Урин дулаан цаг эхэлсэнтэй холбоотойгоор хүмүүс ходоод гэдсээ амрааж, цэвэрлэх, огцом нэмэгдсэн жингээ хасах талаар ярих, олон арга туршиж үзэх нь нэмэгдсэн. Үүнтэй холбоотойгоор УХТЭ-ийн Хоол боловсруулах эрхтэн судлалын төвийн эмч Г.Үүрийнтуяатай илүүдэл жингээ хэрхэн зөв хасах, цөс өтгөрөх, чулуу үүсэхээс хэрхэн сэргийлэх талаар ярилцлаа.
-Монголчуудад хооллолтдоо гаргадаг нийтлэг алдаа дутагдал байдаг уу. Энэ нь цөс өтгөрөх болон чулуу үүсэхэд нөлөөлдөг үү?
-Монголчуудын хооллолтын тал дээр нийтлэг гаргадаг алдаа бол өглөөний цай ууж хэвшээгүй байдаг. Өглөөний цай уухгүй өдөр л хооллодог нь цөс өтгөрөл үүсэх гол шалтгаан нь болоод буй. Энэ нь яваандаа цөсний чулуу үүсэх нөхцөл болдог. Яагаад гэвэл хүний биед хоногт 400-800 мл цөс ялгардаг. Шөнөжингөө ялгарсан 30-50 мл цөсний хүүдий дотроо агуулагдана. Хуримтлагдсан цөс өглөө хоолтой хамт боловсруулалтад орж гадагшлах ёстой байдаг. Гэтэл бид цөсийг агшаахгүйгээр хоол идэхгүйгээр удаан явснаар цөсний бүтэц биетэйгээ нэгдэж тунадас үүсгэх, цаашлаад чулуу үүсгэх эрсдэлийг бий болгоно.
-Урин дулаан цаг ирсэнтэй холбоотойгоор хүмүүс ходоод, гэдсээ цэвэрлэх талаар их ярьж байна. Мөн олон аргаар туршиж үзэж буй. Ер нь гэдсээ цэвэрлэх шаардлагатай байдаг юм уу?
-Гэдэс цэвэрлэх гэж анагаах ухаанд өөр ойлголт бий. Энэ нь оношилгоо болон эмчилгээний зорилгоор эмч нарын заалтаар гэдэсний туулга, уусмал уух, клизм тавьж цэвэрлэдэг. Үүнийг гэдэс цэвэрлэгээ гэж хэлнэ. Хүний хоол боловсорч өтгөн болж гарах нь хүний бие физиологийн асуудал, үйл явц. Физиологийн асуудал нь хэвийн явагдаж байгаа хүмүүс заавал гэдсээ цэвэрлэх шаардлага байхгүй. Харин өтгөн нь хатдаг хүмүүс физиологийн үйл ажиллагаа дэмжиж өгнө гэсэн зүйл яригдана.
-Тэгвэл гэдэсний гүрвэлзэх хөдөлгөөнийг сайжруулахын тулд юу хийх хэрэгтэй байдаг вэ?
-Өтгөн хаталт нь тухайн хүний бодисын солилцоо, гэдэсний онцлог, хооллолтын байдал, энерги зарцуулалт, усны хэрэглээ зэргээс шалтгаална. Бүх хүнд гэдэсний гүрвэлзэх хөдөлгөөнөө дэмж гэж хэлэх нь буруу. Хэрэв шаардлагатай бол тухайн хүн өөрт тохирсон хооллолтын зөвлөгөөг эмчийн заавар, зөвлөгөө авах нь чухал. Эхний ээлжид эм тан гэхээс илүү хооллолт, амьдралын хэв маягаар зохицуулах нь хамгийн зөв. Эмгэг үүссэн нөхцөлд эмийн болон мэс заслын эмчилгээ гээд дараагийн аргууд яригдана гэсэн үг.
-Гэдэсний гүрвэлзэх хөдөлгөөнийг сайжруулахын тулд хүмүүсийн нийтлэг гаргаж байгаа алдааг юу гэж харж байгаа вэ?
-Илүүдэл жинтэй бол түүндээ анхаарах нь зөв. Гэхдээ анагаах ухаан талаас өөрийн биедээ тохироогүй дэглэм барих нь буруу. Мөн төрөл бүрийн тураах эм, бэлдмэлийг шинжлэх ухааны үндэслэлгүйгээр ам дамжсан ярианаас сонсож хэрэглэх нийтлэг алдаа харагдаж байгаа. Хүн бүрийн биеийн онцлог өөр болохоор тохирох, тохирохгүй дэглэм гэж бий.
-Илүүдэл жингээ хасахын тулд тураах эм, бэлдмэл хэрэглэх нь хэр оновчтой арга вэ?
-Хүний бодисын судалдаг хоол зүйч, дотоод шүүрэл судалдаг, чихрийн шижингийн эмч гэж байна. Хэрэв илүүдэл жинтэй бол тухайн хүн өөрт тохирсон эмчилгээ, хооллолтын дэглэмийг тохируулж авах ёстой. Шинжлэх ухаанчаар хандах хэрэгтэй. Хэн нэгэнд сайнаар нөлөөлсөн зүйл танд нөлөө үзүүлэхгүй магадлал байдаг. Ерөнхийдөө тураах эм бэлдмэл гэхээс илүү биеийн жингээ хасахын тулд урт хугацааны турш өөрт тохирсон илчлэг, энерги зарцуулалтаасаа хамаарч хооллолтоо тохируулах нь зүйтэй. Тураах бэлдмэл, эм тан хэрэглэх нь зохисгүй юм. Мөн дасгал хөдөлгөөн тогтмол хийх хэрэгтэй. Аажмаар жингээ хасах нь хамгийн зүйтэй арга.
-Хүмүүс 14-21 хоног ус ууж мацаг барина гэж яриад байдаг. Энэ нь анагаах ухаан талаасаа хүний биед хэр зохимжтой вэ?
-Цөс өтгөрөх, чулуу үүсэх, цөсийг мэс заслаар авхуулах эмгэг элбэгшиж буй. Мацаг барих нь нэг талдаа хүн бодисын солилцоо, илүүдэл жингээ хасахад анхаарч байгаа нь сайн. Гэхдээ нөгөө талаараа буруу зүйл. Яагаад гэвэл цөс өөх тосыг задлах, нийлэгжүүлэх үйл ажиллагаанд давамгай оролцдог. Тэгэхээр хүн хоол тэжээл идэхэд ходоодны шүүрэл ялгараад, мэдрэлжилт явагдаад цөсний хүүдий агшаад нарийн гэдэс рүү ороод хоол боловсролтод ордог. Иймд 14-21 хоног цөсийг агшаахгүй, ялгаруулахгүй байх нь цөс өтгөрөх, чулуу үүсэх хамгийн гол шалтгаан болно. Мацаг барих нь тохиромжгүй, боломжгүй асуудал. Хэвийн бие физиологитой хүн зөв зохистой хоолоо идэж энерги зарцуулаад бохирдолоо гадагшлуулаад явж байгаа үед мацаг барих шаардлагагүй.
-Цөс угаах талаар хүмүүс их ярьдаг. Цөсийг хэрхэн угаадаг вэ?
-Цөс угаана гэдэг нь уламжлалт анагаах ухааны эмчилгээ. Бид цөсийг холбож хөөх шаардлагатай бол эмийн эмчилгээгээр хийдэг. Цөс хоногт ялгарах хэмжээгээр ялгараад хоол орж ирэх үед цөс агшаад боловсроод гарч байх ёстой. Тухайн үйл ажиллагаа явагдаж буй бол цөс угаах шаардлагагүй. Цөс өтгөрсөн эсвэл чулуужсан байна уу гэдгийг хараад шинжилгээнд өөрчлөлт гарсан үед эмчийн заавраар цөс холбож хөөх, цөсийг гадагшлуулах эмийн эмчилгээ хийнэ.
-Цөс өтгөрөх, чулуу үүсэх нь сүүлийн үед юунаас шалтгаалж нэмэгдэж байна вэ. Насны хувьд энэхүү өвчлөлд ямар насныхан илүү өртөж байна вэ?
-Нэгд, өлөн олон цагаар явахаас шалтгаалж байна. Хоёрт, цөс агших хөдөлгөөн хийдэг. Түүнийг нь сулруулах хоол хүнс бий. Дараа нь жингийн илүүдэл, хооллолтын асуудал яригдана. Насны хувьд залуусаас илүү хөгшин хүмүүст тохиолдох нь элбэг байдаг. Учир нь, настай хүмүүсийн цөсний хүүдий агших чадвар нь багасдагтай болон бодисын солилцоо, энерги зарцуулалт хэрхэн явагддагтай холбоотой байдаг. Гэхдээ залууст сүүлийн үед элбэг тохиолдоод байна. Энэ нь дийлэнхдээ эмэгтэй хүмүүст буруу зохисгүй хоолны дэглэм баримтлах, мацаг барих, эм тан, тураах бэлдмэл ууж байгаатай холбоотой байна. Ялгарч байгаа цөсийг тохирох хэмжээнд нь агшаахгүй, цөсний хүүдийг суллахгүй байхтай холбоотой. Цөс элэгнээс ялгараад цөсний хүүдийд ороод 12 хуруу гэдэс рүү орж хоол боловсруулалтад оролцдог. Тэгэхээр өөх тостой хоол их идсэнээс цөс үүсэлт ихэсдэг. Ингэснээр хуримтлагдах цөсний хэмжээ ихэснэ. Иймд илүүдэл жинтэй өөх тос их хэрэглэдэг хүмүүсийн цөс өтгөрөх гээд байдаг. Цөс өөхийг задлахад бэлэн болгох, биед хэрэгтэй бодисыг гэдэсний ханаар шимэгдүүлэхэд туслалцаа үзүүлэх үүрэгтэй. Иймд ямар ч өөх идэхгүй байх нь цөсний ажиллагааг идэвхжүүлэхгүй. Тиймээс мөн цөс өтгөрөл үүсэх эрсдэл бий болно.
-Хүмүүс цөс өтгөрөх, чулуу үүссэн үед дур мэдэн эмчилгээ хийх гээд байдаг. Энэ тал дээр зөвлөгөө өгвөл?
-Цөсний чулуу үүссэн үед цөс туулгах эм, угаах аргуудыг хэрэглэх нь буруу. Хэрвээ тэгвэл цөсний чулуу цаашаа очоод сувгийг бөглөх, түүнээс элэгний, нойр булчирхайн хүндрэл, үжил гээд амь насанд аюултай эрсдэлүүд үүсдэг. Цөс угаах, хөөх бэлдмэл, янз бүрийн дэглэм барихаасаа өмнө заавал эхо шинжилгээнд хамрагдах хэрэгтэй. Хэвлийн эход харуулж цөс өтгөн, чулуу үүссэн байна уу гэдгээ шалгах нь зүйтэй.
-Цөс өтгөрөх нь хүний биед ямар эрсдэлтэй вэ?
-Цөс өтгөрч байгаа нь тухайн хүний хоол боловсруулалт буруу явагдаж байна гэсэн үг. Цөс өтгөрөөд байвал чулуу үүснэ. Чулуу үүссэн нөхцөлд түүнийг бүрэн хайлуулдаг эмчилгээ байхгүй. Хүндрэл өгвөл мэс заслын эмчилгээ яригддаг. Цаашаагаа амь насны аюул хүртэл тулгарах эрсдэлтэй.
-Цөс өтгөрөхөөс урьдчилан сэргийлж юу хийх хэрэгтэй вэ?
-Өөрийн бие тохироогүй бүтээгдэхүүн битгий хэрэглэ. Буруу дэглэм барьж болохгүй. Энэ нь дараа дараагийн хүндрэлүүдийг өгч байна. Өөрт тохирсон хоол хүнс хэрэглэх, дасгал хөдөлгөөн тогтмол хийх гээд энгийн аргуудыг зөв зохистой хэрэгжүүлбэл цөс өтгөрөх, чулуу үүсэх эрсдэлгүй. Хүний бие махбод явуулж байх физиологийн л асуудал. Хэрэв та түүнийг нь дэмжих бүтээгдэхүүн хэрэглэнэ гэвэл эслэг их хоол унд хэрэглэх хэрэгтэй. Өөхний хэрэглээгээ тохируулах хэрэгтэй. Ерөнхийдөө тэнцвэртэй хооллож байхад асуудалгүй. Өглөөний цайгаа ууж хэвших, тогтмол ойр ойрхон хооллож сурах хэрэгтэй. Мөн кофе кофейн агуулдаг учраас цөс агшилтад нөлөөлдөг гэдэг дэлхийн судалгаа бий. Тэгэхээр кофены хэрэглээгээ тохируулах шаардлагатай. Цөсний 85 хувь нь ус, 10 хувь нь давс, 3 хувь нь пигментүүд, 1 хувь нь өөх тос, 0,7 хувь нь органик бус давс байдаг.
