Гадаад зээлийн ашиглалт, үр ашгийг нэмэгдүүлэх анхдагч хуулийн төслийн талаар УИХ ын гишүүн Х.Ганхуяг, Т.Аубакир, Л.Мөнхбаясгалан, П.Сайнзориг нар мэдээлэл хийлээ.
Тус хуулийн төслийг дэмжиж 40 гаруй УИХ-ын гишүүн гарын үсэг зурсан бөгөөд УИХ-аар батлуулахаар ажиллаж байгаа аж. Харин өчигдөр УИХ-ын гишүүн Г.Тэмүүлэн өрийн таазыг нэмэгдүүлэх гэж байна хэмээн ярьсан учраас өнөөдөр хуулийн төслийг санаачилсан гишүүд хуулийн төслөө тайлбарлан мэдээлэл хийж байгаа аж.
Энэтхэг Улсын Экспорт, импорт банктай Газрын тос боловсруулах үйлдвэр, БНХАУ-ын мөн банктай Эрдэнэбүрэнгийн усан цахилгаан станцыг барих зээлийн хэлэлцээрийг УИХ-аас соёрхон баталсан. Гадаад зээллэгийн ашиглалт, үр ашгийг нэмэгдүүлэх тухай анхдагч хуулийн төсөл нь зөвхөн Газрын тос боловсруулах үйлдвэр, Эрдэнэбүрэнгийн усан цахилгаан, Улаанбаатар хотын Сэлбэ дэд төвийн бүтээн байгуулалтын санхүүжилтийг нэмэгдүүлэхэд үйлчилнэ. Харин энэ хуульд заагаагүй бусад хөрөнгө оруулалт Өрийн удирдлагын тухай, Төсвийн тухай хуулийг баримтлан хэрэгжинэ.
УИХ-ын гишүүн Х.Ганхуяг: Гадаад зээлийн ашиглалт, үр ашгийг нэмэгдүүлэх анхдагч хуулийн төслийг санаачилж байгаа. 2024 оноос хойш 3 удаа төсөв баталсан. 2025 оны төсвийг алдагдалгүй баталсан. Үүнээс болж гадаадын зээлээр хэрэгжүүлж байгаа мега төслүүд гацсан. Цаашаа урагшлах, бүтээн байгуулалт явах боломжгүй болсон гэсэн үг. Засгийн газрын гадаад зээлийн ашиглалтыг харахад 21.7 их наяд төгрөгийн гадаад зээлийг УИХ-аар соёрхон батлуулсан. Үүний 16.4 их наяд төгрөгийн ашиглаад дууссан байна. Цахилгаан станц, авто зам, төмөр зам, дэд бүтэц гээд олон төрлөөр ашиглаж ирсэн байна.
Нэмж гадаад зээл авах, өрийн таазыг нэмэгдүүлэх асуудал хуулийн төсөлд огт байхгүй. 12.6 их наяд гадаад зээлийн ашиглаж байж хэрэгжиж байгаа төслүүд дуусна. Үүнээс Эрдэнэбүрэнгийн цахилгаан станц болон газрын тос боловсруулах үйлдвэр дээр 5.7 их наяд төгрөг ашиглаж байж энэ хоёр төсөл ашиглалтад орно. 2025 онд гадаад зээлээс ашиглаж болох тааз нь 1.5 их наяд төгрөг. Үүнээс газрын тос боловсруулах үйлдвэр дээр 200 тэрбум төгрөгийг ашиглах таазтай гэсэн үг. Гэтэл 2028 онд дуусгахын тулд гурван жилийн хугацаанд 1.6 их наядыг ашиглах ёстой. Эрдэнэбүрэнгийн усан цахилгаан станцын төсөвт өртөг 300 сая ам.доллар. Энэ жил тавигдсан нь 70 тэрбум. Энэ хурдаараа явбал газрын тос боловсруулах үйлдвэр 15, Эрдэнэбүрэнгийн усан цахилгаан станц 10 жилийн ашиглалтад орно гэсэн үг. Тиймээс энэ хуулийн төслөөр тухайн төсөл нь зээлээ эргэн төлөх боломжтой төслүүдийг сонгож аваад төсвийн хязгаарлалтаас гаргах юм. Газрын тос боловсруулах нэгжийн төслөөс энэ жил 1.8 их наяд төгрөгийн ажил хийх хэрэгтэй байна. Гэтэл УИХ 200 тэрбумын ажил хий гэж баталж өгсөн. 1.6 их наядын ажил хийгдэхгүй гэсэн үг. Эрдэнэбүрэн дээр 169 тэрбумын ажил хийх хэрэгтэй ч энэ жил 70 тэрбумын ажил хий гэж баталсан. Хойшоо тавигдаж байгаа мөнгөн дээр бид хүү төлдөг.
Хугацаа алдах тусам төслийн төсөвт өртөг нэмэгдээд явчихдаг. 15 жилийн дараа энэ төсөл дуусна гэж үзвэл төсөвт өртөг хэд дахин нэмэгдэнэ. Энэ хоёр төсөл ашигтай бөгөөд зургаан жилийн дараа өртгөө нөхнө гэсэн тооцоотой. Мөн эргээд импортыг орлох төслүүд.
Бидний хамгийн их ярьдаг эрчим хүчний хараат бус байдал, шатахуунаа өөрсдөө хиймээр байна гэдэг. Үүнийг хийх гэхээр хуулийн хулгай хийх гэж байна гэж байгааг эх оронч бус хандлага гэж харж байгаа.
Манай гадаад зээлээр хэрэгжүүлж байгаа гурван төсөл тутмын нэг нь хугацаа нь сунгагдаж байгаа. Сунгах тусам төсвөөс мөнгө нь гардаг эсвэл гадаад зээлээ нэмдэг. Эцсийн дүндээ татвар төлөгч нар л үүнийг төлдөг. Тиймээс нэг удаадаа энэ хуулиа батлаад төслүүдээ хурдхан шиг ашиглалтад оруулах ёстой. 2013 онд нэг удаагийн ийм хууль батлуулж байсан юм билээ. Ингэснээрээ бид дэд бүтэц, төмөр замдаа хөрөнгө оруулалт хийж, замууд тавьж чадсан.
УИХ-ын гишүүн Т.Аубакир: Газрын тос боловсруулах үйлдвэр, Эрдэнэбүрэнгийн цахилгаан станц, Сэлбэ дэд төвийн орон сууцжуулах хөтөлбөр гурвыг сонгож авсан учир нь төслүүдийг ашиглалтад оруулаад буцаагаад зээлээ төлөх бүрэн боломжтой. Энэ төслүүдийг хэрэгжүүлэхийн тулд манай улс зээл авсан, мөнгө нь ороод ирчихсэн. Гэтэл бага мөнгө ашиглаад төслөө явуулж чадахгүй байна. УИХ нэг гараараа зөвшөөрөл өгчихөөд нөгөө гараараа хаагаад зогсчихсон. Хий дэмий хүү төлөх байсан юм бол яах гэж энэ зээлийг авсан юм бэ. Ашигласан зээлдээ ч хүү төлнө, ашиглаагүй зээлдээ ч хүү төлнө. Хэн нэгэн хүний захиалгаар хуулийн төсөл санаачиллаа гээд байна. Магадгүй тэгж хэлж байгаа хүмүүс хүний захиалгаар ярьж байгаа байх. УИХ-ын гишүүд мэдэхгүйдээ гарын үсэг зураад хуулийн төсөл санаачлаад яваад байна гээд доромжлоод байгаа юм уу.
Энэ хуульд гуравхан төслийг оруулчихсан. Гэтэл 100 гаруй сая ам.долларын зээл аваад ашиглаагүй хэвтэж байна шүү дээ. Тэр зээлийг ашиглахгүй юм бол УИХ анхнаасаа яах гэж соёрхон баталж өгсөн юм бэ.
