Хятад улс гангийн үйлдвэрлэлийг дагасан эрчим хүчний хэрэглээ, хүлэмжийн хийн ялгаруулалтыг бууруулах бодлого хэрэгжүүлж буй. Энэхүү шинэчлэлийн бодлоготой холбоотойгоор 2025 оны эхний хоёр сард Хятад улсын түүхий гангийн үйлдвэрлэл жилийн өмнөхөөс 1.5 хувиар буурсан гэж албан ёсны мэдээнд дурдсан байна. 2024 онд Хятадын ган үйлдвэрлэгчид 1.005 тэрбум тонн ган үйлдвэрлэсэн нь өмнөх оны мөн үеэс 1.7 хувиар буурсан үзүүлэлт байснаас гадна сүүлийн таван жилийн хамгийн бага түвшинд хүржээ.
Хятадын Үндэсний хөгжил, шинэтгэлийн хороо (NDRC) гангийн үйлдвэрлэлийг цаашид танах төлөвлөгөөтэй байгаагаа мэдэгдсэн боловч тодорхой зорилтуудыг зарлаагүй байна. Энэхүү бууралт гангийн үйлдвэрлэлийн хэт их хүчин чадлыг багасгах, дотоодын эрэлттэй уялдуулах, байгаль орчны стандартыг сайжруулах, салбарын үр ашигтай байдлыг нэмэгдүүлэх зорилготой.
Хятад улс гангийн үйлдвэрлэлээс үүсэх нүүрстөрөгчийн ялгарлыг 2025 он гэхэд 200 сая тонноор бууруулах зорилго тавин ажиллаж байгаа. Уг шийдвэр хүрээлэн буй орчны зорилтууд болон дэлхийн зах зээлийн өөрчлөлтөд ихээхэн нөлөө үзүүлж байна.
Хятад улс Монголын төмрийн хүдэр, коксжих нүүрсний гол худалдан авагч учраас гангийн үйлдвэрлэл буурах нь Монгол Улсад шууд нөлөөлөх магадлал өндөр. Тухайлбал, Монгол Улсад дараах хэд хэдэн томоохон нөлөө үзүүлэх магадлалтай гэж харж байна.
Монголын коксжих нүүрс, төмрийн хүдрийн эрэлт буурах
Монгол Улс түүхий эдийн экспортынхоо 90 гаруй хувийг Хятад руу гаргадаг тул Хятадын гангийн үйлдвэрлэл удааширвал эдгээр түүхий эдийн эрэлт багасна. Үүнээс үүдэж, төмрийн хүдэр, коксжих нүүрсий биет хэмжээ буурах, үнэ унах зэргээр уул уурхайн салбар болон эдийн засагт сөрөг нөлөө үзүүлж болзошгүй байна.
Экспортын орлогын бууралт
Уул уурхайн бүтээгдэхүүний экспорт, ялангуяа нүүрс нь Монгол Улсын төсвийн орлогын гол эх үүсвэр юм. Хэрэв Хятад Монголоос нүүрс, төмрийн хүдрийг бага хэмжээгээр импортолбол төсвийн гол орлого тасалдах, валютын орох урсгал буураад зогсохгүй эдийн засгийн өсөлт болон төлбөрийн тэнцэлд сөрөг нөлөө үзүүлэх юм.
Альтернатив зах зээл рүү шилжих боломж
Хэрэв Хятадын эрэлт буурвал Монгол Улс Энэтхэг, Япон, Өмнөд Солонгос зэрэг өөр худалдан авагч орнуудыг хайх болно. Гэвч далайд гарцгүй Монгол Улсын хувьд гуравдагч хөршийн орнуудад бүтээгдэхүүний нийлүүлэхэд тээвэр логистикийн томоохон өөрчлөлт, шинэ худалдааны гэрээ гэх мэт урт хугацаа шаардсан ажлууд хийх хэрэгцээтэй болно.
Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ Хятадын гангийн үйлдвэрлэл буурснаар үүсэх эрсдэл, ялангуяа Монголын коксжих нүүрсний экспортод үзүүлэх нөлөөллийг онцлон тэмдэглэсэн. Тэрээр саяхан өгсөн ярилцлагадаа эдийн засгийн сөрөг үр дагаврыг бууруулахад чиглэсэн дараах арга хэмжээнүүдийг авч байгаагаа дурдсан юм. Үүнд:
Экспортын дэд бүтцийг сайжруулах: Ерөнхий сайд Монгол Улс "China Energy Group"-тэй төмөр замын холболтын гэрээ байгуулахыг зорьж байгаа талаар дурдсан. Энэхүү санаачилга нь Монголын коксжих нүүрсний экспортыг нэмэгдүүлэх, улмаар эрэлтийн бууралтаас үүдэлтэй орлогын алдагдлыг нөхөх зорилготой аж.
Эрчим хүчний хамтын ажиллагааг төрөлжүүлэх: Монгол Улс Францын Orano компанитай хамтран анхны ураны уурхай болох Зөөвч-Овоог хөгжүүлэх 1.6 тэрбум ам.долларын гэрээ байгуулсан. Энэ төсөл нь эрчим хүчний салбараа төрөлжүүлж, нүүрсний экспортод хэт хамааралтай байдлыг бууруулах стратегийн нэг хэсэг юм.
Энэ сард хуралдсан Хятадын "Хоёр чуулган"-аар гангийн үйлдвэрлэлд нөлөөлөх гол бодлого, арга хэмжээнүүдийг танилцууллаа. Үүнд:
Хятадын 2025 оны эдийн засгийн өсөлтийн зорилт 5 хувь бөгөөд үүний нэг хэсэг болгон гангийн үйлдвэрлэлийг хязгаарлах бодлого хэрэгжүүлэхээр шийдвэрлэсэн.
Гангийн хэт их үйлдвэрлэлийг бууруулах, зах зээлийн эрэлт, нийлүүлэлтийг тэнцвэржүүлэх, нүүрстөрөгчийн ялгарлыг бууруулах зорилгоор түүхий гангийн үйлдвэрлэлийг хязгаарлах арга хэмжээ авна хэмээжээ. Гэвч яг хэдэн хувиар бууруулах тухай нарийвчилсан зорилтыг зарлаагүй байна.
Байгаль орчны тогтвортой байдлыг хангах хүрээнд гангийн үйлдвэрлэлийн гарцын хязгаарлалтыг хатуу мөрдүүлэхээс гадна хаягдал ялгарлыг бууруулах, байгаль орчинд ээлтэй үйлдвэрлэл рүү шилжих нь гол зорилт болно гэжээ. Эдгээр арга хэмжээнүүд нь Хятад улсын гангийн салбарын өрсөлдөх чадварыг нэмэгдүүлэх, байгаль орчны тогтвортой байдлыг хангах гэсэн хоёр гол зорилгыг агуулж байна.
Хятад улс эдийн засгийн өсөлтийг тогтвортой байлгах, гангийн үйлдвэрлэлийн илүүдлийг хязгаарлах, байгаль орчны бохирдлыг бууруулах, технологийн дэвшлийг дэмжих гэсэн гурван үндсэн чиглэлд анхаарч байна.
