“Рио Тинто” компанийн хамгийн чухал төслүүдийн нэг болох Оюу толгойн зэсийн үйлдвэрлэл хүлээгдэж байснаас удаашралтай, үр ашиг багатайгаар урагшлах төлөвтэй болжээ. Монголын Засгийн газартай үүссэн маргаанаас үүдэн тус компани томоохон инженерийн өөрчлөлт хийхэд хүрсэн байна.
Рио Тинто сүүлийн найман сарын турш үргэлжилж гүнийн уурхайгаа хойш чиглэлд өргөжүүлэх туннелийн ажлыг зогсооход хүрсэн бөгөөд үүний шалтгаан нь Монголын Засгийн газар уг уурхайн "Онтрэ Ресурс" компанийн эзэмшдэг хэсэгт нэвтрэх зөвшөөрлийг удаашруулж байгаатай холбоотой аж.
Рио Тинто, Онтрэ хоёр уг талбайг Оюу толгойн уурхайн төлөвлөгөөнд нэгтгэх тохиролцоонд хүрэхэд ойрхон байсан ч Монголын Засгийн газар лицензийг шилжүүлэх процессыг удаашруулж байгаа нь Рио Тинтог “илүү бага өгөөжтэй өөр төлөвлөгөө” хэрэгжүүлэхэд хүргэжээ.
Иймд Рио Тинто гүний уурхайн олборлолтын хөгжүүлэлтийг Онтрэгийн эзэмшдэггүй өмнө зүг рүү тэлэхээр төлөвлөж байгаа бөгөөд үүнийгээ Монголын Засгийн газрын шахалтын улмаас үйлдвэрлэлийн түвшин, бүтээмжид учрах хохирлыг бууруулах зорилготой гэж тайлбарлажээ.
Баасан гарагийн орой гаргасан Рио Тинто группийн мэдэгдэлд:
Онтрэгийн хамтарсан төслийн талбайд хийх хөгжүүлэлтийн ажлыг Монголын Засгийн газар Онтрэгоос “Оюу толгой” ХХК-д лиценз шилжүүлэхийг баталгаажуултал түр зогсоож байна гэжээ.
Компанийн зүгээс зэсийн үйлдвэрлэл болон төслийн үнэ цэнийн алдагдлыг тооцоолж нийтэд зарлаагүй байна. Гэсэн хэдий ч Оюу толгой ХХК 2028–2036 онд жилд дунджаар 500,000 тонн зэс үйлдвэрлэх зорилго хэвээр байгаа гэж мэдэгдэв.
Рио Тинтогийн зэсийн бизнес хөгжүүлэлтийн захирал Кэти Жэксон уг асуудлын талаар хийсэн мэдэгдэлдээ:
“Онтрэтай хамтарсан бүсийн лицензийг шилжүүлснээр Оюу толгойн үнэ цэнийг бүх талуудад хамгийн өндөр түвшинд хүргэх боломжтой. Энэ зорилгын хүрээнд Монгол Улсын Засгийн газар болон Онтрэ Ресурстай хамтран уг асуудлыг шийдвэрлэхээр ажиллаж байна” гэжээ.
Рио Тинтогийн зэсийн бизнес хөгжүүлэлтийн захирал Кэти Жэксон
Оюу толгойн уурхайн төлөвлөгөөнд гарсан энэхүү өөрчлөлт нь Рио Тинто болон Монголын Засгийн газрын хоорондын хүндхэн харилцааны сүүлийн жишээ болж байна. Энэхүү уурхай Монгол Улсын дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 30 орчим хувийг бүрдүүлдэг стратегийн чухал төсөл билээ.
Хоёр компанийн хоорондын лиценз шилжүүлэхтэй холбоотой татварын хэмжээг тогтоох эрхтэй байгууллага болох Татварын Ерөнхий Газар уг асуудлыг удаашруулж байгаа аж.
Лиценз шилжүүлэлтийн эргэн тойрон дахь зөрчил Монгол Улсад үүсээд буй улс төрийн тогтворгүй байдлын үед өрнөж буй. Ерөнхий сайд Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнэ өнгөрсөн мягмар гарагт итгэл үзүүлэх санал хураалтад олонхийн дэмжлэг аваагүй тул огцорсон.
“Онтрэ Ресурс”-ийн гүйцэтгэх захирал Стивен Скотт баасан гарагт мэдэгдэл хийхдээ:
“Баасан гарагт гарсан гүнийн уурхайн төлөвлөгөөний өөрчлөлт нь Монголын ард иргэд, Оюу толгой төслийн бүх оролцогч талуудад эдийн засгийн сөрөг нөлөө үзүүлэх бөгөөд бид энэ нөлөөг бууруулахыг чухал зорилгоо болгож байна" гэжээ.
Уурхайн төлөвлөгөөний өөрчлөлтийн тухай мэдээ нийтэд хүрсний дараа Канадын хөрөнгийн зах зээл дээрх Онтрэгийн хувьцааны ханш 9 хувиар унажээ. Сүүлийн найман сарын турш Рио Тинто компани Онтрэгийн талбай руу туннел өрөмдөж, энэ хэсгээс өндөр агууламжтай хүдэр олборлох бэлтгэл ажлаа хийж байсан юм.
2023 онд нийтлэгдсэн уурхайн төлөвлөгөөнд зааснаар, Онтрэгийн талбайн анхны "уурхайн гүн хэсэгт эхний тэсэлгээ хийх цэг"-ийг 2026 онд хийхээр төлөвлөж байсан бөгөөд уг тэсэлгээ нь газрын доорх олборлолтын эхлэлд тооцогддог чухал үе шат юм.
Онтрэгийн талбайгаас олборлосон хүдрийг 2027 оноос Оюу толгойн баяжуулах үйлдвэрт нийлүүлэхээр төлөвлөж байсан ч ажил хэзээ эхлэх нь тодорхойгүй болж байна.
Түүнчлэн, Онтрэ ХХК 34 хувиа Монгол Улсын Засгийн газарт эзэмшүүлэх тухай хүсэлтийг удаа дараа тавьж байгаа аж.
Дашрамд дурдахад, Рио Тинто компани Монгол Улсын Засгийн газартай 4.38 тэрбум ам.долларын татварын маргаан арбитрын шүүх дээр байгаа бөгөөд Монголын Засгийн газар тус компанийг 10 гаруй жилийн өмнө улс төрийн авлига үйлдсэн гэж буруутган Британийн Дээд Шүүхэд нэхэмжлэл гаргаад байгаа юм.
