Аж үйлдвэр, эрдэс баялгийн сайд Ц.Туваан УИХ-ын хаврын чуулган нээсэн энэ өдөр ЗГ-аас Гашуунсухайт-Ганцмод боомтын хил холболтын төмөр замын хэлэлцээрийг соёрхон батлуулах тогтоолын төсөл өргөн барьсан талаар мэдээллээ. Түүнчлэн, нүүрсний үнийн уналт удаан үргэлжлэх эрсдэлтэй байгааг санууллаа.
Аж үйлдвэр, эрдэс баялгийн сайд Ц.Туваан: Монголын уул уурхайн биржийн хуулиар борлуулсан нүүрсийг тухайн худалдан авсан байгууллагын терминал дээр хүргэж өгч байгаа. Тэгэхээр нийлүүлэлтийн тоо хэмжээ адилхан гарч байгаа гэж ойлгож болно. Бодитой зүйл бол нүүрсний үнэ буурсан. Бид тонн нүүрсийг 105 доллароор дунджилж 83 сая тонн гаргана гэж төсөвт тооцсон. Өнөөдрийн байдлаар нүүрсний дундаж ханш 88 ам.долларт хүрсэн. Өөрөөр хэлбэл, 20-25 ам.доллароор ханш буурсан. Уул уурхайн бирж дээр дөрвөн төрлийн нүүрс борлуулдгаас хоёр төрлийн нүүрс нь худалдан авагч байгууллага оролцохгүй байгаа. Энэ нөхцөл байдал богино хугацаанд үргэлжлэхгүй байх гэж харж байна. Засгийн газар яаралтай энэ асуудлын хүрээнд хуралдаж уул уурхайн бүтээгдэхүүний экспортыг дэмжих, нэмэгдүүлэх ажлын хэсгийг Сангийн сайдаар ахлуулан байгуулсан. Өнөөдөр анхны хуралдаан болно. Бид ганц нүүрс гэлтгүй уул уурхайн биржээр худалдаалдаг бусад төрлийн түүхий эд бүтээгдэхүүн болон алтны олборлолтын хэмжээг нэмэгдүүлэх, бусад бүтээгдэхүүнийхээ экспортын экспортын хэмжээг нэмэгдүүлэх шаардлагатай. Ингэснээр нүүрснээс дутах орлогоо нөхөх зорилготой ажиллаж байна.
Алтны үнэ түүхэн дээд хэмжээнд байна. Тодруулбал, грамм алт 330-340 мянган төгрөг байгаа. Бид улсын төсөвт алтны үнийг 1850 ам.доллар, хэмжээгээ 18 тонноор тооцоолж тавьсан. Харин алт 2900 болсон учраас болж олборлох хэмжээгээ 20 тоннд хүргэсэн тохиолдолд бид нэмэлтээр 760 орчим сая доллар зөвхөн алтнаас олох тооцоолол хийсэн. Энэ асуудлыг яаралтай шийдэж УИХ-аар оруулах төлөвлөгөөтэй байна. Нүүрсний үнэ АНУ болон БНХАУ-ын хоорондын худалдааны маргаанаас үүдэлтэй буурч байна. Өөрөөр хэлбэл, АНУ өндөр тариф тавьснаас болж Хятадын гангийн экспорт буурч байна. Үүнтэй холбоотойгоор ган боловсруулахад хэрэглэдэг манай улсын коксжих нүүрсний борлуулалт буурах хандлагатай байна. Бид тун удахгүй БНХАУ-ын Хөгжил шинэтгэлийн хороон дээр Монгол Улсын нүүрсний экспорт, хэрэглээтэй холбоотой асуудлаар тодорхой уулзалтууд хийнэ.
УИХ-ын хаврын чуулган нээсэн энэ өдөр ЗГ-аас Гашуунсухайт-Ганцмод боомтын хил холболтын төмөр замын хэлэлцээрийг соёрхон батлуулахаар өргөн барилаа. УИХ үүнийг соёрхон баталмагц төр захиргааны байгууллагуудаас гаргах шийдвэрүүд дуусна. Түүнээс цааш гурван асуудал бий. Үүнд:
Хамгийн эхнийх нь төмөр замын хил холболтын тендерийн асуудал.
Хоёрдугаарт, нүүрс худалдах, худалдан авах урт хугацааны гэрээ шууд компани хооронд байгуулагдана. Бидний төлөвлөсөн 83 сая тонн дээр нэмэлт 5 сая тонны эх үүсвэр нэмж борлуулагдах боломжтой. Тэгэхээр 5 сая тонныг 80 долларын үнээр бодоход 400 орчим сая доллар 2025 ондоо нэмэлтээр боломж үүснэ.
Гуравдугаарт, өмнө нь геологийн судалгаа хийсэн хоёр орд дээрээ илүү нарийвчилсан судалгаа хийж, шинэ уурхайн ам гаргах шаардлагатай. Ингэснээр зөвхөн Чайна Энержи гэлтгүй бусад экспортлох нүүрсээ дээрх хоёр ордоос олборлох төлөвлөөгөөтэй ажиллаж байгаа.
Бидэнд стратегийн ордоор бүртгэсэн 16 орд бий. Үүн дээр нэмээд стратегийн ордоор бүртгэх боломжтой 39 ордын жагсаалт байгаа. Өнгөрсөн арваннэгдүгээр сард Засгийн газрын тогтоол гарч дээрх ордуудыг стратегийн ордод бүртгэх орд мөн эсэх талаарх асуудлыг Аж үйлдвэр, эрдэс баялгийн сайдад даалгасан. Энэ хүрээнд манай яам ажиллаж байгаа.
Хил холболт удаан хугацаанд тасарснаар ойролцоогоор бид 4.5-5 тэрбум ам.долларыг зөвхөн борлуулалтын орлогоос алдсан. Мөн энэ хил холболтыг хийхгүй явах хоног тутамд бидэнд алдах боломж маш их байгаа.
