Эрчим хүчний зохицуулах хорооноос цахилгааны үнийг 2024 оны арваннэгдүгээр сард ААН-ийн цахилгааны үнийг 30 хувиар, айл өрхийн хэрэглээг гурван шатлалтай нэмсэн. Засгийн газраас цахилгаан, дулааны үнийг зэрэг нэмэхээр төлөвлөж байсан ч ААН болон иргэдэд хүндрэл учруулахгүйн тулд дулааны үнийг дараа нь нэмэхээр зохицуулсан. Тэгвэл цахилгааны үнийг нэмсэн нь бизнес эрхлэгчдэд хэрхэн нөлөөлж буй талаар тодрууллаа.
М.Золзаяа: Дэлхийд гарах мөрөөдөл алсарсаар байна
”Хас гутал” ХХК-ийн үүсгэн байгуулагч М.Золзаяа: Цахилгааны үнэ нэмэгдсэнийг би гэнэт мэдсэн. Цахилгааны үнэ нэмэгдсэнээр бизнес эрхлэгчдэд ирэх дарамт улам л нэмэгдэж байна. Цахилгааны үнэ нэмэгдсэнтэй адил борлуулалт өсдөг бол өөр. Үнийн өсөлт гарах тусам ажилчдынхаа цалинг нэмэх шаардлагатай тулгарна. Бид зээлээс зээлийн хооронд үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Хаана боломжийн үйлдвэрлэгч бидэнд зориулагдсан бага хүүтэй, урт хугацааны зээл, тусламж байна түүнийг хайж байна. Гэхдээ зээл авсан ч урд хормойгоороо хойд хормойгоо нөхөөд аргацааж байна. Сүүлийн үед бизнес эрхлэгчдэд ирэх ачаалал улам нэмэгдээд хуримтлал үүсгэх, үйлдвэрлэлээ өргөжүүлэх байдал хумигдаад байгаа. Ер нь дэлхийд гарах мөрөөдөл алсарсаар байна.
Манай компани өмнө нь 10 гаруй ажилтантай байсан. Ковидоос хойш эх орондоо үйлдвэрлэл эрхэлье гэсэн сэтгэлтэй залуус багасаж гадаад улсыг зорих нь л олширч байна. Манай компани 2005 оноос гутал, арьсан болон жижиг эдлэлийн чиглэлээр үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа. Өмнө нь жижиг эдлэл, гутал гээд хоёр үйлдвэртэй байсан бол одоо ашиглах шаардлагагүй зардал өндөр гараад байгаа учраас нэг үйлдвэрээ хаасан. Сүүлийн үед борлуулалт ч багасаж өмнөх шигээ биш болсон. Үүнтэй холбоотойгоор ажилчдаа цомхотгож, үйлдвэрийн байраа ч багасгасан.
С.Даваажав: Аливаа зүйлийн үнэ өссөн бол буурахгүй харин ч илүү өсөөд байдаг нь эдийн засгийн эрүүл бус дадал юм
Монголын арьс, ширний үйлдвэрлэлийн холбооны удирдах зөвлөлийн дарга С.Даваажав: Арьс, ширний салбар цахилгааны хэрэглээ нэлээд өндөртэй. Учир нь арьс боловсруулах үйлдвэрийн эхний дамжлагаар ороод эцсийн дамжлагаар гартлаа нийт 20-иод хоногт 40-өөд дамжлага дамждаг. Үүний тал нь нойтон орчинд усанд боловсруулна. Харин талыг нь хуурай орчинд боловсруулдаг. Нийт зардлын 5-10 хувь нь цахилгааны зардал байдаг. Гэтэл цахилгааны үнэ хоёр дахин нэмэгдэхээр тэр хэмжээгээрээ дарамт аж ахуй нэгжүүдэд ирж байна. Арьс, ширний салбар нь хөнгөн үйлдвэрлэл дотроо хамгийн хүнд нь. Одоо дөнгөн, данган 5-10 хувийн ашигтай үйл ажиллагаа явуулж байгаа ААН-үүд төрөл бүрийн зардал нэмэгдээд ирэхээр сөхрөхөд ойрхон болоод байна.
Манай улсад төрөл бүрийн зардлууд нэмэгдээд бусад орнуудтай адилхан буурна гэсэн ойлголт байдаггүй. Улам л өсөөд байдаг. Бусад орнууд инфляц болон бусад зүйлстэй холбоотойгоор өсөж, буурч байдаг. Өссөн бол буурахгүй харин өсөөд л байдаг нь эдийн засгийн эрүүл бус дадал юм. Жишээлбэл, 2020 онд арьс, ширний салбар 30-иад ААН үйл ажиллагаа явуулж байсан. Одоо үнийн өсөлт, дарамтуудаас болоод бараг 10 компани үйл ажиллагаагаа зогсоосон. Өмнө жилээс НӨАТ-ын хуульд өөрчлөлтүүд оруулснаас болоод түүхий эдийн хасалт хийгддэг байсан нь байхгүй болсон. Одоо автоматаар 10 хувийн НӨАТ-ын дарамт орж ирж байгаа. Монголд татварын дарамт их байна. Иймэрхүү татварын дарамт, үнийн өсөлттэй үргэлжилсээр байвал салбарын хувьд хүнд байдалд ороход бэлэн байгаа.
Д.Төгсжаргал: Татвар болон үнийн өсөлтөөс болж импортын бараа бүтээгдэхүүнүүдтэй үндэсний үйлдвэрлэл өрсөлдөж чадахгүйд хүрээд байна
”Агни” ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал Д.Төгсжаргал: Цахилгааны үнэ нэмэхээс өмнө 180 гаруй мянган төгрөг төлдөг байсан. Харин одоо 300 гаруй мянган төгрөг төлж байна. Цахилгааны үнэ нь тухайн байгууллагынхаа ашиглалтын зардал болдог. Ашиглалтын зардал борлуулах бүтээгдэхүүний өртөг үнэд нөлөөлдөг. Тэгэхээр цахилгааны үнэ нэмэгдсэнээр бэлэн бүтээгдэхүүний үнэ ч нэмэгдэж байгаа гэсэн үг. Иймээс бид импортоор орж ирж байгаа бараа бүтээгдэхүүнүүдтэй өрсөлдөхөд үнэ хямдруулах боломжгүй сул тал үүсдэг. Мөн цахилгааны үнэ нэмэгдэхээр бүх түхий эдийн үнэд тодорхой хэмжээнд нөлөөлж байгаа. Монголд ААН байсныхаа төлөө бид дарамтад орж байна. Манай байгууллага 2001 оноос эхлээд арьсан эдлэлийн чиглэлээр үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа. Олон нугачааг давж явж байна. Хувийн хэвшилд ажиллаж байгаа ажилчид хамгийн доод тал нь 1-1.5 сая төгрөгийн цалин авлаа гэж бодоход төлж байгаа татвар нь цалингийнх нь овоо хэдэн хувийг авчихдаг. Тэгэхээр тухайн байгууллага ажилтанд цалин өгөөд байна гэж боддог. Гэтэл ажилчид татвараас болоод бодитоор авч байгаа цалин бага байна. Төрд ажиллахаар ипотекийн зээлээс эхлээд давуу талтай зүйл олон. Тэгвэл олон жил тогтвортой ажиллаж байгаа байгууллагуудыг дэмжээд ипотекийн зээл олгоход нь яагаад тусалж болохгүй гэж. Сүүлдээ ихэнх ААН-үүд дарамт их байгаа болохоор компаниа дампууруулсан дээр юм байна. Үйл ажиллагаа эрхэлж байхын оронд ажлын байраа түрээслээд өөрсдөө амар жимэр амьдарсан дээр юм байна гэж байна. Одоо олсон мөнгөө ашиглалтын зардал, цалин, түүхий эд материалаа аваад л дуусаж байна. Зарим үед татвараа төлж чадахгүй байх тохиолдол бий. Татвараас данс хаах гээд ирэхээр зээл аваад аргалж байна. Ийм л байдалд хүрээд байгаа юм. Тэгэхээр энэ ямар нэгэн бодлого буруу явагдаад байгаа учраас бизнес эрхлэгчдэд хэт их дарамт үүсэж алдаа гараад байна.
Э.Шижир: Цахилгааны үнийг огцом нэмж эдийн засагт доргилт өгөх нь буруу
"QSC" компанийн гүйцэтгэх захирал Э.Шижир: Цахилгааны үнийг удаан барьж явснаас болоод салбар хүнд байдалд орсон. Ямар ч шинэ хөрөнгө оруулалт байхгүй, тоног төхөөрөмж нь элэгдсэн, найдвартай үйлчилгээ үзүүлэх чадваргүй болсон. Үүнийг засаж сайжруулах ёстой. Гэхдээ үүнийг засах гэж байна гээд төр гэнэт савласан үнэ нэмж болохгүй. Энэ нь эдийн засагт болон бизнесийн үйл ажиллагаа, худалдан авах чадварт огцом доргилт өгч сөрөг нөлөө үзүүлдэг. Тогтвортой, бага багаар үнийг нэмж эдийн засгийн өртөгт шингээж оруулах хэрэгтэй.
Манай компани 2009 оноос хойш үйл ажиллагаагаа тогтвортой явуулж байсан. Сүүлийн үед Засгийн газрын ойлгомжгүй, тогтворгүй үйл ажиллагаанаас болоод маргааны шинж чанартай болоод явж байна. Татварыг яаж авах, тооцоолох, юун дээр нь ажиллах вэ гэдэг дээр тодорхойгүй зүйлс маш их байдаг. Тодорхойгүй зүйлээс болоод олон асуудал үүсдэг.
