“Их хаадын чулуу” ХХК-ийн үүсгэн байгуулагч О.Ариунболд хийсэн бүтээснээрээ уран дархнууд, тэр дундаа хөөрөг сонирхогчдын дунд эчнээ танил болсон. Тэрээр гар урлалын салбарт 15 дахь жилдээ ажиллаж буй. Тодруулбал, энэ салбарт ажиллах 14 жилийн хугацаанд хөөрөг, чулуун сийлбэр урлаач чиглэлд ажилласан байна. Сүүлийн жилүүдэд Монголд гар урлалын мэргэжлийн байгууллагыг байгуулахаар ажиллаж байгаа аж. Одоогоор 90 гаруй урчуудыг удирдаж өвөг дээдсийн үлдээсэн соёлын өвийг орчин цагийн хэрэглээнд тохируулан инновац хийгээд бүтээгдэхүүн бүтээлч үйлдвэрлэлээ олон улсад гарахаар зорьж ажиллаж байна. Түүнтэй хийсэн ярилцлагаа хүргэж байна.

-Та 15 жилийн хугацаанд гар урлалын чиглэлд ажиллаж байгаа. Монголын гар урлалын салбарын хөгжил ямар түвшинд байна гэж хардаг вэ?

-Ардчилал гарснаас хойш Монголд гар урлал руу чиглэсэн төрөөс стратегийн түвшинд бодлогын хөрөнгө оруулалт хийгээгүй. Гэтэл гар урлал бол дэлхийн хосгүй үнэт өв. Маш жижигхэн чулуугаар хэдэн зуу, тэрбум долларыг эх орондоо авч үлддэг салбар. Мянган хүн гар урлалыг онцгой түвшинд хөгжүүлэхэд Тавантолгой нүүрсийг зарсантай тэнцэнэ. Тийм хэмжээний валютыг оруулж ирнэ.  Үнэнийг хэлэхэд, манайд гар урлалын салбар огт хөгжөөгүй гэж ойлгож болно. Хятадын хамгийн муу хөгжилтэй гэж хэлж болох Хөх хотод захын дэлгүүр рүү ороход сая долларын бөгж хэдэн лангуу дүүрэн байна. Харин Монголд сая долларын үнэлгээтэй зүйл байхгүй. Өнгөрсөн 2023 онд Европоос долларын тэрбумтан Монголд ирээд сая долларын үнэлгээтэй бүтээгдэхүүн худалдаж авъя гэтэл байгаагүй. Над шиг дархнууд төрөөс нэг ч төгрөгийн дэмжлэг авч чадаагүй 15 жил явж байна. Өнөөдөр 93 хүнийг цалинжуулах түвшинд хүрэх гэж үйлээ үзсэн. Хэрвээ төр дэмжсэн бол өнөөдрийн амжилтад хамгийн ихдээ таван жил зарцуулаад хүрэх байсан. Үлдсэн 10 жилийн хугацаанд гадаад зах зээлээс эх орондоо валют татах байлаа. Гэтэл одоо л дөнгөж гадаад зах зээлээс валют татах гээд төслүүдээ хэрэгжүүлж явж байна. Хэрэв бид 200 жил насалдаг бол хууль жигдэртэл 10, 20 жил хүлээж болно. Хөгжихгүй байгаа шалтгаан нь олон тусгай зөвшөөрөл, хүнд суртал.

-Тэгвэл гар урлалын салбарыг хөгжүүлэхийн тулд юу хийх хэрэгтэй гэж харж байна вэ?

-Аялал жуулчлалаар дамжуулан хөгжүүлэх боломжтой. Тодруулбал, жуулчид Монголд ирээд гар урлалын бүтээгдэхүүн авна. Гар урлалын бүтээгдэхүүн бол аялсан газар нь дурсамж үлдээдэг бэлэг дурсгалын зүйл. Гар урчуудад 5, 50 мянга, сая доллар гэсэн ангилал байдаг. Тэрбумтан ирвэл сая доллар хүртэл, дундаж давхаргын аялагч ирвэл 5 доллароос 50 мянган доллар хүртэл бэлэг дурсгалын зүйлийг худалдаж аваад валютаа Монголд үлдээгээд явна. Уг нь зөвхөн жуулчид ирээд заавал ордог үндэсний хэмжээний дэлгүүр байх ёстой. Тэнд нь 21 аймаг, 9 дүүргийн бүх гар урлалын бүтээгдэхүүн байдаг. Үүнийг сүүлийн хоёр жилийн хугацаанд бид хөрөнгө оруулалтаа хийе, бодлогоор дэмжээд өгөөч гээд хүсэлт тавиад нааштай хариу сонсоогүй л явна. 

-Гар урчуудын үнэлэмж хэр байна вэ?

-Ажилчдынхаа хүссэн цалинг нь өгөөд түүндээ тохирсон бүтээлч үйлдвэрлэлийг авах ёстой. Энэ хоёр төгс хосолж чадвал Солонгост ажиллаж байгаа боловсон хүчин буцаад л ирнэ. Хангалттай цалинг нь өгөөд түүндээ тохирсон үр дүнг аваад, төр засаг тодорхой дэмжээд өгвөл олон улсад ногоон гэрлээр гарах боломж бий. Монголын гар урлалын салбарт стандарт алга. Гэтэл дэлхий стандарт дээр тулгуурлаж хөгждөг. Төрөөс дэмжлэг байхгүй байгаагийн гор нь энэ. Гар урчуудаа дандаа “халтар” гэж хочилдог. Гэхдээ тэр “халтар” гэж нэрлэгдээд буй хүний гараас энэ дэлхийн хамгийн гялтгар зүйл гардаг. Дэлхийн үнэтэй үнэт эдлэлүүд дунд үйлдвэрийн аргаар  хийсэн ширхэг ч байдаггүй. Миний мэдэхээр Турк, Дубай, Америкт хамгийн хууль ёсны баян хүн бол гар урчууд байдаг. Харин Монголд алт, нүүрс, жоншны уурхайн эзэд буюу баялаг бүтээдэггүй хүмүүс хамгийн баян байна. Баялаг бүтээгч гэдэг нэг долларын бүтээгдэхүүнээр 5 долларыг эх орондоо авчирч чаддаг хүнийг хэлнэ. 

-Та гар урлалын салбарт юуг хийж бүтээж чадсан бэ?

-Монголын бүх морин хуур урлаач хийж чадаагүй өндөр үнэлгээтэй морин хуурыг анх бүтээсэн. Тэр нь 2020-2022 оны хооронд 1.8 тэрбум үнэлгээтэй “Шүтээн хуур” гээд морин хуурыг хийсэн. Намайг энэ морин хуурыг анх санаачилж, багийг нь бүрдүүлээд хийхэд хамгийн үнэтэй морин хуур 35 сая төгрөгийн үнэлгээтэй байсан. Би морин хуур урлаач биш. Гэхдээ шилдэг мастерт санаа, шийдлийг нь өгөөд, хийгээд зарсан. Мөн 2022-2025 онд дараагийн сая долларын өртөгтэй хуур хийж байгаа. 

Мөн миний би 13-р зууны үеийн эмээлийг 21-р зуунд шинэчлэн, баррель хэлбэрт шилжүүлсэн. Шонхор, Чингис хаан эмээлд түүхэн үеийн ондоошлыг хийж байсан. Түүнчлэн, Монголд анх удаа найрын ширээний мөнгөн иж бүрэн сетийг манайх хийсэн. Хөөргийн стандартыг бий болгож, олон улсын стандартыг нутагшуулж чадсан. Гар урлалын салбарт 300 гаруй контент үйлдвэрлэж олон нийтэд үнэ төлбөргүй хүргэсэн. 

-Та өөр мэргэжилтэй юм билээ. Яагаад гар урлалын чиглэлд ажиллах болов?

-Их сургуульд кадастрын инженер мэргэжлээр суралцсан. Энэ мэргэжлээс логик, инженер сэтгэлгээ хоёрыг сурсан. Хөөрөг миний хобби байсан. Багаасаа л хөөргөнд дуртай, сонирхолтой байлаа. Үүн дээрээ тулгуурлаж зогсолтгүй хөдөлмөрлөж, мэргэжлийн баг хамт олныг бүрдүүлсэн.

-Хөөрөгний соёлын талаар манай уншигчдад тайлбарлавал?

-Хөөрөг нь Америкийн уугуул Индианчуудаас гаралтай. Тамхины сав, эмийн ургамал хийдэг модны үндсээр хийсэн хөөрөг шиг хэлбэртэй савнууд далайн тээврээр Хятадад орж ирсэн. Ингээд Хятадаар дамжиж Монголд чулуун хэлбэрт шилжин орж ирсэн. Тэрнээс биш Манжийн соёл биш. Манж гүрэн байхад дамжиж орж ирсэн. Монголд хөөргийг эхлээд ихэс дээдсүүд хэрэглэдэг байсан. Манжийн хаан Монголын дөрвөн засагт хааны ноёдод зориулж хөөргийг хийлгэж өгөөд тэр цагаас ноёд, түшмэд хөөрөг барьдаг болсон түүхтэй. Өнөөдөр дэлхийн түвшинд зөвхөн Монгол туургатан хөөрөг барьж байна. Мэндлэх, хүндлэх ёсны дээд хэлбэр болгон бэлгэдэл болгон хэрэглэдэг. 

-Хөөрөг сонгохдоо юунд анхаарах хэрэгтэй вэ?

-Хүн хүний гоо зүйн мэдрэмж өөр. Гэхдээ хөөрөг сонгохдоо тунгалаг байна уу, өвөрмөц өнгө тогтоц хэр байна. Гуравдугаарт, хэмжээ дамжаа нь хэр байна. Дөрөвдүгээр хэр сайн хийсэн байна буюу хийцийг харах хэрэгтэй. Та хөөрөг сонгох гэж байгаа бол мэдлэг дээр тулгуурлаж сонгох нь зүйтэй. Тэгэхээр мэргэжлийн, туршлагатай хүнээр судлуулсан дээр.

-Ярилцсанд баярлалаа. Танд амжилт хүсье.