Стратегийн ач холбогдол бүхий бүтээгдэхүүнй хангамж нийлүүлэлтийг дэмжих тухай хуулийн төслийг үзэл баримтлалын хүрээнд хэлэлцэхийг санал хураалтанд оролцсон гишүүдийн олонх дэмжсэн юм. Чуулганы хуралдаанаар Аж үйлдвэр, эрдэс баялгийн сайд Г.Дамдинням дараах мэдээллийг өглөө.

Тэрээр “Монгол Улсын Засгийн газрын үйл ажиллагааны төлөвлөгөөнд бид 3–6 сарын шатахууны хэрэглээгээ дотооддоо бүрэн хангаж, нөөцөлдөг болох зорилт тавьсан. Энэ зорилтын хүрээнд одоо ажиллаж байна. Гол асуудал нь манай савны нөөцийн хэмжээ хүрэлцэхгүй байгаа явдал.

Жишээлбэл, зургаан сарын хэрэглээгээ нөөцлөх хэмжээний сав барина гэвэл зөвхөн савны зориулалтад гэхэд ойролцоогоор 3 их наяд төгрөгийн хөрөнгө шаардлагатай. Харин нэг сарын хэрэглээний нөөц хадгалах сав барихын тулд 200 мянга орчим тонн багтаамжтай байгууламж хэрэгтэй бөгөөд үүнийг барихад 500 тэрбум орчим төгрөгийн эх үүсвэр шаардлагатай. ААН-үүд ийм савыг 1.5–2 жилийн дотор барьж ашиглалтад оруулах боломжтой юм.

Манайд шатахууны нөөцийн сав гэдэг ойлголт 1990 оноос хойш үндсэндээ хувийн хэвшлийн хариуцлагад шилжсэн. Батлан хамгаалах болон онцгой байдлын салбараас бусад нь төрийн эзэмшлийн савгүй, бараг 100 хувь хувийн хэвшилд тулгуурлаж байна. Төрийн өмчтэй байх үед ууршилт, хулгай зэрэг асуудал их гардаг байсан бол хувийн хэвшлийн менежмент энэ салбарыг харьцангуй сайн авч явж ирсэн. Гэхдээ уул уурхайн үйлдвэрлэл өссөнтэй холбоотойгоор манай жилийн шатахууны хэрэглээ 20 орчим хувиар нэмэгддэг болсон. Иймээс нөөцийн савны хүчин чадлаа нэмэгдүүлэх, ААН-үүдэд хөнгөлөлттэй зээл олгож улсын хэмжээний нөөцийн чадамжийг нэмэгдүүлэх хэрэгтэй.

Урт хугацааны гол шийдэл бол Дорноговь аймгийн Алтанширээ суманд баригдаж байгаа нефть боловсруулалтын үйлдвэр. Одоогоор энэ төсөл 50 хувийн гүйцэтгэлтэй явж байгаа бөгөөд 2027 оны эхний хагаст ашиглалтад оруулахаар төлөвлөсөн. Үйлдвэр ашиглалтад орсноор зарим төрлийн бүтээгдэхүүний 50 хувийг, заримынх нь 70 хувийг дотооддоо үйлдвэрлэн хэрэглэж чаддаг болно.

Мөн ирэх онд 100 сая тонн нүүрс экспортлохоор төлөвлөсөн. Энэ нь манай шатахууны хэрэглээг 20–25 орчим хувиар өсгөнө гэсэн үг. Эдийн засгийн өсөлт шатахууны савны хүчин чадлаасаа түрүүлээд явж байна. Үнийн хувьд бид зөвхөн К2 буюу Евро-2 стандартын АИ-92 бензинийг ОХУ-тай 2028 он хүртэл жил бүр сунгадаг урт хугацааны гэрээгээр 1 тонныг нь 705 доллараар авч байгаа. Энэ үнэ нь ОХУ-ын дотоодын үнээс ч хямд.

Шинэ хууль батлагдсанаар ААН-үүдэд хөнгөлөлттэй зээл олгож савны хүчин чадлыг нэмэгдүүлэхээс гадна улсын нөөцийн хэмжээг хатуу тогтооно. Зөрчил гаргавал хатуу арга хэмжээ авах зохицуулалттай. Одоогоор АИ-92 тасалдах үед аль шатахуун түгээх станц дээр хэдэн тонн нөөц байгаа нь тодорхой биш. Улсын хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулж буй 1800 орчим шатахуун түгээх станцад бодит хэмжилт хийдэг багаж байдаггүй, зөвхөн хүн явуулж шалгах боломжтой. Энэ бол 35 жил өөрчлөгдөөгүй систем.

Тиймээс бүх шатахуун түгээх станцуудад мэдрэгч суурилуулж, нэгдсэн хяналтын системд холбох шаардлагатай. Ингэснээр нөөцийг зохиомлоор хомсдуулж байна уу, эсвэл үнэхээр тасалдсан уу гэдгийг бодитоор харах боломж бүрдэнэ.

Өнөөдөр улсын хэмжээнд шатахууны төлөөлөгч ердөө 9 аймагт ганц, ганц хүн байдаг. Тэд бүх станцын нөөцийг биечлэн шалгана гэдэг бараг боломжгүй. Тиймээс мэдрэгч, автомат систем суурилуулж, мэдээллийг Ашигт малтмал, газрын тосны асуудал хариуцсан төрийн захиргааны төв байгууллагад төвлөрүүлэн хянадаг болох нь энэ хуулийн гол хэсэг юм” гэлээ.