Хамтарсан Засгийн газар байгуулагдаад найман сарын нүүр үзэх гэж байна. Хамтарсан Засаг байгуулсны гол зорилго нь Монгол Улсын хөгжлийг хурдасгаж, том төслүүдийг хөдөлгөх, төрийн татаастай дампуурсан салбаруудад реформ хийхэд чиглэсэн гэж улс төрийн намын дарга нар зарласан. Реформ хийх эхний салбараа эрчим хүч нэрлээд, МАН, АН, ХҮН намаас бүрдсэн Эрчим хүчний үндэсний хороо нэртэй нүсэр албыг байгуулав. Харамсалтай нь, оны өмнө цахилгааны үнийг 30 хувь нэмж аваад л Эрчим хүчний үндэсний хорооныхны сураг тасарлаа. Өөрөөр хэлбэл, реформ нэртэй үнэ нэмж, хамгийн хүнд ачааг хэрэглэгчдэд үүрүүлж орхиод таг чиг явна. Ид бүтээн байгуулалтын улирал эхэлж байхад реформ хийх эрчим хүчний салбарт ямар шинэ төслүүд хэрэгжүүлэхээ ч зарласангүй. Харин дулааны үнийг ирэх намраас 85 хувиар нэмэхээ зарлаад амжлаа.
Монгол Улсын эрчим хүчний салбар хамгийн түрүүнд эх үүсвэрийн дутагдлаас гарах учиртайг дээр, дооргүй ярина. Жил бүр 200 МВт-аар өссөн нэмэгдэж буй хэрэглээг хангах, цаашлаад хөгжлийг хурдасгах том төслүүдээ цахилгаанаар хангах эх үүсвэр хэрэгтэй. Энэ чиглэлийн бодлогоо Хамтарсан Засгийн газар зарласангүй, тодорхой болсон зүйл алга. Уг нь Хамтарсан Засгийн газарт багтсан улс төрийн намууд мөрийн хөтөлбөртөө сэргээгдэх эрчим хүчний олон төсөл эхлүүлнэ гэж амласан ч бодит байдал дээр ажил хэрэг болж байгаа нь тун ховор.
Энэ хавар “Бодь интернэшнл”-ын барьж байгаа Бөөрөлжүүтийн цахилгаан станцын II блок, Хятадын Засгийн газрын хөнгөлөлттэй зээлээр Эрдэнэбүрэнгийн усан цахилгаан станцын төслийн ажил л үргэлжлэх бололтой. Оюу толгойг цахилгаанаар хангах Тавантолгой цахилгаан станцын төсөл бүр сураг алдрав. Өнөөдрийн байдлаар шинээр эхлэх эрчим хүчний төслийн чимээ алга.
Уг нь Шадар сайд Т.Доржхандын зарласан эрчим хүчний реформыг бодлогын цогц шинэчлэл хийх замаар эрчим хүчний салбарт гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулалт татах, цахилгаан, дулааны олон талт эх үүсвэртэй болох, хараат байдлаас гарах гэж харж байлаа. Гэвч өнөөдөр эрчим хүчний реформ гэсэн сүржин нэрний цаана цахилгаан, дулааны үнэ нэмэх л зорилго байв уу гэж хардахад, эргэлзэхэд хүргэж байна. Энэ байдлаараа ирэх өвөл “эрчим хүчний салбар алдагдлаа дийлэхгүй байна” гээд дахиад иргэдэд ачаа үүрүүлэхийг үгүйсгэхгүй юм.
Нийтлэлийнхээ төсгөлд Эрчим хүчний үндэсний хороонд хаяглан эрчим хүчний шинэчлэлийг амжилттай хэрэгжүүлсэн улсуудын жишээг хүргэж байна.
Швед, Дани, Коста Рика, Уругвай, Этиоп улсуудын хэрэгжүүлсэн эрчим хүчний бодлого, төрийн оролцоо, инновац нь эрчим хүчний шинэчлэлийг үр дүнтэй удирдах боломжтойг харуулж байна. Эдгээр улс сэргээгдэх эрчим хүчний хөрөнгө оруулалт, зах зээлийн бүтцийн шинэчлэл, эрчим хүчний үр ашгийг дээшлүүлэх зэрэг стратегийг амжилттай хэрэгжүүлсэн юм.
Швед улс дэлхийн хамгийн үр ашигтай, байгаль орчинд ээлтэй эрчим хүчний тогтолцоог бүрдүүлж чадсан улс гэдгээрээ алдартай. Тус улс 1991 онд дэлхийн хамгийн өндөр нүүрстөрөгчийн татварын нэгийг нэвтрүүлж, улмаар нүүрс, газрын тосноос хамааралтай байдлаа эрс бууруулсан. Өнөөдөр Шведийн цахилгааны 75 хувиас илүү нь сэргээгдэх эрчим хүчнээс, ялангуяа усан болон салхины эрчим хүчнээс бүрдэж байна. Мөн биотүлш, дулааны хаягдал ашиглан албан байгууллага, орон сууцны дулааны хангамжийг шийдэж байгаа нь нүүрсхүчлийн хийн ялгарлыг бууруулахад чухал нөлөө үзүүлж байна. Шведийн амжилтын гол түлхүүр нь урамшууллын систем, татварын бодлого, технологийн дэвшилттэй хосолсон явдал юм.
Дани улс салхины эрчим хүчний хөгжлөөрөө дэлхийд тэргүүлдэг. 2012 болон 2018 оны эрчим хүчний бодлогын шинэчлэлүүд нь 2030 он гэхэд 100 хувь сэргээгдэх эрчим хүчээр хангагдах, 2050 он гэхэд бүрэн нүүрстөрөгчгүй эдийн засагтай болох зорилтыг тодорхойлсон. Иргэдэд салхин станцуудад хөрөнгө оруулах боломж олгож, олон нийтийн оролцоог нэмэгдүүлсэн нь амжилтын нэг гол хүчин зүйл байв. Мөн өндөр нүүрстөрөгчийн татвар, барилгын эрчим хүчний өндөр стандарт зэрэг бодлогын арга хэмжээнүүд хэрэгжиж байна. Үүний үр дүнд өнөөдөр салхины эрчим хүч нь Дани улсын цахилгааны хэрэгцээний 50 хувийг хангаж байгаа бөгөөд 2000 оноос хойш нүүрсний хэрэглээ 75 хувиар буурчээ. Дани улсын туршлага нь төрийн идэвхтэй оролцоо, олон нийтийн дэмжлэг, эрчим хүчний хатуу бодлоготой уялдах үед цэвэр эрчим хүчний шилжилт амжилттай хэрэгжих боломжтойг харуулж байна.
Коста Рика улс цахилгааны хэрэгцээнийхээ 99 хувийг сэргээгдэх эрчим хүчээр хангадаг гайхалтай жишээтэй билээ. Энэ нь төрийн хяналттай эрчим хүчний бодлого болон Instituto Costarricense de Electricidad (ICE)-ийн хэрэгжүүлсэн ус, салхи, геотермаль эрчим хүчний хөрөнгө оруулалтад тулгуурлажээ. Мөн гадаадын хөрөнгө оруулалтыг татаж, сэргээгдэх эрчим хүчний салбарыг хөгжүүлж байна. Тус улс 2011 оноос нефть, байгалийн хийн хайгуулыг бүрмөсөн хориглож, цэвэр эрчим хүчний хөгжилд онцгойлон анхаарч байна. Мөн Засгийн газар нь цахилгаан автобус, цахилгаан машины хэрэглээг дэмжиж байгаа нь тогтвортой тээврийн салбарыг хөгжүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэж буй. Хямд өртөгтэй, тогтвортой эрчим хүчний системтэй байх нь хөгжиж буй орнуудад ч цэвэр эрчим хүчний шилжилт хийх боломжтойг харуулж байна.
Уругвай улс сүүлийн 20 гаруй жилийн хугацаанд эрчим хүчний салбараа эрс шинэчилж, дэлхийд хамгийн хурдан шилжилт хийсэн орны нэг болсон. 2000 онд цахилгаан эрчим хүчний хэрэгцээнийхээ 90 хувийг усан цахилгаан станцаас хангаж байсан тус улс өдгөө эрчим хүчний эх үүсвэрээ төрөлжүүлж, салхи (40 хувь), усан (30 хувь), биомасс (15 хувь), нар (5 хувь) эрчим хүчний хослолоор тогтвортой байдлыг хангах болжээ. Төр-хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааг идэвхтэй дэмжиж, салхины болон нарны эрчим хүчний салбарт хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлсэн нь энэ амжилтыг авчирсан. Тус улс мөн эрчим хүч үйлдвэрлэлийг төвлөрлөөс гаргаж, айл өрх, бизнес эрхлэгчдэд өөрсдийн эрчим хүчээ үйлдвэрлэх боломжийг олгосон нь эрчим хүчний аюулгүй байдлыг нэмэгдүүлж, зардлыг бууруулахад ихээхэн хувь нэмэр оруулжээ.
Этиоп улс сэргээгдэх эрчим хүчний салбарт томоохон ахиц гаргаж, ялангуяа усан цахилгаан станцын салбарт тэргүүлэгч орон болж байна. Grand Ethiopian Renaissance Dam (GERD) нь Африкийн хамгийн том усан цахилгаан станц болох төлөвтэй байгаа бөгөөд энэ нь дотоодын хэрэглээг хангахаас гадна хөрш орнуудад эрчим хүч экспортлох зорилготой. Төрийн өмчит Ethiopian Electric Power (EEP) компани нь хөдөө орон нутгийн цахилгаан хангамжийг сайжруулахын тулд офф-грид нарны систем, мини сүлжээний төслүүдийг хэрэгжүүлж байна. Өнөөдөр Этиопийн цахилгааны 90 хувиас илүү нь сэргээгдэх эрчим хүчнээс хангагдаж байгаа бөгөөд эрчим хүчний экспортыг нэмэгдүүлэх зорилготой байна.
Эдгээр улс орнуудын туршлагаас харахад хэд хэдэн чухал сургамж авч болохоор байна.
Нэгд, төрийн хүчтэй оролцоо, тодорхой бодлогын хүрээ нь сэргээгдэх эрчим хүчийг амжилттай хэрэгжүүлэх үндэс болдог.
Хоёрт, төр-хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагаа нь хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлж, шинэ технологийг нэвтрүүлэхэд тусалдаг.
Гуравт, эрчим хүчний эх үүсвэрээ төрөлжүүлэх нь цаг уурын өөрчлөлтийн эрсдэлээс сэргийлэхэд чухал үүрэгтэй.
Эцэст нь, олон нийтийн оролцоо болон эрчим хүчний үр ашгийг нэмэгдүүлэх бодлого нь тогтвортой байдлыг хангахад чухал нөлөө үзүүлж байна.
