Хүний бие сансрын нислэгт зориулагдаагүй учраас бичил хүндийн хүчний нөхцөл байдал, өндөр энергийн цацрагт өртөх зэрэг олон асуудалтай тулгардаг. Үүний үр дүнд дэлхийгээс гадагш аялах нь сансрын нисгэгчдийн эрүүл мэндэд олон төрлийн физиологийн өөрчлөлт үүсгэдэг байна.
Питтсбургийн Их Сургуулийн Сансрын Биомедицин Судлалын Төвийн захирал Афшин Бехештигийн үзэж байгаагаар судлаачид сансрын аялагчдыг хамгаалах шинэ арга зам хайж байгаа боловч янз бүрийн эрүүл мэндийн байдалтай, өөр өөр төрлийн даалгавар гүйцэтгэж буй сансрын нисгэгчдийн талаарх илүү их мэдээлэл шаардлагатай байгаа аж.
Сансрын цацраг ямар аюултай вэ?
Дэлхий дээр оршин буй амьд биесийг агаар мандал, соронзон орны хамгаалалт сансрын цацрагаас хамгаалдаг. Харин сансрын нисгэгчид сансар даяар тархсан өндөр энергийн цацрагт шууд өртдөг аж.
Ингэснээр ДНХ-ийн гэмтэл, хорт хавдрын эрсдэл нэмэгдэх, мэдрэлийн доройтол, зүрх судасны өвчлөл, дархлааны тогтолцооны өөрчлөлт зэрэг олон ноцтой асуудал үүсгэх боломжтой.
Дэлхийн соронзон мандал бага тойрог замд байгаа сансрын нисгэгчдийг бага зэрэг хамгаалдаг. Гэвч сар юм уу, Ангараг руу аялах нислэгүүд илүү өндөр тунтай цацрагт өртдөг тул илүү ноцтой эрсдэл үүсдэг байна.
Бичил хүндийн хүчний нөлөө гэж юу вэ?
Хүндийн хүч биеийн олон үйл ажиллагааг зохицуулах чухал үүрэгтэй. Сансарт хүндийн хүч байхгүй бол бие махбод өргөн хүрээний физиологийн өөрчлөлтөд ордог гэж Бехешти тайлбарлажээ.
Биеийн шингэнүүд дээш хөөрөх хандлагатай байдаг тул нүүр хавагнах, тархины даралт ихсэх зэрэг асуудал гарч болно. Мөн нүдний хараанд сөргөөр нөлөөлөх боломжтой.
Яс, булчин суларч, доройтдог. Учир нь дэлхийн хүндийн хүчний татах нөлөө байхгүйгээс үүдэн механик ачаалал багасдаг байна.
Зүрх судасны тогтолцоо өөрчлөгдөх бөгөөд дэлхий дээр эргэн ирсний дараа цусны даралтыг зохицуулахад хүндрэлтэй болдог аж.
Дотор чихний тэнцвэрийн мэдрэмж буурдаг гэнэ. Учир нь бичил хүндийн хүч хөдөлгөөн болон байрлалыг мэдрэх чадварт нөлөөлдөг. Үүний улмаас тэнцвэр алдагдах, хөдөлгөөн зохицуулах чадвар муудах эрсдэлтэй.
Тусгаарлалт, сэтгэл зүйн дарамтын тухайд?
Урт хугацааны сансрын нислэгийн үед сансрын нисгэгчид хязгаарлагдмал, тусгаарлагдсан орчинд, нийгмийн харилцаа бага, байгалийн өдөөлт хомс нөхцөлд амьдардаг. Үүнээс үүдэн сэтгэл зүйн стресс, нойрны хямрал, танин мэдэхүйн чадварын бууралт, сэтгэл санааны эмгэг үүсгэх магадлалтай.
Дэлхий дээр эргэн ирсний дараа юу болдог вэ?
Сансрын нисгэгчдийн нөхөн сэргэлт ихэвчлэн нислэгийн хугацаанаас хамаардаг.
Хэдхэн хоног үргэлжилсэн богино хугацааны нислэгийн дараа (бага тойрог замд), сансарт байх үеийн биологийн гэмтлийн 95 орчим хувь нь буцаж хэвэндээ ордог.
Олон сар Олон улсын сансрын станцад байсан нисгэгчдийн хувьд, нөхөн сэргэлт нь сансарт өнгөрүүлсэн хугацаатайгаа пропорциональ хамааралтай байдаг. Ихэнх физиологийн тогтолцоо аажмаар хэвийн байдалдаа ордог боловч зарим асуудал удаан хугацаанд үргэлжилдэг.
Сансарт хүүхэд төрүүлэх боломжтой юу?
Бехештигийн үзэж байгаагаар сансрын нислэг хүний нөхөн үржихүй, ургийн хөгжилд хэрхэн нөлөөлөх нь томоохон судлагдаагүй сэдэв юм. Одоогийн байдлаар сансарт ихэвчлэн хулгана зэрэг амьтдыг ашигласан цөөн хэдэн судалгаа хийгдсэн. Харин хүний үр тогтолт, ураг бойжих явц, урт хугацааны сансрын оршин суух нөхцөлд дасан зохицох боломжтой эсэх нь тодорхойгүй байна. Энэ нь хүн төрөлхтөн сансрын колони байгуулах талаар бодож эхэлж буй үед онцгой ач холбогдолтой асуудал юм.
Сүүлийн үеийн судалгааны мэдээллээс юу харж болох вэ?
2024 онд нийтлэгдсэн судалгаагаар 2021 онд болсон SpaceX-ийн гурван өдрийн Inspiration4 нислэгийн багийн гишүүдийн тархи, зүрх, булчин, бөөр, арьс, дархлааны зохицуулалт, стрессийн түвшин, митохондрийн үйл ажиллагааны өөрчлөлтүүд илэрснийг тайлбарласан.
2024 оны өөр нэг судалгаагаар сансрын нисгэгчид өмнө нь мэдэгдэж байснаас илүү их толгойн өвчинтэй байдаг нь тогтоогджээ. 2023 онд нийтлэгдсэн судалгаа нь ОУСС болон NASA-гийн сансрын хөлгөөр 6 сар ба түүнээс дээш хугацаанд аялсан нисгэгчдийн тархины ховдлууд (тархины дунд хэсэгт байрлах тархи-нугасны шингэн агуулсан хэсгүүд) тэлдэг болохыг тогтоов.
2022 оны судалгаа нь ОУСС дээр 5.5 сарын дундаж хугацаанд ажилласан 17 нисгэгчийн ясны сийрэгжилтийг баримтжуулжээ. Дэлхийд буцаж ирснээс 1 жилийн дараа хүртэл эдгээр нисгэгчдийн шагайны ясны эрдэс бодисын нягт 2.1 хувиар, ясны бат бөх байдал 1.3 хувиар буурсан байж. Үүнээс 9 нисгэгчийн яс бүрэн нөхөн сэргэж чадаагүй байна.
Эдгээр эрсдэлийг багасгахын тулд олон улсын сансрын агентлагууд шинэ технологи, дасгалын хөтөлбөр, хамгаалалтын арга хэмжээ идэвхтэй боловсруулж байна. Гэвч урт хугацааны сансрын аялал хүний эрүүл мэндэд хэрхэн нөлөөлөх талаар цаашид илүү олон судалгаа хийх шаардлагатай хэвээр байгаа юм.
