Монголд анх удаа зохион байгуулсан "Цемент экспо" арга хэмжээний үеэр эдийн засагч, нийтлэлч Д.Жаргалсайханаас барилгын салбарын хөгжил, эдийн засгийн нөхцөл байдалтай холбоотой тодрууллаа.
-Энэ онд барилгын салбарын өсөлт цаашид ер нь хэр байхаар ажиглагдаж байна. Үндэсний үйлдвэрлэлээ нэмэгдүүлээд экспортод гаргахын тулд үйлдвэрлэгчид юунд анхаарах шаардлагатай вэ?
-Монгол Улсын эдийн засгийн хөгжлийн шаардлагыг хангах хэд хэдэн нөхцөлүүд байгаа. Түүний нэг нь гадаадын хөрөнгө оруулалт юм. Гадаадын хөрөнгө оруулалтгүйгээр 14 мега төсөл хэрэгжих боломжгүй. Түүнчлэн, 14 мега төсөлгүйгээр барилгын салбарын хөгжих бас боломжгүй. Энэ том төслүүдийг дагаад барилгын салбар өргөжин тэлнэ. Тиймээс энэ бүхнийг хийхийн тулд бид гадаадын хөрөнгө оруулалтыг татах хэрэгтэй байна. Яагаад гэвэл мега төсөл болгон бараг л 2 их наяд төгрөгийнх байгаа. Тэгэхээр ийм нөхцөл байдалд гадаадын хөрөнгө оруулалт татахгүйгээр өнөөдрийн Монгол Улсын эдийн засгийн байдал сайжрахгүй гэдэг нь тодорхой болсон. Өмнө жил 80 сая тонн нүүрс гаргаж байсан бол энэ жил 60 сая тонныг л гаргах юм шиг байна. Үнэ нь унаад л байгаа. Ийм нөхцөл байдалд хүн болгоны амьдралд хүнд тусна. Бараа, бүтээгдэхүүн үнэтэй болно. Энэ төр засгийн ажил биш. Бараа, бүтээгдэхүүн үнэтэй болж байгаагийн гол шалтгаан бол импорт нь экспортоос эрс зөрүүтэй болж эхэлсэнтэй холбоотой. Ийм нөхцөл байдалд улс орон улам өртэй болно. Өртэй болох өөр нэг шалтгаан нь орох, гарах мөнгө нь багасахаар төсөв багасаад төсвийн орлого нь буурсан. Харин зардал нь хэвээрээ байгаа. Ийм нөхцөл байдалд бид гадаадын хөрөнгө оруулалт татах гэж хичээх биш, эсрэгээрээ хөрөнгө оруулагчдыг хөөгөөд, зодоод байна. Гадаадын хөрөнгө оруулагчдыг татаж чадахгүй бол бүгдээрээ маш их ядуурна гэдгийг л сайн ойлгомоор байна. Үүнийг хамгийн бодитойгоор тусгаж гарч ирэх салбар бол барилгын салбар. Тийм учраас энэ барилгын салбарын суурь нь цемент. Энэ үйлдвэрлэлээ зөв авч явахгүй, ухаалгаар хандахгүй бол бид хөрөнгө оруулагчдыг зодож дэлхийн шившиг болоод байна.
-Гадаадын хөрөнгө оруулагчдыг татахад манай улсад тулгамдаж байгаа гол асуудал нь юу байна вэ?
-Гадаадын хөрөнгө оруулалтыг баталгаажуулсан хууль байх ёстой. Өнөөдөр гадаадын хөрөнгө оруулалтыг 50, 100 сая доллароор ярих цаг болсон. Өмнөх үе шиг 10, 20 мянган доллароор ярих цаг өнгөрсөн. Одоогоос 30 жилийн өмнө бидэнд мөнгө байгаагүй. Харин одоо том хөрөнгө оруулалтыг оруулахын тулд тогтвортой бодлого байх ёстой. Тэр нь баталгаажсан байх ёстой. Үүнийгээ хурдан хийхийн оронд хэт улс төржөөд байна. Нам ямар байх нь Монголчуудын амьдралд хамаагүй. Одоо урагшаа яваад хийх ёстой зүйлээ хиймээр байна.
-Евразийн эдийн засгийн засгийн холбооны худалдааны хэлэлцээр дээр та ямар байр суурьтай байгаа вэ?
-Энэ хэлэлцээр яах вэ, явж л байг. Гэхдээ Евразийн эдийн засгийн хэлэлцээрт яарч гүйж орох шаардлага байхгүй. Хойд улс орон тогтвортой биш байна. Маргааш юу болохыг хэн ч мэдэхгүй. Монгол Улс уул уурхайгаас өөр зүйлд төрөлжиж чадахгүй байна. Уул уурхайгаас олсон ашгаараа хувийн хэвшлээ дэмжиж өрсөлдөөнийг нэмэх хэрэгтэй. Улс орны хөгжил бол хувийн хэвшлийн хөгжил. Чөлөөт өрсөлдөөнд төр орж ирээд төрийн компаниудынх нь тоо улам нэмэгдээд байхаар улс орон хөгждөггүй. Ийм учраас хувийн хэвшлээ улам хөгжүүлэх хэрэгтэй. Тэгэхийн тулд яг адилхан боломж олгох хэрэгтэй. Ер нь энд тэндхийн зөвшөөрлөө болих хэрэгтэй.
-Эдийн засагчид олон улсын нөхцөл байдлаас шалтгаалаад төсвөө тодотгох шаардлагатай гэж үзээд буй. Харин Засгийн газраас төсвийг тодотгох шаардлагагүй гэсэн. Энэ тал дээр таны байр суурь ямар байна вэ?
-Энэ оны эхний улирлын байдлаар төсвийн алдагдал 400 орчим тэрбум төгрөг байна. Тэгэхээр энэ улстөрчдийн тодотгоно, тодотгохгүй гэсэн асуудал ердөөсөө биш. Төсвийн алдагдал үргэлжилж 1 их наяд төгрөг хүрвэл хүссэн, хүсээгүй мөрөөдөл, амьдрал хоёрынхоо зөрүүг янзлах хэрэгтэй болно. Ер нь жил болгон төсвийг засаад байгаагийн цаад суурь шалтгаан бол улстөрчид төсвөө томруулахын тулд маш их хэмжээгээр л орлого, зарлагаа тооцоод байгаатай холбоотой. Бодитой баймаар байна. Бодит байдалд тулгуурламаар байна. Ер нь энэ улсын төсвийн зардлын ашиглалтыг тусад нь хянадаг тодорхой дүгнэлт өгдөг систем бүрдүүлэх хэрэгтэй байна.
