээ.

Эдгээр олдворыг Монгол Улс ойрын хугацаанд нээхээр төлөвлөж буй музейд байрлуулна гэж мэдэгджээ. “Тэр хүртэл чулуужсан олдворыг Монголд авчирч, сэргээн засварлаж судална” хэмээн тэрээр AFP-д ярьсан байна.

“Онцгой нээлт”

Францын гаалийн байгууллагын хэвлэлийн төлөөлөгч Софи Оккереллийн хэлснээр, бүтэн үлэг гүрвэлийн араг яс олдсон нь үнэхээр онцгой тохиолдол аж. Олдоцын үнэлгээ 2015 онд хураагдах үедээ ойролцоогоор 700 мянган евро (өнөөгийн ханшаар 800 мянган доллар орчим) байсан ч өнөөдөр зах зээл дээр хоёр, гурав дахин өндөр үнэд хүрэх боломжтой гэжээ.

Tarbosaurus bataar нь Цэрдийн галавын үед амьдарч байсан бөгөөд 65 сая жилийн өмнө устжээ. Энэ төрлийн олдвор Ази тивээс өөр газар олдож байсан тохиолдол байхгүй.

Америкийн судлаач Рой Чапман Андрюс 100 жилийн өмнө Монголд үлэг гүрвэлийн өндөг олсноос хойш шинжлэх ухааны эрдэмтэд болон хууль бусаар олборлогчид олноор ирж олон үнэт олдвор алдагдсан байдаг. Монгол Улс гадаадад гараад удаж буй олдворуудыг эргүүлэн авчирч, музей болон олон нийтэд буцаан хүргэх бодлого баримталж байна.

Гадаад руу гаргахыг хориглосон олдвор

Монгол Улс Говийн бүс, ялангуяа Нэмэгтийн хөндийн чулуужсан олдворуудыг төрийн өмч гэж үздэг бөгөөд ямар нэгэн олдворыг гадаад руу гаргахыг хуульчилан хориглодог. Хэрэв зөвшөөрөлгүйгээр гаргасан бол эх оронд нь буцаах ёстой.

2015 онд Холливудын жүжигчин Николас Кейж 276 мянган доллараар худалдан авсан үлэг гүрвэлийн гавлыг буцаан өгөхөө зөвшөөрсөн бөгөөд энэ гавал мөн Монголын нутгаас хууль бусаар гарсан нь тогтоогдсон. Тэр гавлыг жүжигчин 2007 онд Нью-Йоркийн дуудлага худалдаанаас худалдан авч байжээ.

Дотоодын аюулгүй байдлын алба 2014 онд Кейжтэй холбогдон олон жил үргэлжилсэн мөрдөн шалгалтаар энэхүү олдвор Монголын нутгаас хууль бусаар гарсан болохыг тогтоосон гэж мэдэгджээ. Кейж уг олдворыг авах үедээ Леонардо Ди Каприотой хүртэл өрсөлдсөн гэдэг.