Ерөнхий сайд Г.Занданшатар УИХ-ын гишүүн Б.Энхбаярыг ХЗДХ-ийн сайдаар томилох саналыг УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанд танилцуулж байна. Танилцуулгатай холбогдуулан гишүүд асууж хариулт авч байна.
Ерөнхий сайд Г.Занданшатар: Б.Энхбаяр нь хууль зүйн салбарт 20 гаруй жилийн туршлагатай, маргэжлийн боловсон хүчин бөгөөд ард иргэдийн итгэлийг дааж асуудлыг тогтолцооны болон хууль зүйн салбарын хүрээнд шийдэж, хуулийг дагаж мөрдөн, хуулиа дээдлэн ажиллаж чадах улстөрч гэж үзэж байна. Үнэн ялж Үндсэн хуулиа дээдлэн сахин хүндэтгэж даган мөрдөж байж хулгай, худал биш үнэн ялах болно.
УИХ-ын гишүүн П.Сайнзориг: Монгол Улсын Үндсэн хуулийн хууль дээдлэх зарчмыг зөрчиж хуралдаж байгаа чуулганы хуралдааны ирцээс хасаж өгөхийг мэдэгдэж байна. Ямар үндэслэлээр гэвэл Цэцээс энэ сарын 22-ны өдрийн 08-р тогтоолын 35-р хуралдаан дээр 16-17-ны хуралдааны ирц ерөөсөө хангадахгүй байна гэх зүйл байсан. Үндсэн хууль зөрчсөн байдлаар хуралдаан явчихлаа. Цэц 95-р тогтоолоо хүчингүй болгох арга хэмжээ аваарай гэж заасан байна. Цэцийн шийдвэрийн дагуу 95-р тогтоолыг хүчингүй болгож байж Засгийн газрын эрх сэргэж, үүний дараа Б.Энхбаяр сайдыг томилох асуудлыг Ерөнхий сайд эрх хэмжээнийхээ хүрээнд шийдэх хэрэгтэй. Үндсэн хуулийн Цэцийн шийдвэртэй зөрчилдсөн хуралдаан явж байгаа учраас дэгийн хуулийн дагуу хүсэлтээ тавьж байна. Намайг ирцээс гаргаж өгнө үү.
-УИХ-ын дэд дарга Б.Пүрэвдорж: Хуралдаан даргалж байгаагийн хувьд би ирцээс гаргах гаргахгүйг шийднэ. Ирцээс гаргахгүй. Та албан бичгээр мэдэгдээрэй.
Ерөнхий сайд Г.Занданшатар: Цэцийн дүгнэлт хувьд цагаан дээр хараар Үндсэн хуулийн Цэцийн шийдвэр эцсийнх байна гэж заасан. Үүнийг УИХ хянан хэлэлцэхгүй гэж заасан байгаа. Цэцийн дүгнэлтээ бүрэн унших хэрэгтэй. Цэцийн хяналт хэрэгжүүлэх ёстой гэдэг нь Засгийн газар цаашдаа хэвийн ажиллах боломжийг хэрэгжүүлж, хангах ёстой гэсэн утгатай заалт юм. Тиймээс Үндсэн хуулийн Цэцийн шийдвэрийг П.Сайнзориг гишүүн бид хоёр тайлбарлах, хянах эрх байхгүй. Цэцийн шийдвэрийг гуйвуулж бусад асуудалд нялзааж хэрэглэхийг хориглох нь Үндсэн хуулийг дээдэлж байгаа хэрэг юм.
УИХ-ын гишүүн Д.Бум-Очир: Б.Энхбаяр сайд Их хурлын даргыг нүүрсний асуудлын хэрэгт холбогдсон юм байна гэж мэдэгдсэн. Дараа нь үргэлжлүүлээд Ерөнхий сайд мөн энэ талаар мэдэгдсэн. Бид нэг талдаа гүтгэсэн болон гүтгүүлсэн гэдэг байр сууринд очсон. Тийнхүү тэмцэл хэрүүл маргаан одоог хүртэл үргэлжилж байна. Энийг нэг талд нь гаргах хэрэгтэй. Засгийн газрыг хамгаалах гэж нэг талдаа гарж байгаа зүйл байхгүй. Зарчмын хувьд зөв талдаа гарч хулгайчийн эсрэг талд гарсан хэрэг юм. Үнэхээр нүүрстэй холбогдсон гэх баримт нотолгоо нь байгаа юм уу?
УИХ-ын гишүүн Б.Энхбаяр: Шинэ асуудал яригдаад байгаа хэрэг огт биш. 2023 оны нүүрсний сонсгол яригдаж байх үед Чулуунзагд, түүний төрсөн ах Лхамжав талийгаач этгээд нар яллагдагчаар татагдаж, шалгагдаж байсан. Одоо ч үргэлжилж байна. Энэ асуудал нь гэнэт гарч ирээд би шүгэл үлээсэн хэрэг биш. Энэ нотлох баримтууд нүүрсний сонсгол дээр яригдсан нотлох баримтууд юм. Энд гаргасан хянан шалгах шинжээчдийн дүгнэлт УИХ-ын Тамгын газрын архивт байгаа. Та бүхэнд нээлттэй юм. УИХ-ын дарга асан Амарбаясгалан нүүрсний сонсгол дээр яригдсан нотлох баримт шинжээчийн дүгнэлттэй холбоотой асуудлаар нэг ч удаа хууль хяналтын байгууллагад нэр төрөө сэргээлгэхээр хандаагүй.
УИХ-ын гишүүн Ж.Батсуурь: Саяхан л төрөө хямралаас гаргая, түмнээ ядуурлаас гаргая, гадаад дотоод зээлийг багасгах талаар ярьж байсан. Тэгэж ярьснаас хойш 10 гаруй жил өнгөрчээ. Ард түмэн та бүхэнд бүх боломжийг өгсөн. Гэтэл төрөө хямралаас гаргах биш харин ч хямрал руу чирлээ. Энэ хямралаас гаргах боломж танай бүлэгт байгаа. Гэхдээ сүүлийн үеийн нөхцөл байдлын тухайд нэг л их Үндсэн хууль ярьсан хүмүүс. Тэгснээ Үндсэн хуулиа өөрсдөө зөрчсөн нөхцөл байдал үүсжээ. Одоо бол Б.Энхбаяр гишүүнийг ярьж байгаа зүйлсээ богино хугацаанд хийж, одоогийн хямралаас гаргаасай гэж хүсэж байна. Хорвоо дээр хоёр үнэн гэж байхгүй. Хэрвээ та хүмүүсийг гүтгэсэн бол өөрөө хариуцлага хүлээх ёстой.
УИХ-ын гишүүн Б.Энхбаяр: Нүүрсний асуудалтай холбоотой сонсгол бол өнгөрсөн парламентад МАН болон АН-ын гишүүдийн тэгш оролцоотойгоор Г.Занданшатар Ерөнхий сайдыг УИХ-ын дарга байх үед Монгол Улсын Үндсэн хуульд орсон өөрчлөлт мөн түүний манлайлал дор гарсан Хяналт шалгалтын тухай хуулийн хүрээнд зохион байгуулагдсан юм. Би ялагдахгүй ээ. Яагаад?
Нүүрсний сонсголоор Бортээгийн уурхайд баяжуулах үйлдвэр гэх халхавчаар хууль бус тендер зохион байгуулсан гэдгийг УИХ тогтоож тогтоол гаргасан. Тэрхүү түр хороонд АН-аас гэхэд Цогтгэрэл дарга мөн Ганбат гишүүн ажиллаж байсан. Түүнчлэн С.Ганбаатар гишүүн ажиллаж байсан. Бид 100 хувийн саналаар хөндөгдөөд байгаа асуудлыг "хууль бусаар зохион байгуулсан байна" гэдэг УИХын тогтоол 2024 оны нэгдүгээр сард гаргасан. Энэ тогтоол одоо хүчинтэй байгаа. Тэгэхээр би ч ялагдахгүй. Бид ч ялагдахгүй.
Гэмт хэргийн шинжтэй цаад асуудал нь одоо шалгагдаж байгаа юм. Би энэ асуудлыг зөвхөн авлигын хэрэг гэж үзэхгүй байгаа. 30 сая долларын авлигын баримт нь Монгол талаас биш гадаад улсаас гарсан. Гадаад улсад авлигын баримт нь байгаа этгээд бол Монгол төрд шийдвэр гаргаж, тамга дарж, алх барьж болохгүй гэж үзэж байна.
Энэ бол ердийн авлигын хэрэг биш. Монгол Улсын Үндэсний аюулгүй байдалтай холбоотой. Тэр дотроо Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн гишүүн нь өөр улсад барьцаалагдсан этгээд байж болохгүй гэж үзсэн. Тийм ч учраас итгэл үнэмшилтэйгээр, хожим хойно би харамсахгүйгээр үхнэ гэж өөртөө тангараглаж энэ сонсголыг зохион байгуулсан. Би нүүрсний хулгайчид төрийн алх бариулж байсан гэж харамсалгүй үхнэ гэсэн итгэл үнэмшлээр сонсгол зохион байгуулсан.
