УИХ-ын гишүүн Э.Батшугар Зээлийн мэдээллийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг өргөн барьсан. УИХ-ын Эдийн засгийн байнгын хороогоор тус хуулийн төслийг хэлэлцэхийг дэмжсэн юм. Хуульд оруулж байгаа гол өөрчлөлтийн талаар УИХ-ын гишүүн Э.Батшугартай ярилцлаа.
-Та Зээлийн мэдээллийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг өргөн барьсан. Хуулийн өөрчлөлтөд ямар шинэ зохицуулалтуудыг тусгасан бэ?
-Энэ хуулийг баталбал ямар эерэг нөлөөллүүд гарах вэ гэдгийг эхлээд яръя. Нэгдүгээрт, Монголбанкны хар жагсаалт гэдэг юм байхгүй болно. Өнөөдөр зээлийн мэдээллийн санд 1.6 сая иргэн байгаа. Үүний 200 мянга нь хар жагсаалтад орсон байгаа. Хар жагсаалт гэдэг бол маш харгис санхүүгийн ял байгаа юм. Магадгүй дунд нь зээлээ 7 хоног төлөөгүй байвал энэ зээлийг эргэн төлөөд дууссан ч зургаан жилийн хугацаанд хар жагсаалтад байлгаад байдаг. Энэ бол үнэхээр хоцрогдсон, харгис санхүүгийн систем мөн. Тиймээс үүнийг болиулаад онооны системд оруулъя гэж байгаа юм. Онооны системд орсноор хар жагсаалт гэдэг зүйл байхгүй болж мөн зээлийн хүү нийтээрээ буурах нөхцөл бүрдэнэ. Бүхий л улс орнуудын судалгааг харахад ийм нөлөө үзүүлсэн байна. Тодруулбал, би 28 орны судалгааг харахад зээлийн онооны системтэй болсны дараа 3.4-3.6 хувиар зээлийн хүү буурсан байна. Учир нь нэгд, бусад санхүүгийн байгууллагуудтай өрсөлдөх нөлөөг нь арилгаж байна гэсэн үг. Өнөөдөр иргэн ямар нэгэн банкны харилцагч болоход банкууд дотооддоо үнэлгээний системтэй байдаг. Тэр системээ гадагшаагаа задалдаггүй. Тэгэхээр тухайн банкны нөхцөлөөр л иргэд санхүүгийн үйлчилгээ авч байгаа. Онооны системтэй болчихвол энэ нь бусад банк, санхүүгийн байгууллагад оноогоо үзүүлээд үйлчилгээ авч болно. Хоёрт, банкны зардал буурна. Банкны нийт зардлын 63 хувь нь эх үүсвэрийн зардал байна. Энэ нь хадгаламжийн хүү гэж ойлгож болно. 15 хувь нь эрсдэлийн зардал, 22 хувь үйл ажиллагааны зардал. Онооны системтэй болсноор эрсдэл болон үйл ажиллагааны зардлаас хэмнэлт хийж болно. Учир нь тухайн иргэний эрсдэл ойлгомжтой байхаас гадна зээл олгохдоо эдийн засагч нар судалгаа хийгээд цаг зарцуулахгүй оноог нь хараад зээлээ өгч болно. 7 хоногт зээл олгодог процесс 0.6 өдөрт гэж байгаа юм. Нэг үгээр тал өдөрт зээл гаргадаг болно. Тухайн иргэнд судалгаа хийхгүй зээлийн оноог үндэслээд зээл олгоно гэсэн үг. Иргэний тухайд миний зээлийн оноо бол биет бус санхүүгийн хөрөнгө гэж ойлгож болно. Тэгэхээр илүү сахилга баттай болно.
Хоёрдугаарх эерэг нөлөө нь заавал өндөр барьцаа хөрөнгөтэй зээл өгнө гэсэн зүйл байхгүй болно. Яагаад гэхээр зээлийн оноо нь иргэдийн биет бус хөрөнгө болж байгаа учраас үүгээрээ барьцаалаад зээл авна гэсэн үг.
-Онооны системийг тэгвэл хаана хийж, хэн тогтоох вэ?
-Монголбанк журам батална. Бүхий л улс оронд төрийн байгууллага нь журмаа батлаад хувийн хэвшил нь мөрдөөд явдаг. Энэ оноо бол иргэн болон банк санхүүгийн байгууллагын тэгш эрхийг хангаж өгнө. Өнөөдөр банк санхүүгийн байгууллага илүү давуу эрхтэй, иргэдийн эрх дутагдалтай байна. Банкуудыг хооронд нь өрсөлдүүлж таатай нөхцөлтэй санхүүгийн үйлчилгээ авах боломжийг нь нээж өгнө гэж ойлгож болно.
-Байнгын хорооны хэлэлцүүлгийн үеэр иргэн, аж ахуйн нэгжийн зээлийн үнэлгээний оноог хамтад нь оруулж ирсэн нь цаашдаа ойлгомжгүй байдал үүснэ гэсэн байр суурийг гишүүд илэрхийлж байсан?
-Онооны үнэлгээ, зээлжих зэрэглэл хоёр тусдаа зүйл. Зээлжих зэрэглэл бол улс орны зээлжих зэрэглэл болон компаниудын бонд босгохыг тодорхойлдог. Санхүүгийн үйлчилгээ гэдэг бол банк болон бусад санхүүгийн байгууллагаас зээл авахыг хэлж байгаа. Тэр нь онооны тухай бөгөөд санхүүгийн хэр сахилга баттай иргэн, аж ахуй нэгж вэ гэдгийг тодорхойлдог.
-Таны энэ хууль батлагдвал Монголбанкны хар жагсаалт гэдэг зүйл байхгүй болно гэж ойлгож болох уу?
-Тэгж ойлгож болно. Хар жагсаалтад орохгүй, онооны системтэй болоод тэр нь илүү уян хатан байна. Хамгийн муу зээлдэгч бага оноотой, сайн зээлдэгч хамгийн сайн оноотой байна. Муу зээлдэгч байгаад бага оноотой болсон ч зээлээ цаг хугацаанд нь төлөөд явбал оноо нь сайжраад явна.
