АНУ-ын Ерөнхийлөгч Дональд Трамп, ОХУ-ын Ерөнхийлөгч Владимир Путин нар саяхан Аляскад уулзлаа. Гурван цаг орчим үргэлжилсэн уулзалтын дараа хоёр тал хэлэлцээ “үр дүнтэй” болсон гэж мэдэгдсэн ч Украины дайныг зогсоох эсвэл зохицуулах талаар ямар нэгэн тохиролцоонд хүрсэнгүй.

Аляска дахь уулзалтын дараа Дональд Трамп Украины Ерөнхийлөгч Володимир Зеленский болон Европын холбооны удирдагчидтай уулзсан. Трамп уулзалтын үеэр АНУ Украины аюулгүй байдлыг хангахад туслахад бэлэн гэдгээ илэрхийлсэн ч тусламжийн нарийн цар хүрээ, хэмжээг тодорхой дурдаагүй юм. Тэгвэл энэхүү хоёр уулзалтыг олон улсын шинжээчид, мэргэжилтнүүд хэрхэн дүгнэснийг тоймлон хүргэж байна.

Аляскад болсон Трамп–Путины дээд хэмжээний уулзалт

Саяхан болсон Трамп–Путины Аляска дахь уулзалтыг олон улсын нэр хүндтэй судлаачид ерөнхийдөө Путины ялалт, Трампын алдаа гэж дүгнэж байна.

Chatham House-ийн шинжээчид уулзалтаас бодитой үр дүн гараагүй, харин ч Путиныг зоригжуулж, түүнд бэлгэ тэмдгийн ялалт өгсөн гэж үзэв. Тэдний тайлбарласнаар дайныг “Байдены дайн” гэж тайлбарлах Путины оролдлогод энэ уулзалт индэр болж өгсөн аж. Мөн гал зогсоохоос илүү энхийн гэрээг шаардах Трампын байр суурь нь Украин болон Европын нөхцөлд илүү хор уршигтай байж болзошгүйг анхааруулжээ.

Оттавагийн их сургуулийн эрдэмтэд уулзалтыг Трамп АНУ-ын геополитик, эдийн засгийн ашиг сонирхолд нийцүүлсэн ч Украиныг ирээдүйн хэлэлцээнд оролцуулалгүй орхисон гэж дүгнэсэн. Зарим нь үүнийг Мюнхений гэрээтэй адилтган, Донецк, Луганск, Крымийг Путины гарт өгөх замаар энхийн гэрээ гэх нэрийн дор буулт хийж болзошгүй хэмээн анхааруулжээ. НАТО болон Европын баталгаа байхгүй нөхцөлд ямар ч гэрээ тогтвортой биш бөгөөд түрэмгийлэгчийг аргадсантай адил болно гэж үзсэн байна.

E-International Relations-д нийтлэгдсэн дүн шинжилгээнд уг уулзалтыг Путины PR ялалт, Трампын стратегийн томоохон алдаа гэж нэрлэсэн байна. Трамп АНУ-ын газар нутаг дээр Путинд алга ташиж, түүнийг хууль ёсны мэт харуулсан ч бодит байдал дээр гал зогсоох ч бай, энхийн гэрээ ч бай аль нь ч бүтсэнгүй хэмээн тайлбарлажээ.

Шанхайн судлаачид уулзалтыг мухардал гэхээсээ илүү хоёр тал харилцааг хэвийн болгох зорилгоор жижиг ахицыг “ахиц дэвшил” болгон харуулах дипломат тоглолт гэж тодорхойлсон. Гэвч үл итгэлцэл, геополитикийн гүн зөрчил хэвээр үлдсэн гэжээ.

Atlantic Council-ийн шинжээчид уулзалтыг Путины хувьд хориг арга хэмжээг тойрон гарах, өөрт ашигтайгаар мэдээллийн орон зайг ашиглах боломж гэж тодорхойлсон бөгөөд Европт илүү дарамт үзүүлж, “хүчээр энхийг тогтоох” стратеги баримтлах шаардлагатайг онцолжээ.

Энэтхэгийн стратегийн шинжээч Шаши Астанха уулзалтыг зохиомол жүжиг мэт хоосон үйл явдал гэж тодорхойлсон. Трампын хувьд сайхан дүр төрх авчирсан ч бодит агуулгагүй, Путины хувьд ямар ч буултгүйгээр суртал ухуулгын ялалт болсон гэв. Иймэрхүү тодорхойгүй, үр дүнгүй уулзалтууд дахин дахин болсоор байвал царцсан мөргөлдөөнийг хэвийн мэт болгож, Москваг давуу байдалд үлдээж, Украин болон Баруун тал найдвараа алдах эрсдэлтэй гэж анхааруулсан.

Вашингтонд болсон Трамп, Зеленский, Европын холбооны удирдагчдын уулзалт

АНУ-ын туршлагатай дипломат Даниел Фрийдийн хэлснээр, аюулгүй байдлын баталгааг хэлэлцээний төвд авчирсан нь стратегийн эерэг алхам болсон боловч зөвхөн хориг арга хэмжээг чангатгаж, зэвсгийн дэмжлэг нэмэгдсэн тохиолдолд л бодит үр дүн гарна гэжээ.

RAND-ийн шинжээч Самуэль Чарап НАТО-гийн 5 дугаар зүйлтэй төстэй баталгаа бодит бус, илүү улс төрийн дохио байлаа гэж дүгнэсэн юм.

Германы судлаач Янис Клуге Европын удирдагчдын өөдрөг мэдэгдлийг бодит эв нэгдэл гэхээсээ илүүтэй Трампын ойлголтыг чиглүүлэх, Путиныг ганцаардсан мэт харагдуулах зорилготой “үзүүлбэр” гэж тайлбарласан байна.

Carnegie-ийн судлаач Татьяна Станова Кремль энэ уулзалтыг ярилцахад бэлэн мэт харагдуулсан ч бодит байдал дээр Украины буултад тулгуурласан хэлэлцээ шаардаж байна гэж дүгнэв.

АНУ-ын Элчин асан Жон Хербст аюулгүй байдлын баталгааг хэлэлцээний гол сэдэв болгосноор Путины давуу тал суларсан ч бодит үр дүн гарахын тулд хоригийг чангатгаж, зэвсгийн тусламжийг нэмэгдүүлэх шаардлагатайг сануулав.

Украины шинжээчид уулзалтыг чухал ахиц дэвшил гаргасан гэж үзсэн ч хангалтгүй гэж дүгнэжээ. Харин Украины Элчин асан Олег Шамшур үүнийг Аляскагийн уулзалтын дараах алдааг нөхөх алхам гэж нэрлэж, Барууны эв нэгдлийг харуулсан ч дайн дуусаагүй цагт жинхэнэ энх тайвны зам хараахан харагдахгүй гэж дүгнэсэн.

Вашингтоны уулзалт нэг талаар Аляскагийн уулзалтаас үлдсэн сөрөг уур амьсгалыг намжааж, аюулгүй байдлын баталгааг хэлэлцээний гол сэдэв болгож, трансатлантын эв нэгдлийг харуулсан гэж судлаачид үзэж байна. Гэсэн ч зарим шинжээч уулзалтаас бодит шинэ механизм эсвэл тодорхой шийдвэр төдийлөн гарсангүй гэжээ. Үндсэндээ энэхүү уулзалт нь эв санааны нэгдлийг харуулах, харин бодит асуудлуудыг (цэргийн тусламж, санхүүжилт, урт хугацааны аюулгүй байдлын баталгаа) цаашид хэлэлцэх улс төрийн бэлтгэл алхам байлаа хэмээн үзэж болох юм.