Оюу толгой бүлэг ордын ашиглалтад Монгол Улсын эрх ашгийг хангуулах, хүртэх өгөөжийг нэмэгдүүлэхтэй холбоотой баримт бичиг, үйл ажиллагаанд хяналт шалгалт хийх УИХ-ын Ханан шалгах түр хорооны хуралдаан  2025.10.01/ боллоо. Энэхүү хуралдаанаар Оюу толгойн бүлэг ордын талбай дотор ашигт малтмалын ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл эзэмшдэг “Онтрэ” ХХК-ийн хувьцааны төрийн эзэмших хувь хэмжээг хууль тогтоомжид нийцүүлэн тогтоох ажлын хэсэг байгуулжээ. 

Аж үйлдвэр, эрдэс баялгийн сайд энэ ажлын хэсгийг ахалжээ. Мөн энэ асуудалтай холбогдуулж гишүүд асуулт тавьж, саналаа хэлэв.

-УИХ-ын гишүүн С.Зулпхар:”Оюу толгой” компани “Онтрэ”-гийн талбай руу нэвтрэлт хийсэн гэж байгаа. Лиценз шилжээгүй байгаа. Энэ асуудалд хэрхэн анхаарч байна вэ. Хэлэлцээрийн хүрээнд засаглалын асуудлыг эргэж харна гэсэн. Оюутолгой  төслийн хүрээнд засаглалыг эрх тэгш байх зарчимд нийцүүлэн, сайжруулах талаар ярьж байна уу, хэлэлцээрт энэ асуудал туссан уу?

-УИХ-ын гишүүн, Аж үйлдвэр эрдэс баялгийн сайд Г.Дамдинням:”Онтрэ” компанийн харьяанд байгаа хоёр лицензийн талбайд бэлтгэлт, нэвтрэлт гэдэг зүйл хийгдсэн. Уулын ажлын төлөвлөгөөг 2025 оны нэгдүгээр сард батлаад өгсөн байна лээ. Би бол эргэлзээтэй байгаа, Хянан шалгах хороон дээрээ ярих байх. Бэлтгэлт нэвтрэлт гэдэг бол олборлолтын үйл ажиллагаа биш хэр хэмжээний хүдэр байна вэ, эсвэл судалгаа шинжилгээний ажил хийгдэж үү гэдгийг хэмжилт хийгээд тооц гэдэг үүрэг өгсөн. Тэнд олборлолт явагдахгүй, хайгуул эрт хийгдсэн.

Засаглалын хувьд 103 -ын хүрээнд ярьж байна. “Оюу толгой” компанид Монголын Засгийн газрыг төлөөлж ажиллаж байгаа гурван гишүүн хангалттай, хангалтгүй ажиллаж байгаа, тайлан өгөхгүй байгаа, удирдамжаар хангахгүй байгаа зэрэг олон асуудал бий.

ТУЗ -ийн гишүүд зарим нь сайн ажилладаг, зарим нь алга болдог түүхүүдийг бид бүгдээрээ мэднэ. Ажлын хэсгийг зайлшгүй мэдээллээр хангаад яв гэдэг чиглэлийг өгч байгаа. Хараат бус гишүүдийг томилуулах тухай асуудлыг хэлэлцээрийн төвшинд аваад явж байна.

Нэг шүүгчийн  шийдвэртэй холбоотой  асуудал бий, энэ нь Оюу толгойд Монголын Засгийн газрыг төлөөлж байгаа ТУЗ- ийн гурван гишүүний хаалт хамгаалалт тавих, зогсоох эрх үүргийг цуцалсан байдал руу оруулсан эрх зүйн ийм нэг нөхцөл байдал бий. Оюутолгойн гэрээ бол өөрчилж болдоггүй гэрээ биш. Өөрчлөх асуудал ярих бүрэн эрхтэй. Гэрээн дээр энэ заалт бий.

Монголынхоо талд давуу тал үүсгэх чиглэлээр ажиллаж байна. Хэлэлцээртээ орно.

Энүүхэндээ товчоор хэлэхэд тэр хүмүүсийн тэргүүнд шийдэх гэж хүсэж байгаа асуудал бидний хувьд сүүлд шийдвэрлэх асуудалтай давхцдаг, бидний тэргүүнд шийдвэрлэх гэж оролдож байгаа асуудал тэдний хувьд сүүлд нь шийдвэрлэх асуудал байдаг. Тактиктай холбоотой асуудлаа ажлын хэсгийн даргатайгаа зөвлөлдөөд явъя л гэдэг бодолтой байна.

-УИХ-ын гишүүн, Хянан шалгах түр хорооны дарга О.Батнайрамдал: Оюу толгойн хөрөнгө оруулалтын гэрээгээр бид 34 хувь эзэмшдэг хэрнээ 34 хувьд ногдох зэсийн баяжмалаа борлуулах ямар ч эрх байхгүй. Гэтэл “Онтрэ” компани эдийн засгийн ашгаа 20:80 гэж хуваагаад 20 хувьдаа оногдох зэсийн баяжмалаа маркетинг хийж борлуулах эрхээ авсан. Мөн “Онтрэ” мөнгө гаргадаггүй.

“Онтрэ” дээр гарч байгаа бүх зардлыг “Оюу толгой” компани төлдөг. “Оюу толгой” төлөөд “Онтрэ” -гоос зээлжих хэлбэрээр хүүтэй буцааж авдаг.

Энэ хүүгээ канадын бодлогын хүү дээр нэмэх нь 2 хувь буюу өнөөдрийн ханшаар аваад үзэх юм бол 6.7 хувийн хүүтэйгээр “Онтрэ” зээл авч байгаа. “Онтрэ” компани Оюу толгойгоос  6.7 хувийн хүүтэй зээл авч болоод байхад яагаад бид 11 хувиар толгой компанид хүү төлж байгаа юм. “Оюу толгой” компанитай байгуулсан хөрөнгө оруулалтын гэрээнд 16 жилийн хугацаанд өөрчлөлт оруулаагүй. 2009 онд хөрөнгө оруулалтын гэрээ байгуулагдахад  хэн ч анзаараагүй хувь нийлүүлэгчдийн гэрээ гэдэг давхар  гэрээ байгуулагдсан. Эрдэнэс Монгол гээд Монголын тал, Оюу толгойн Рио Тинтогийн 100 хувь эзэмшил цаасны хоёр компани. Энэ гэрээнд энэ бүх санхүүжилттэй холбоотой асуудал гарсан. Энэ гэрээ 2011 оны зургаадугаар сард нэмэлт өөрчлөлт оруулсан. Монголын талд мэдэгдэхгүйгээр. Иймээс энэ асуудалд онцгой анхаарах шаардлагатай.