Булган аймгийн Хутаг-Өндөр сум Эг, Сэлэнгийн бэлчирт Хантай багийн нутагт баригдах Эгийн голын усан цахилгаан станц өдгөө 30 гаруй жил яригдаж буй төсөл юм. Эгийн голын 310 мегаваттын УЦС-ын төслийг 2024-2032 онд хэрэгжүүлэхээр төлөвлөсөн. Нийт хөрөнгө оруулалт нь 3 их наяд 700 тэрбум төгрөг юм.

Эгийн голын усан сан баригдвал зөвхөн усны нөөцийг зохицуулах үүрэг гүйцэтгэхээс гадна Монгол Улсын эрчим хүчний тогтвортой байдлыг хангах, оргил ачааллыг тохируулах, жилд 438.7 мянган тонн нүүрсний хэрэглээг бууруулах, хүлэмжийн хийн ялгаруулалтыг 709 мянган тонноор багасгах, цэвэр усны 5.7 тэрбум м³ нөөц бүрдүүлэх стратегийн чухал ач холбогдолтой мега төсөл юм. Тэгвэл энэхүү мега төслийн үйл явц, хэрэгжилт ямар байгаа талаар МУЗГ-н Хэрэгжүүлэгч эгентлаг, Усны газрын дарга З.Батбаяраас тодрууллаа.

Тэрээр “Эгийн гол дээр урсцын тохиргоо хийж, усан сан байгуулах асуудал олон жилийн турш яригдаж ирсэн. Эг гол нь Хөвсгөл нуураас эх авч, Сэлэнгэ мөрөнд цутгадаг бөгөөд Сэлэнгэ мөрөн Байгаль нуурт орж буй нийт усны 50 хувийг бүрдүүлдэг онцгой ач холбогдолтой гол юм. Байгаль нуурын усны түвшин, бохирдлын асуудал, цаашдын тогтвортой байдал нь Сэлэнгэ мөрний урсацтай салшгүй холбоотой.

Оросын холбооны улс болон Монгол Улсын Байгаль орчны асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүд өнгөрсөн оны есдүгээр сарын 2-нд хамтран Байгаль нуур, Сэлэнгэ мөрнийг хамгаалах талаар санамж бичигт гарын үсэг зурсан. Үүнтэй холбоотойгоор хоёр улсын Шинжлэх ухааны академийн төлөөлөгчидтэй хамтран ажлын хэсэг байгуулж, Байгаль нуурт үзүүлэх нөлөөллийг судлах ажлыг эхлүүлсэн. Энэ ажлын хүрээнд Москва хотноо хуралдаан зохион байгуулж, Байгаль нуурын экосистемийг хамгаалах гол арга зам нь цутгал голуудын урсцыг зохицуулан хамгаалах явдал гэдгийг онцолсон байгаа.

Эгийн голыг хамгаалах нэг арга нь Үүрийн голын үерийн усыг зохицуулах явдал юм. Үүрийн гол Монгол Улсын хамгийн их үерлэдэг голуудын нэг тул үерийн усны илүүдлийг хуримтлуулж, Эгийн голын урсцыг тогтвортой байлгах шаардлагатай. Үүний үндсэн зорилго нь экологийн урсцыг хадгалж, Сэлэнгэ мөрний урсцыг тогтвортой байлгах явдал юм.

Оросын талтай хамтран Байгаль нуурт үзүүлэх нөлөөллийн нарийвчилсан үнэлгээг хийж байна. Байгаль орчны нөлөөллийн үнэлгээ нь зөвхөн эерэг, сөрөг нөлөөллийг тодорхойлохоос гадна, сөрөг нөлөөллийг хэрхэн багасгах арга замыг судалдаг. Тиймээс Эгийн гол дээр урсцын тохиргоо хийх төсөл зогссон асуудал огт байхгүй бөгөөд судалгааны ажил төлөвлөгөөний дагуу үргэлжилж байна.

Аливаа томоохон төсөл гурван үе шаттайгаар хэрэгждэг.

1. Судалгаа, бэлтгэл ажил – Бүх шаардлагатай судалгааг хийж, нарийвчилсан тооцоолол гаргах

2. Барилгын ажил – Төслийн үндсэн бүтээн байгуулалтын үе шат

3. Тохируулгын ажил – Бэлэн болсон байгууламжийг тохируулж, байгаль орчинд ээлтэй байдлыг хангах

Эгийн голын урсцын тохиргоо нь Сэлэнгэ мөрний урсцыг тогтвортой байлгаж, Байгаль нуурын усны хангамжийг олон мянган жилийн турш хадгалах боломжтой. Уур амьсгалын өөрчлөлтөөс үүдэн үерийн давтамж ихсэж байгаа өнөө үед үерийн усыг хуримтлуулан зохицуулах нь усны нөөцийг хамгаалахад чухал ач холбогдолтой.

Цаашид зөвхөн Эгийн гол төдийгүй Хэрлэн, Орхон, Туул, Онгийн, Ховд зэрэг томоохон голууд дээр ч усны урсцын зохицуулалт хийх шаардлагатай юм. Ялангуяа уур амьсгалын өөрчлөлтийн улмаас хайлж буй мөсөн голуудын усыг тогтоон барих нь цаашдын усны хангамжийг тогтвортой байлгахад чухал үүрэгтэй” гэлээ.