Дэлхийн өнцөг булан бүрт өөрийн хариуцсан ажил мэргэжилдээ эзэн болж, Монгол Улсынхаа нэр хүндийг өндөрт өргөж яваа олон монгол хүн бий. Дэлхийн шилдэг сургуульд боловсрол эзэмшиж, дэлхийн мэргэжилтэн болсон залуусыг онцолдог “Дэлхийн монгол” цувралын 2025 оны анхны зочноор Энхmайваны МЭНДТҮВШИН-г урилаа.
Тэрээр Харвардын Хуулийн их сургуулийн хууль зүйн ухааны магистр, Бээжингийн их сургуулийн хууль зүйн бакалаврын зэрэгтэй бөгөөд Нью-Йорк мужийн Хуульчдын холбооны гишүүн юм. Э.Мэндтүвшин нь Улаанбаатар хот дахь “Хоган Ловеллс” хуулийн фирмээс ажлын гараагаа эхэлж байжээ. Дэлхийд нэр хүндтэй АНУ-ын Морган Станли банканд хуульч, “Дейвис Полк”-ын Америк, Хонгконгийн салбар хуульчаар ажилласан туршлагатай. Тэрээр олон улсын томоохон биржүүдэд IPO гаргах, өрийн менежмент, өрийн дахин санхүүжилт, компаниудыг нэгтгэх, худалдан авах зэрэг санхүүгийн томоохон хэлцлүүдэд оролцож, санхүү, эдийн засаг, үл хөдлөх, технологийн салбарынханд тулгамддаг асуудлыг шийдэхэд хууль зүйн зөвлөгөө, гаргалгаа гаргахад нь гол чиглүүлэх үүрэгтэй ажилладаг байна. Олон улсын хуульч, эрх зүйн чиглэлээр 10 гаруй жил ажиллажээ. Э.Мэндтүвшин нь оны өмнө Оюу толгой компанийн ТУЗ-ийн гишүүнээр томилогдоод байгаа билээ. Ингээд түүний ажил, амьдралын түүхээр аялцгаая.
-Таны ажил мэргэжлийн карьерын талаарх мэдээллийг олж танилцсан. Харин хувь хүн талаас нь хангалттай мэдээлэл олж чадсангүй. Тэгэхээр ярилцлагаа Э.Мэндтүвшин гэж хэн бэ гэдгээс эхлүүлье.
-Би Ховд аймагт төрсөн. Айлын том хүү, хоёр дүүтэй. Одоо эхнэр хоёр хүүхдийн хамт амьдардаг. Бээжингийн их сургуулийг эрх зүйч мэргэжлээр төгссөн. Сургуулиа төгсөх жилдээ Харвардын их сургуульд магистраар сурах урилгаа авсан. Гэхдээ төгсөөд Монголдоо очиж ажлын туршлага хуримтлуулахаар шийдсэн учраас Харвардaас чөлөө авч, Хоган Ловеллс хуулийн фирмээс ажлын гараагаа эхэлж байлаа. Харвардад сурч, хууль зүйн магистрын зэргээ хамгаалсны дараа удалгүй Нью Йоркийн хуульчийн сонгон шалгаруулалтад орж, Нью-Йоркийн хуульчийн эрхээ авсан. Төгсөөд АНУ-д төвтэй “Дейвис Полк” олон улсын хуулийн фирмд хуульчаар ажиллаж, нийтдээ 10 гаруй жил хууль, эрх зүйн чиглэлээр ажиллаж байна.
-Яагаад хуулийн чиглэлээр суралцахаар болсон бэ. Бээжингийн их сургууль ранкаараа дэлхийд нэлээд дээгүүр ордог шүү дээ. Энэ том сургуульд орохын тулд өөрийгөө хэрхэн бэлдсэн бэ?
-Миний өвөө хуульч мэргэжилтэй, өвөө маань 36 настайдаа Ховдоос Улаанбаатарт ирж, МУИС-ийн Хууль зүйн сургуулийг хуульч мэргэжлээр төгссөн. Сүүлд нь баруун бүс нутгийн таван аймгийн цэргийн прокуророор ажиллаж байгаад тэтгэвэртэй гарсан. Аав, ээж оюутан байсан учраас би бага насаа өвөө, эмээ дээрээ өнгөрөөсөн. Өвөөгөөсөө үлгэр дуурайлал авч, бага байхаасаа л хуульч мэргэжлийг хамгийн их үнэлдэг байсан. Том болоод хуулийн мэргэжил олон салбарт хөрвөх чадвартай, олон талбарт ажиллах боломжтой учраас сонгон суралцсан.
Мэдээж Бээжингийн их сургуульд тэнцэж орно гэдэг амаргүй. Маш өндөр шалгуур, өрсөлдөөнтэй. Миний хувьд эхлээд хятад хэлийг маш сайн сурах зорилго тавьсан. Энэ нь Бээжингийн их сургуулийн элсэлтийн шалгалтад бэлдэхэд үндсэн суурь нь болж өгсөн. Тэнцсэнээс хойш үндсэн ангидаа хятад оюутнуудтай өрсөлдөж амжилттай суралцах нь том шалгуур байсан. Тэр үед өөрийгөө ялан дийлэх, өөртэйгөө өрсөлдөх, тэсвэр тэвчээр, хатуужилтай байж үр дүн гаргаж сурсан гэж боддог.
-Бээжингийн их сургуулиа төгсөх жил Харвардаас урилгаа авсан гэсэн. Тэгэхээр та оюутан байхдаа л төгсөөд АНУ-д сурахаар шийдчихсэн гэж ойлгогдож байна?
-Тийм ээ. Би Бээжингийн их сургуульд сурч байхдаа л Харвард руу хүсэлт өгч, шалгаруулалтад бэлдэж эхэлсэн юм. Учир нь, Хятадад хуульчийн эрхийг гадаадын иргэнд өгдөггүй. Эрх зүйч мэргэжлээр сурсан ч Хятадад хуульчийн сонгон шалгаруулалтад орох эрхгүй юм байна гэдгийг нэгдүгээр курсээ төгсөөд анх мэдсэн юм. Ингээд судалж байгаад АНУ-ын Нью-Йорк мужийн хуульчийн эрхийг авахаар шийдсэн. Үүний тулд АНУ-д заавал хууль зүйн чиглэлээр магистр хамгаалах хэрэгтэй болсон. Тэгээд АНУ-ын их сургуульд хуулийн чиглэлээр суралцахад ямар хэмжээний мэдлэг, туршлага, юу бэлдэх талаар судалж эхэлсэн.
Азийн шүүхийн мэтгэлцээний тэмцээнд Хонгконгийн Дээд Шүүхийн Ерөнхий Шүүгчээс "Шилдэг маргааны шагнал" хүртэв.
Сайн сурахын хажуугаар олон улсын хууль эрх зүйн тэмцээн, шүүхийн маргаан, мэтгэлцээний тэмцээнд өөрийгөө байнга дайчилж оролцдог байлаа. Зун өвлийн амралтаараа амрахгүй, дадлагын ажил олж хийнэ. Гуравдугаар курсээ төгсөх жил гэхэд 3-4 газар дадлага хийхийн хажуугаар олон улсын тэмцээнүүдэд ч оролцож өндөр амжилт үзүүлсэн. Монгол залуу БНХАУ-ын Бээжингийн их сургуулийг төлөөлөөд олон улсын хууль, шүүхийн тэмцээнүүдэд оролцож, шилдэг байр эзлэх нь ховор бөгөөд миний хувьд их бахархууштай явдал байсан. Хичээлийн дүн сайн, боломжийн дадлага ажлын туршлага хуримтлуулсан, олон улсын тэмцээн уралдаанд дээгүүр шалгарч байсан зэргийг минь Харвардын сонгон шалгаруулалтын баг үнэлсэн болов уу гэж боддог.
-Магистраа төгсөөд та Нью-Йорк мужийн хуульчийн эрхээ авч чаджээ. Ер нь Нью-Йорк мужийн (НЙМ) Хуульчдын холбооны гишүүн байх нь ямар ач холбогдолтой вэ?
-Ер нь олон улсын компанийн засаглал, санхүүгийн чиглэлээр ажиллахад хуульчийн эрхийн зөвшөөрөл дундаас хамгийн тэргүүнд тавьдаг шалгуур нь АНУ-ын Нью-Йорк мужийн хуульчийн эрхийн зөвшөөрөл байдаг. Яагаад гэвэл, НЙМ-ийн хуульчийн эрхтэй болоход маш өндөр шалгууртай төдийгүй НЙМ-ийн хуульчдын холбооноос хуульчдадаа мэргэжлийн чадвар болон ёс зүйн хатуу хяналт тавьдаг.
Мөн олон улсын хэмжээний гэрээ, хэлэлцээрийг байгуулж, хэрэгжүүлэхдээ талууд НЙМ-ийн хуулийг гэрээний зохицуулах хуулиар сонгох нь их байдаг. Тус мужийн хууль нь бүгдэд эрх тэгш, шүүхийн систем нь хараат бус байдлыг сайн хангасан гэж үздэг тул талууд олон улсын гэрээний хуулийг Нью-Йорк мужийн хуулиар сонгодог.
Үүнээс гадна, дэлхийн хамгийн том хоёр хөрөнгийн бирж болох Нью-Йоркийн хөрөнгийн бирж, Nasdaq нь НЙМ-ийн хуулийн захиргаанд харьяалагддаг. Энэ хоёр бирж дээр Apple, Google, Coca-Cola гэх мэт дэлхийн хамгийн өндөр үнэлгээтэй компаниудын үнэт цаас арилждаг бөгөөд үйл ажиллагаа нь НЙМ-ийн хуульд захирагдах учраас НЙМ хуулийн зөвлөгөө цаг ямагт хэрэгтэй байдаг.
Нью-Йорк мужийн хуульчийн тангараг өргөсөн өдөр.
-Та олон улсын “Дейвис Полк” хуулийн фирмд ажиллаж байсан. Тус фирмийг хүмүүс төдийлөн сайн мэдэхгүй байх, энэ талаар товчхон мэдээлэл өгөөч. Мөн тус фирмд ажилласан туршлагаас хуваалцана уу.
-“Дейвис Полк” нь Нью-Йорк хотод төвтэй хөрөнгийн зах зээлд тэргүүлэгч хуулийн фирмүүдийн нэг юм. Тус хуулийн фирм нь олон нийтийн албанд ажиллах карьерыг дэмждэг соёлоороо танигдсан. Жишээ нь, одоогийн АНУ-ын Төв банкны захирал Jeremy Powell, London Stock Exchange захирал David Schwimmer, Hong Kong Stock Exchange захирал Bonnie Chan, мөн саяхан АНУ-ын Санхүүгийн зохицуулах хорооны даргаар томилогдоод буй Paul S. Atkins нар бүгд “Давис Полк”-оос ажлын гараагаа эхлүүлж байсан түүхтэй.
Миний хувьд “Дейвис Полк”-д ажилласан долоон жилийн хугацаанд фирмийн Хонгконг, Нью-Йорк болон Бээжингийн оффисуудад ажиллаж, олон улсын томоохон биржүүдэд IPO хийх, олон улсад бонд гаргах, бондын менежмент, дахин санхүүжилт зэрэг төслүүд дээр зөвлөсөн. Мөн компанийн хувьцаа гаргах, компаниудыг нэгтгэх болон худалдан авахтай холбоотой хэлцлийг удирдан ажиллаж байсан. Ялангуяа хязгаарлагдмал хувьцаат компани нээлттэй олон нийтийн компани болоход дотоод дүрэм журам, засаглал хэрхэн сайжруулах тал дээр зөвлөж ажилласан.
Салбарын хувьд уул уурхай, эрдэс баялаг, үл хөдлөх хөрөнгө, технологи, санхүүгийн үйлчилгээ, эрүүл мэнд зэрэг чиглэлээр хуулийн зөвлөгөө өгч ажилласан. Эргээд харахад ажилласан 50 гаруй төсөл нийт үнийн дүнгээр 35 тэрбум ам.доллар болсон байна.
Зургийн тайлбар: Олон улсын HutchMed эмийн компанийг Хонг Конгын хөрөнгийн бирж дээр IPO хийхэд зөвлөж ажиллав. Тус компанийн гол хувьцаа эзэмшигч нь алдарт Ли Ка Шинг бөгөөд саяхан Панам улс дах өөрийн боомтоо Блакрок-д зарсан билээ.
-Та дараа нь АНУ-ын “Морган Станли” хөрөнгө оруулалтын банканд ажиллажээ. Тус банканд ямар асуудлыг хариуцан ажилладаг байсан бэ. Энэ компаниас олж авсан туршлага, мэдлэгээсээ хуваалцаж болох уу?
-“Морган Станли” хөрөнгө оруулалтын банк нь АНУ-ын Нью-Йорк мужид төвтэй олон улсын хөрөнгийн зах зээлд нөлөө бүхий оролцогчдын нэг юм. Миний хувьд Монголдоо ирэхээс өмнө Хонгконгид тус банкны Ази номхон далайн төвийн бүс нутаг хариуцсан хууль эрх зүйн газарт хөрөнгийн зах зээлийн төслүүд дээр ажиллаж байсан.
Ажлын хүрээнд голцуу олон улсын хөрөнгийн зах зээл, хөрөнгө оруулалтын хууль, эрсдэл талдаа зөвлөж ажилласан. Жишээ нь, Alibaba манай томоохон харилцагч нарын нэг байсан бөгөөд хөрөнгийн зах зээлийн савлагааг хэрхэн даван туулах стратеги дээр зөвлөж байсан. Ази номхон далайн төв оффист байсан учраас Солонгос, Хонгконг, Индонез, Хятад, Сингапур болон Австрали зэрэг олон орны төслүүдийг хариуцаж ажилласан.
“Морган Станли” банкны ази номхон далайн төв оффист.
“Морган Станли” өөрөө Америкийн томоохон банкнуудын нэг учир АНУ болон БНХАУ-ын хоорондох улс төрийн хурцадмал нөхцөл байдлаас шалтгаалан бидний ажиллаж байсан төслүүд дээр геополитикийн эрсдэл улам их анхаарал татаж байсан юм. Мэдээж банкны хувьд бол том гүрнүүдийн хууль, улс төрийн бодлогод үйл ажиллагаагаа нийцүүлэн явуулна гэдэг их хүнд сорил болно. Яг ийм ач холбогдолтой ажлуудад бид багаараа болон гаднын хуульч болон мэргэжлийн зөвлөхүүдтэй хамтарч ажилладаг байсан.
Миний хувьд тус банканд ажилласнаар олон улсын томоохон хөрөнгийн банк хэрхэн шийдвэр гаргадаг, эрсдэл өгөөж, урт хугацааны төлөвлөлт хэрхэн хийдгийг дотроос нь харж, оролцож хамт шийдэл гаргадаг байсан нь хамгийн үнэтэй туршлага болсон гэж боддог. Энэ дундаа олон орны мэргэжлийн хөрөнгө оруулагч, хуульч, санхүүч нартай мөр зэрэгцэн, хэлэлцээр хийж үр дүн гаргаж сурсан нь мөн маш олзуурхууштай байсан.
-Амжилттай ажилласан төсөл хөтөлбөр, томоохон хөрөнгө оруулалттай хэлцлүүдээсээ танилцуулж болох уу?
-Миний хувьд уул уурхайн төслүүд дээр ажиллах сонирхол нэлээд өндөр байсан. Учир нь, Монгол Улстай ч илүү ойр санагддаг байсан. Онцлох нэг төсөл бол 2022 онд Индонез улсын томоохон зэс болон алтны уурхайн 3 тэрбум ам.долларын санхүүжилтийн төсөл дээр ажилласан. Тус уурхай нь Оюу толгойтой адилхан, төр болон хувийн хэвшлийн хамтарсан төсөл бөгөөд Индонезид өндөр эдийн засгийн болон стратегийн ач холбогдолтой гэж дүгнэж байсан. Уг санхүүжилтээр тус компани нь дотооддоо зэс хайлуулах үйлдвэр барьж, нэмүү өртөг шингэсэн катодын зэс үйлдвэрлэж, экспортод гаргах стратегийн эхлэхээ тавьсан. Манай улсын хувьд мөн адил ийм шийдлээр зэс хайлуулах үйлдвэр барих талаар судлах нь зүйтэй гэж боддог.
Бас нэг сэтгэлд хоногшин үлдсэн ажил бол нийгмийн эмзэг бүлгийн гишүүдэд сайн дураараа үнэ төлбөргүй хуулийн зөвлөгөө өгөх, про боно ажил байсан. Бид Сомали улсаас террорист бүлгэмээс зугтаан Хонгконгид улс төрийн орогнол хайсан иргэний хүний эрх зөрчсөн асуудал дээр тухайн иргэнийг төлөөлж шүүх хуралд оролцож, ялалт байгуулсан юм. Уг ажлыг маань үнэлж Хонгконгийн хуульчийн холбооны хүрэл медалиар намайг шагнасан.
Зөвхөн төсөл хөтөлбөр дээр ажиллахаас гадна хуульч хүний хувьд нийгмийн ёс зүй, сайн сайхны төлөө ажиллаж, шударга ёсыг тогтоохын төлөө зүтгэх нь хамгийн эрхэм зорилго гэж боддог.
Хонгконгийн хуульчдын холбооны хүрэл медалиар шагнуулав.
-Таны хувьд гадаадад мэргэжлээрээ өндөр түвшинд ажиллах боломжтой байсан байна. Хамгийн сүүлд Морган Станлид ажиллаж байгаад Монголдоо ажиллахаар ирсэн юм байна. Яагаад Монголдоо ирж ажиллах болов?
-Монголд амаргүй, хүндрэлтэй зүйл их байгаа, тэрийг хэлэлтгүй бүгд мэднэ. Гэхдээ хэцүүдээ тулбал бүх газар хүнд шүү дээ. Харин манай үеийн залуусын хувьд нийгэмд байгаа асуудлыг цэгцэлж, зөв голдиролд оруулахын төлөө зүтгэх нь бидний түүхэн сорил болон үүрэг гэж боддог. Монголчууд бид аливаа асуудлыг “сэтгэлгүй юм” гэж их шүүмжилдэг. Сэтгэл нэхэхээс илүүтэй бид зөв систем, бүтэц буюу structure, мөн хөшүүрэг буюу incentives бий болгох хэрэгтэй байгаа. Зөв системд сэтгэлгүй хүн ч сайн ажиллах боломжтой.
Миний хувьд гадаадад сурч, ажиллаж туршлага хуримтлуулсны гол зорилго нь Монголдоо ирж өөрийн хувь нэмрээ оруулах явдал байсан. Сүүлийн үед гадаадад ажиллаж, амьдардаг олон монгол залуус эх орондоо ирж, салбарт бүрд хүч сорьж байгааг хараад бахархаж, тэднээс урам авч байгаа.
-Таны сүүлд томилогдсон ажилтай нь холбоотой хэдэн асуулт тавъя. Оюу толгойн ТУЗ дахь есөн гишүүнээс гурвыг Монголын Засгийн газраас томилдог. Өөрөөр хэлбэл, та 34 хувийг төлөөлж ажиллах хүн. ТУЗ ер нь ямар чиг үүрэгтэй вэ?
-Оюу толгой компанийн ТУЗ-ийн үндсэн чиг үүргийн хувьд компанийн стратеги боловсруулж, үйл ажиллагааны ерөнхий бодлогыг баталж, компанийн удирдах албан тушаалтнуудад хяналт тавьж ажиллах үүрэгтэй. Монгол талын гурав гишүүн “Эрдэнэс Монгол” нэгдлийн өгсөн удирдамж, чиглэлийн дагуу нэгдсэн байр суурьтай ажилладаг. Бидний хувьд Оюу толгой төсөл болон компанийн үйл ажиллагааг үр ашигтай явуулах, төслийг хэрэгжүүлэхэд тулгамдаж буй асуудлыг зөв, зохистой байдлаар шийдвэрлэх, зарчмын чухал асуудалд Монгол Улсын эрх ашгийг хамгаалах байр суурьтай оролцдог.
-Ер нь Оюу толгой дээр байнга л хэл ам гарч байдаг. Харин та олон улсын хуульч, эрх зүйч хүний хувьд Оюу толгой ХХК-ийн ТУЗ-д ямар зарчим баримталж ажиллах вэ?
-Миний хувьд, Оюу толгой компанид ил тод байдлыг хангаж, хариуцлага тооцох зарчмыг баримталж ажиллахыг тэргүүнд тавина. Оюу толгой компанийн 34 хувийг Монголын ард иргэд шууд бусаар эзэмшдэг. Өөрөөр хэлбэл, насанд хүрсэн Монгол Улсын иргэн бүр энэ компанийн хувь эзэмшигч юм. Тиймээс Оюу толгой нээлттэй компанитай адил, олон нийтийг мэдээллээр хангаж, ил тод байдлын зарчмыг баримталж ажиллах нь зүйтэй.
Үүнтэй холбоотойгоор Оюу толгой компани хариуцлага тооцох зарчмыг хатуу баримталж ажиллах ёстой. Монгол Улсын хувьд Оюу толгой бол энгийн нэг компани биш. Компанийн менежмент, үйл ажиллагаатай холбоотой шийдвэр нь зөвхөн тухайн компанийн хүрээгээр хязгаарлагдахгүй. Хувьцаа эзэмшигч ард иргэд болон Монгол Улсын эрх ашиг, нэр хүндэд нөлөөлж болзошгүй юм. Тиймээс Оюу толгой олон улсын хэмжээний компаниудтай ижил түвшинд ажиллах хэрэгтэй.
-2009 оноос хойш Оюу толгой уурхай дээр тасралтгүй бүтээн байгуулалт өрнөж, бүрэн хүчин чадлаараа ажиллах үе ойртож байна. Гэхдээ энэ хэрээр их хэмжээний хөрөнгө оруулалтын зардал гарч, маш олон асуудлууд гарч байсан. Та олон улсын хөрөнгө оруулалтын чиглэлд ажилласан хүний хувьд ямар ажлуудад илүү анхаарч ажиллах төлөвлөгөөтэй байгаа вэ?
- Мэдээж хэрэг өнгөрсөн алдаа дээрээ суралцах нь зүй ёсны хэрэг. Миний хувьд өнөөдрийг хүртэл явж ирсэн ажлыг зөв, буруу гэж дүгнэхээс илүү цаашдаа бид юуг хийх ёстой гэдэг дээр анхаарах нь зүйтэй гэж бодож байна. Ажлаа аваад ажлынхаа гүнд орж нэлээд танилцаж байна. Хоёр асуудал дээр илүү анхаарч ажиллана, энэ нь засаглалыг сайжруулах болон санхүүгийн зардлыг хэмнэх.
Оюу толгой компанийн засаглалыг улам сайжруулж, дэлхийн томоохон компаниудад тавигддаг шаардлагад бүрэн нийцүүлэх ёстой. Тухайлбал, Оюу толгой компанийн удирдлагын баг, ТУЗ-ийн гишүүд, хувьцаа эзэмшигчид хоорондын үүрэг, хариуцлагыг илүү тодорхой болгож, уялдаа холбоог сайжруулах шаардлагатай байгаа. Дээр нь, шийдвэр гаргах, хяналт тавих процесст олон улсын стандартыг нэвтрүүлж ажиллах нь чухал байна. Жишээлбэл, олон улсын компанийн сайн засаглалын практикт ТУЗ-д хараат бус гишүүн байхыг шаарддаг, харин одоогоор Оюу толгой компанид байдаггүй. Гэтэл Рио Тинто компанийн ТУЗ нь 14 гишүүнтэй бөгөөд үүнээс 11 нь хараат бус гишүүн байх жишээтэй.
Саяхан УИХ-д өргөн барьсан Төрийн болон орон нутгийн өмчит компанийн бүтээмж, ил тод байдал, засаглалыг сайжруулах хуулийн төсөлд хараат бус гишүүний тогтолцоог тусгаж өгсөн нь их зөв алхам болсон. Хараат бус гишүүн аль нэг хувь эзэмшлийг төлөөлж, хамгаалахаас илүү компанийн эрх ашиг, үйл ажиллагааг сайжруулах тал дээр илүү бодитой анхаарч ажилладаг.
-Оюу толгой компанийн санхүүгийн зардалд та юунд анхаарч ажиллах вэ?
-Оюу толгой компанийн санхүүжилтийн зардлыг багасгах, хэмнэлт гаргах тал дээр анхаарч ажиллана. Оюу толгой зээлийн санхүүжилтээр үйл ажиллагаагаа явуулж ирсэн. Зээлийн хувьд бол ам. долларын зээл бөгөөд анх зээл авсан хүүгийн хэмжээ нь одоогийн зах зээл дээрх боломжит хүүгээс өндөр байна гэж харж байна. Ер нь санхүүжилтийн зардлыг бууруулах хэд хэдэн нөхцөл бүрдсэн гэж харж байна.
Нэн тэргүүнд макро төвшинд 2024 онд олон улсын үнэлгээний байгууллагуудаас Монгол Улсын зээлжих зэрэглэлийг нэг төвшнөөр сайжруулсан. Өөрөөр хэлбэл, гадаадын хөрөнгө оруулагч нарт Монгол Улсад хөрөнгө оруулах эрсдэл буурч байна гэсэн үг. Мөн өнгөрсөн онд АНУ-ын Төв банк долларын бодлогын хүүг гурван ч удаа буулгаж, нийт нэг хувиар багсгасан. Ам.долларын бодлогын хүү буурч байгаа нь өөрөө долларын санхүүжилтийн хүүг давхар буулгах нөхцөл бүрдэж байна гэсэн үг. Түүнчлэн өнгөрсөн хоёр жилд зэсийн болон алтны үнэ тогтвортой нэмэгдсэн. Эдгээр макро төвшний өөрчлөлтүүд мэдээж бидэнд эергээр нөлөөлнө.
Оюу толгой компанийн хувьд далд уурхайн олборлолт эхэлсэн учраас зээлдэгч талаас эрсдэл багассан. Мөн олон улсын зах зээл дээр арилжиж буй Монгол Улсын Засгийн газрын болон хувийн хэвшлийн бондын өгөөж дунджаар 6.0-8.0 хувьтай байгаа нь Оюу толгой компанийн санхүүжилтийн зардлыг багасгах боломжтойг бас илэрхийлж байна. Өмнө нь “Морган Станли”-д ажилладаг байхад ч олон улсын компаниуд байнга өөрсдийн хүүгийн зардлаа багсгах, дахин санхүүжилтийн боломжуудыг хайдаг байсан. Оюу толгой компани мөн адил боломжийг судалж хэрэгжүүлэх хэрэгтэй.
-Та хуулийн чиглэлээр суралцаж, ажиллаж байгаа залуучуудад хандаж мэргэжлийнхээ дагуу томоохон нэр хүндтэй компаниудад ажиллах талаар юу гэж зөвлөх вэ?
-Хууль эрх зүйн чиглэлээр сурч байгаа залуустаа хандаад хэлэхэд, ирээдүйд карьераа төлөвлөхдөө гурван талаас анхаараарай. Хуулийн ерөнхий боловсрол, хуульчийн мэргэжлийн зөвшөөрөл, хуулийн ажлын туршлага гэсэн гурван зүйлийг анхаарах хэрэгтэй. Хуулийн ерөнхий боловсрол бол тухайн сурч байгаа орны эрх зүйн тогтолцооноос хамааралтай. Дэлхийд эх газрын эрх зүй болон нийтлэг эрх зүй гэсэн хоёр тогтолцоо байдгийг та нар мэдэх байх. Олон улсын томоохон компанид ажиллах сонирхолтой бол аль аль тогтолцоог нь судлах хэрэгтэй. Миний хувьд БНХАУ, АНУ гээд хоёр орны эрх зүйн тогтолцоогоор суралцсан нь давуу тал болж байсан. Боловсролоос гадна хуульчийн мэргэжлийн зөвшөөрөл авах маш чухал. Хэрэв гадаадад хуулийн чиглэлээр сурахаар төлөвлөж байгаа бол тухайн улсын хуульчийн мэргэжлийн зөвшөөрлийг хэрхэн авах, түүнд тавигддаг шалгуурыг сайтар судлах хэрэгтэй. Сүүлд нь ажлын гараагаа хаанаас эхлүүлэх вэ гэдгээ бодоорой. Хувийн хэвшил үү, төрийн байгууллага уу гэдгээ тодорхойл. Тэгэхээр иймэрхүү байдлаар карьераа төлөвлөж, өөр өөрийнхөө нөхцөл байдалд тулгуурлан шийдвэрээ гаргаж байхыг зөвлөе.
-Эцэст нь та цаашдын хүсэл эрмэлзэл, зорилгоосоо хуваалцана уу?
-Миний Монголдоо ирсэн гол зорилго бол олон улсад хуульч мэргэжлээр ажилласан туршлагаа Монгол Улсад хэрэгжиж байгаа, цаашид хэрэгжих төсөл хөтөлбөрүүдэд өөрийн хувь нэмрийг оруулж ажиллах юм. Энэ хүрээндээ Оюу толгой дээр Монгол Улсын эрх ашгийг олон улсын хууль, жишиг, практик дээр үндэслэн хамгаалж, дуу хоолой нь болж ажиллахаар шийдсэн. Оюу толгой төсөл урт хугацаандаа тогтвортой, Монгол Улсад үр өгөөжөө өгч, дээр нь гадаадын хөрөнгө оруулагчдын итгэл үнэмшлийг улам бэхжүүлсэн, манай улсын амжилттай хэрэгжүүлсэн жишиг төсөл болгохын төлөө хичээн ажиллана.
-Ярилцсанд баярлалаа. Танд амжилт хүсье.
