Эрх баригч намын улс төрийн бужигнаан дундуур Монгол Улсын хамгийн том гадаадын хөрөнгө оруулалттай Оюу толгой ХХК-ийг тойрсон баривчилгаа, хөрөнгө оруулагчдын хооронд хийх хэлэлцээ, гүйцэтгэх захирлын томилгоотой холбоотой чухал асуудлууд ид өрнөж байна.
Өнгөрсөн долоо хоногт Монгол Улсын Тагнуулын ерөнхий газраас Оюу толгой ХХК-ийн Худалдан авах газрын нэр бүхий албан тушаалтнуудыг саатуулж, шалгалтын ажиллагаа явуулж байгаа мэдээлэл гарсан. Оюу толгойн албан тушаалтнуудын ажлын байр болон гэрт нэжлэг хийж 10 орчим тэрбум төгрөг, тансаг үл хөдлөх хөрөнгийн гэрчилгээнүүдийг хураан авч, нэр бүхий 4-5 хүнийг авлига албан тушаал, эдийн засгийн гэмт хэрэгт яллагдагчаар татсан гэх мэдээлэл зарим хэвлэлээр гарсан ч Тагнуулын ерөнхий газраас өнөөдрийг хүртэл албан ёсны мэдээлэл өгөөгүй байна. Тагнуулаас өнөөдөр энэ талаар тодруулахад, мөрдөн шалгах ажиллагаа үргэлжилж байгаа учраас прокурорын зөвшөөрөлгүй мэдээлэл өгөхгүй гэх.
Оюу толгой ХХК-ийн Худалдан авах газрын ажилтнуудын баривчилгаа нь Монголын Засгийн газрын Оюу толгойн хөрөнгө оруулагч Рио Тинто групптэй хийх хэлэлцээг эхлүүлэх үе болон Оюу толгой ХХК-ийн дараагийн гүйцэтгэх захирлыг томилох үетэй давхцаж байгаа нь зарим хардлагыг төрүүлэв.
Уг асуудалд яагаад заавал Тагнуулын байгууллага оролцов. Тагнуулын байгууллагын эрх үүрэг, эрхлэх асуудал мөн байсан уу?
Хуульд зааснаар, Тагнуулын ерөнхий газар нь тагнуулын байгууллагуудын үйл ажиллагааг уялдуулан зохицуулах, үндэсний аюулгүй байдлыг тагнуулын аргаар хангах бодлого боловсруулж хэрэгжүүлэх зорилго бүхий Засгийн газрын тохируулагч агентлаг юм.
Мөн Тагнуулын ерөнхий газрын үүргийн 11.1.3.-д “Улсын эдийн засгийн аюулгүй байдалд ноцтой хохирол учруулж болзошгүй ажиллагаанаас урьдчилан сэргийлэх, түүнийг илрүүлэх, таслан зогсоох” гэж заасан байна.
Тэгэхээр Оюу толгойн Худалдан авах газрын ажилтнууд улсын эзийн засагт аюул учруулах хэмжээний том асуудал үүсгэсэн үү гэдэг асуулт гарч байна.
Оюу толгой төсөл бол Монголын эдийн засагт чухал нөлөөтэй, 20 гаруй мянган хүнийг ажлын байраар хангадаг, олон тэрбум ам.долларын өртөгтэй мега төсөл. Оюу толгой төсөл эхэлснээс хойших 16 жилийн хугацаанд төслийн үйл ажиллагаа, менежментийг 100 хувь хөрөнгө оруулагч тал буюу Рио Тинто группийн удирдлагад байж ирсэн.
Рио Тинтогийн стандарт хэрэгждэг, санхүү, хөрөнгө оруулалтдаа жил бүр олон улсын аудит хийдэг, хяналт шалгалт хамгийн өндөр байдаг, бүр дотроо авлига, ялгаварлан гадуурхалтын талаар ажилчид нь шүгэл үлээдэг Оюу толгой ХХК-д Худалдан авах газрын удирдах албан тушаал хашдаг монгол ажилчид нь өөрсдөдөө давуу байдал үүсгэснийг, үгсэн хуйвалдаж олон зуун тэрбум төгрөгийг хувьдаа, хамаарал бүхий этгээдээрээ дамжуулан завшсан байсныг мэдээгүй өнгөрөх боломжтой юу гэдэг асуулт мөн л гарч байна. Эсвэл мэдсэн ч нуусан уу. Яагаад заавал Монголын Тагнуулын байгууллага оролцов?
Нөгөө талд Тагнуулын ерөнхий газар бол Засгийн газрын тохируулагч агентлаг бөгөөд хоёр талын хэлэлцээ эхлэхээс өмнө баривчилгаа явуулж байгаа нь манай талын тактик байв уу? Өөр ноцтой баримт, үйлдлүүд байгаа юу?
Мөн Оюу толгой ХХК-ийн гүйцэтгэх захирлын сонгон шалгаруулалт дотооддоо өрнөж байгаа гэх мэдээлэл байгаа бөгөөд монгол хүн болж магадгүй гэх мэдээлэл чих дэлсэж буй. Үүнтэй холбоотойгоор дотроосоо, санаатайгаар Худалдан авах газрын дарга нарын хууль бус үйлдлүүдийг зэрэгцүүлэн дэлгэв үү? Өөрөөр хэлбэл, монгол хүн гүйцэтгэх захирал болгочихвол хууль бус үйлдэл давтагдах вий гэсэн далд мессеж үү гэх мэт эргэлзээтэй асуулт хариултгүй байна.
