СЭМҮТ-д жил бүр архинд донтох эмгэгтэй 2000 гаруй хүн хэвтэн эмчлүүлдэг ч орны хүрэлцээ хангалтгүй байна. Улсын хэмжээнд хүн амын 6 хувь нь архины хамааралтай бөгөөд донтолтын түвшин, ялангуяа залуучуудын дунд өссөөр байна. Эмчилгээний үр дүнг сайжруулахын тулд 1-2 жилийн сэргээн засах эмчилгээ шаардлагатай ч одоо энэ төрлийн үйлчилгээ хомс байгаа Сэтгэцийн эрүүл мэндийн үндэсний төвөөс мэдээлэв.
Иймээс сэтгэц нийгмийн сэргээн засах төвүүдийг аймаг, дүүргүүдэд байгуулах шаардлагатай гэв. Эмчлүүлэх газрын асуудлыг шийдвэрлэснээр архи, мансууруулах бодисын хамааралтай иргэдийг үр дүнтэй эмчлэх, нийгэмшүүлэх нөхцөл бүрдэнэ гэж тооцож байна. Энэхүү асуудлыг хэлэлцэхээр гурван яам хамтран хэлэлцүүлэг зохион байгуулав.
Согтуурах, мансуурах донтой өвчтөнийг албадан эмчлэх, албадан хөдөлмөр эрхлэх газрын харуул хамгаалалт эрхэлсэн дэд дарга Д.Хатанзориг:
Согтууруулах ундааны хэрэглээний нөхцөл байдал, давтамж, хэрэглэж буй бодисын хордуулах нөлөөллөөс хамааран донтох эмгэгт өртөх байдал харилцан адилгүй байдаг. Өмнө нь согтууруулах ундааг 10 жил тасралтгүй хэрэглэсэн хүнийг донтох эмгэгтэй болсон гэж үздэг байсан бол сүүлийн жилүүдэд хугацааны талаар ярихаа больсон. Одоогийн байдлаар шүүхийн шийдвэрээр албадан эмчилгээ хийдэг хоёр газар бий. Нэг нь Төв аймгийн Баян суманд, нөгөө нь Дорнод аймагт байрладаг. Үүнээс гадна, шүүхийн шийдвэргүйгээр үйлчилгээ үзүүлдэг байгууллагууд ч бий.
Манай үйлчилгээний хүрээнд согтуурах, мансуурах донтой хүнийг захиргааны журмаар албадан эмчлэх тухай хуульд заасны дагуу анх удаа ирсэн хүнийг 3-6 сар, давтан ирсэн тохиолдолд 6 сараас 2 жилийн хугацаанд эмчилгээнд хамруулдаг. Сүүлийн 5-6 жилийн хугацаанд эмчилгээ, үйлчилгээ авсан хүмүүсийн давтан ирэлтийн түвшинг тогтоосон байгаа. 2018 оны судалгаагаар нийт эмчлүүлэгсдийн 35 хувь нь давтан ирсэн бол 2019-2024 оны хооронд нийт 419 хүн эмчлүүлснээс 27 хувь нь дахин эмчилгээнд хамрагдсан байна. Өөрөөр хэлбэл, давтан ирэлтийн тоо буурч байгаа юм.
Насны бүлгийн хувьд 35-45 насны хүмүүс архины хамааралтайгаар нийт эмчлүүлэгчдийн 60 орчим хувийг эзэлдэг. Харин хуулийн дагуу 60-аас дээш насныхныг эмчлэхгүй бөгөөд мөн 16 нас хүрээгүй хүүхдүүдийг эмчилдэггүй журамтай.
СЭМҮТ захирал Г.Анхболд: Өнгөрсөн онд СЭМҮТ-д архинд донтох эмгэгтэй 2000 гаруй хүн хэвтэн эмчлүүлсэн. Гэвч тус төвийн донтолтын тасаг ердөө 46 ортой тул улсын хэмжээнд эрэлт хэрэгцээг хангаж чадахгүй байна. Иймээс аймаг, дүүргүүдэд сэтгэцийн кабинетуудыг өргөжүүлэх, хэвтэн эмчлүүлэх орыг нэмэгдүүлэх, хамгийн гол нь сэтгэц нийгмийн сэргээн засах төвүүдийг байгуулах шаардлагатай.
СЭМҮТ улсын хэмжээнд сэтгэцийн тусламж үйлчилгээний 50 хувийг дангаар үзүүлж байна. Хүний нөөцийн хувьд ч хангалтгүй байгаа. Манай төвд өнгөрсөн жил донтолт судлалаар 12 эмч, мэргэжилтэн мэргэшсэн бөгөөд 80 орчим сэтгэцийн эмч ажиллаж байна.
Сүүлийн жилүүдэд архи, мансууруулах бодист донтох эмгэгийн эсрэг олон төрлийн аян, хурал, сурталчилгаа зохион байгуулсан ч төдийлөн үр дүнд хүрээгүй. Гол асуудал нь тусламж, үйлчилгээг хүртээмжтэй, тогтвортой, жигд хүргэх явдал болж байна. Манай төвд архинд донтох эмгэгтэй үйлчлүүлэгчдийн тоо жил бүр нэмэгдэж, улсын хэмжээнд хүн амын 6 хувь нь архины хамааралтай байна гэсэн тооцоо гарсан. Мөн мансууруулах болон сэтгэцэд нөлөөлөх бодис хэрэглэсэн хүмүүсийн тоо өсөх хандлагатай боловч хуулийн зохицуулалтын улмаас зарим иргэд эмчилгээ, тусламж авалгүйгээр нуун дарагдуулдаг.
Донтох эмгэгийн хамгийн үр дүнтэй эмчилгээ бол сэтгэц нийгмийн сэргээн засах эмчилгээ юм. Гэвч өнөөгийн нөхцөлд өвчтөнүүд ердөө 7-10 хоног эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлээд гарч байгаа нь хангалтгүй. Багадаа 1-2 жил эмчилгээнд хамрагдсанаар бодит үр дүнд хүрэх боломжтой. Иймээс аймаг, дүүргүүдэд сэргээн засах төвүүд байгуулах нь чухал юм.
Нийслэлийн Засаг даргын тамгын газар эхний ээлжинд гурван дүүрэгт сэргээн засах төв байгуулахаар хөрөнгө оруулалт хийгдэхээр болсон. Мөн Хууль зүйн яамтай хамтран санхүүжилтийн асуудлыг шийдвэрлэхээр ажиллаж байна. Эхний хөрөнгө оруулалтыг босгох нь нэг асуудал, харин тогтвортой санхүүжилтийн механизмыг бүрдүүлэх нь хамгийн чухал байна. Үүнд:
Төвийн урт хугацааны санхүүжилтийг тогтвортой байлгах
Эмч, ажилтнуудын цалин, хувьсах зардлыг бүрэн шийдвэрлэх
Үйл ажиллагааг урт хугацаанд тасралтгүй үргэлжлүүлэх бодлогыг тодорхой болгох зэрэг асуудлыг шийдвэрлэснээр архи, мансууруулах бодисын хамааралтай иргэдийг үр дүнтэй эмчлэх, нийгэмшүүлэх нөхцөл бүрдэх юм. Энэхүү хэлэлцүүлгийн гол зорилго нь сэтгэц нийгмийн сэргээн засах үйлчилгээг хэрхэн өргөжүүлэх, аль дүүргүүдэд байгуулах, санхүүжилтийн эх үүсвэрийг тодорхойлох явдал юм.
Эрүүл мэндийн яамны эмнэлгийн тусламжийн бодлогын газрын дарга Р.Гантуяа: Хууль зүй, дотоод хэргийн яамны санаачилгаар архинд донтох эмгэгтэй иргэдийн нөхцөл байдал, тэдэнд үзүүлэх тусламж үйлчилгээ, сэргээн засах төвүүдийн хэрэгцээ шаардлагын талаар хэлэлцлээ.
Эрүүл мэндийн яамнаас гаргасан мэдээллээр хүн амын 6.2 хувь нь архинд донтох эмгэгтэй бөгөөд үүнээс ердөө 3 хувь нь эмчилгээнд хамрагдаж байна. Энэ асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд Эрүүл мэндийн яам, Хууль зүй, дотоод хэргийн яам, Гэр бүл, хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам хамтран ажиллаж, архинд донтох эмгэгтэй иргэдийг нийгэмшүүлэх, ажлын байраар хангах, сэтгэл зүйн болон сэтгэл заслын үйлчилгээ үзүүлэх асуудлыг олон улсын түвшинд нийцүүлэхээр хэлэлцсэн.
Сэтгэц, нийгмийн сэргээн засах төв байгуулах ажил эхнээсээ хэрэгжиж байна. Эрүүл мэндийн сайдын санаачилгаар Хан-Уул дүүрэгт анхны сэргээн засах төв байгуулагдсан бөгөөд үүнтэй төстэй төвүүдийг нэмэгдүүлэх шаардлагатайг мэргэжилтнүүд онцолж байна. Архинд донтох эмгэгтэй хүмүүсийг зөвхөн эмнэлэгт хэвтүүлж эмчлэх нь хангалтгүй. Тиймээс:
Хууль зүй, дотоод хэргийн яам – Хууль, эрх зүйн зохицуулалтыг боловсронгуй болгох
Гэр бүл, хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам – Эмчилгээний дараа сэргээн засах төвөөс гарсан иргэдийг ажлын байраар хангах, нийгэмшүүлэх
Эрүүл мэндийн яам – Сэтгэл зүйн болон сэтгэл засал эмчилгээг олон улсын жишигт хүргэж хөгжүүлэх
Эдгээр яамд хамтран ажилласнаар архинд донтох эмгэгтэй иргэдийн тоог бууруулах, тэднийг нийгэмшүүлэх цогц тогтолцоог бүрдүүлэх нь чухал юм.
