Монгол Улсын Засгийн газар кибер аюулгүй байдлын хууль эрх зүйн орчин, техник технологийн дэд бүтэц, хамтын ажиллагаа, хүний нөөцийн чадавхыг дээшлүүлэх зорилгоор олон талын хамтын ажиллагааг авч хэрэгжүүлж байгаа билээ. Үүний нэг нь Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яамнаас Японы Олон улсын хамтын ажиллагааны байгууллага JICA-тай хамтран хэрэгжүүлж буй төслийн хүрээнд Английн Оксфордын их сургуулийн Кибер аюулгүй байдлын чадавхын төвтэй хамтран “Монгол Улсын кибер аюулгүй байдлын өнөөгийн түвшнийг үнэлэх” судалгааг үндэсний хэмжээнд явуулж, үр дүнг энэ сарын 19-ний өдөр танилцуулжээ.
Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яамны ерөнхий нарийн бичгийн дарга Т.Алтан-Од “Монгол Улс сүүлийн жилүүдэд цахим шилжилтийг эрчимтэй өрнүүлж, салбар бүрт их өгөгдөлд суурилсан хиймэл оюуны дэд бүтцийг хөгжүүлэх, үйл ажиллагааг автоматжуулах, шинээр гарч буй технологийг нутагшуулах, тэр дундаа дроны эдийн засгийг хөгжүүлэх зорилго тавин ажиллаж байна. Гэвч цахим орчин дахь эрчимтэй шилжилтийг дагасан аюул заналыг цаг тутам хянаж, урьдчилан сэргийлж байх нь илүү чухал асуудал болсон” хэмээн арга хэмжээг нээж үг хэллээ.
Кибер аюулгүй байдлын бодлого, эрхзүйн орчныг уялдаа холбоог сайжруулах,
Олон нийтийн мэдлэг ойлголтыг нэмэгдүүлэх,
Кибер аюулгүй байдлын хүний нөөцийг чадавхжуулах,
Олон улсын хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх шаардлагатайг байгааг онцолжээ.
Мөн Монгол Улсын кибер аюулгүй байдлын бодлого, стратегийн хувьд бусад үзүүлэлтээс илүү үнэлэгдсэн бол стандарт ба технологийн чиглэлээр хамгийн бага үзүүлэлттэй байгаа бөгөөд хөрөнгө оруулалт шаардагдаж байгааг илтгэж байна.
Оксфордын их сургуулийн Кибер аюулгүй байдлын чадавхын төвийн дарга, удирдах зөвлөлийн гишүүн Майкл Голдсмит: 2024 оны байдлаар Оксфордын их сургуулийн Кибер аюулгүй байдлын чадавхын төв дэлхий даяар нийт 130 орчим байгууллагуудтай хамтран ажиллаж байна. Кибер аюулгүй байдлын чадавхыг судлахдаа нэг төвөө бариад нэг судалгаа хийгээд өнгөрдөггүй, хоёроос гурван жилийн дараа дахин судалж ямархуу өсөлт дэвшилт, өөрчлөлт гарсныг тогтоохыг зорьдог. Кибер аюулгүй байдлын бодлого гэж зөвхөн бодлогын хүрээнд хийгддэг бичиг баримт биш, оюутнуудаас авхуулаад төр барьж буй дээд түвшний хүмүүс, салбарын хүмүүсийн оролцоог хангаж байж сайжирдаг.
Оксфордын их сургуулийн Кибер аюулгүй байдлын судлаач Луис Аксон: Оксфордын их сургуулийн Кибер аюулгүй байдлын чадавхын төвөөс зохиосон загварчлалын дагуу Монгол Улсын кибер аюулгүй байдлын өнөөгийн түвшний үнэлгээг тодорхойлох судалгааг хийсэн. Энэхүү судалгааг тухайн орны кибер аюулгүй байдлын өнөөгийн түвшин болоод дараагийн үе шат руу шилжихэд тулгамдаж буй тэргүүлэх асуудлуудыг шийдэх, санал дэвшүүлэх зорилготой загварчлалаар хийсэн. Уг загварчлалыг дэлгэрүүлээд ярих юм бол 5 үндсэн хэмжүүрээр хэмждэг. Нэгдүгээрт стандарт ба технологи, кибер аюулгүй байдлын бодлого стратеги, хууль эрх зүйн зохицуулалт, кибер аюулгүй байдлын мэдлэг чадавх, кибер аюулгүй байдлын соёл, нийгэм гэсэн үндсэн таван хэмжүүрээр хэмждэг.
Уг загварчлалд улс орнуудыг 5 үе шатад ангилж байна. Монгол улсын хувьд бүрэлдэн тогтож буй шатанд багтаж байгаа. Энэ үе шатыг тодорхойлбол бодлого дүрэм журмууд цэгцрээд салбарын байгууллагууд бүрэлдэн тогтож, хоорондын уялдаа холбоо нь жигдрэх шатандаа явж байгаа гэсэн үг. Тиймээс МУ-ын Засгийн газарт кибер аюулгүй байдлын хууль болон стратегиудыг улам сайжруулах, шинэчлэх зөвлөмж өгсөн. Кибер халдлага, зөрчилтэй тэмцэх төвүүдийн уялдаа холбоог сайжруулан өдөрт 170 мянга хүртэл бүртгэгдэж байгаа кибер халдлагуудтай тэмцэх шаардлагатай байна.
Үндэсний хэмжээнд кибер аюулгүй байдлын халдлага болох юм бол үүнд холбоотой нөөцийн удирдлага, түүнийг удирдаж явуулах мэдээллийн санг бий болгох хэрэгтэй. Судалгаанаас харахад Монгол Улсын хууль хэрэгжүүлэх алхмууд тодорхой байгаа боловч тус үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх, бодит алхам хийх тал дээр дутагдалтай байна.
Оксфордын их сургуулийн Кибер аюулгүй байдлын чадавхын төвийн олон улсын харилцааны мэргэжилтэн Жозеф Фүлвуд: Ард иргэдийн дунд Кибер аюулгүй байдлын талаарх мэдлэг дутмаг байна гэсэн судалгааны үр дүн гарсан. Нэн тэргүүнд авах шаардлагатай алхам бол хүний нөөцийн дутагдлыг арилгах дээр анхаарах ёстой. Яагаад гэвэл салбар хоорондын хуулийг хэрэгжүүлэхэд тухайн хуулийн талаарх мэдлэгтэй мэргэжлийн боловсон хүчин байх шаардлагатай. Тэгэхээр судалгааны зөвлөмжийн дагуу Засгийн газрын байгууллагуудын хамтын ажиллагааг нэгтгэж бий болгодог системийг бий болгох, мөн тус салбарт орж ирж байгаа хүмүүсийн сонирхлыг улам нэмэгдүүлэх, тэдэнд зориулагдсан сургалтын систем бий болгох хэрэгтэй.
Кибер халдлага, зөрчилтэй тэмцэх нийтийн төвийн захирал С.Жавхлан: Кибер аюулгүй байдлыг хамгаалах нь өөрөө хамтын ажиллагаа дээр тогтоно. Кибер аюулгүй байдлыг нэг хүн, байгууллага, нэг улс хамгаалдаггүй. Тийм ч учраас олон улсад хамтаараа нийлж, нийтээрээ хамгаалдаг систем тогтчихсон байгаа. Манай улсын кибер аюулгүй байдлын судалгаан дээр юун түрүүнд дотоод хамтын ажиллагаагаа сайжруул гэсэн зөвлөмж өгсөн. Манай улсын кибер аюулгүй байдлын зах зээл өөрөө жижигхэн байгаа учраас технологи, хөрөнгө оруулалтын асуудал үүсэж байна. Уг зах зээлд шаардагддаг хөрөнгө бидний мэдэхээс хамаагүй их. Том компаниуд том хөрөнгө оруулалт сонирхдог учраас манайх шиг кибер аюулгүй байдлын зах зээл бага улсад хөрөнгө оруулалт орж ирэхгүй байгаагаас гадна төсөл мөнгө хүрэлцэхгүй байна. Дээрээс нь Монголд ч гэлтгүй дэлхийд кибер аюулгүй байдлын мэргэжилтнүүд дутагдалтай байна.
Цаашид авч хэрэгжүүлэх шаардлагатай арга хэмжээнд:
Үндэсний хэмжээнд кибер аюулгүй байдлын эрсдэлийн үнэлэх арга аргачлалыг бий болгох,
Кибер аюулгүй байдлыг хангах суурь стандарттай болох,
Кибер аюулгүй байдлыг хангах хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх,
Кибер аюулгүй байдлын мэдлэг, ур чадвар олгох хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлэх,
Кибер гэмт хэрэгтэй тэмцэх чиглэлээр төр, хувийн хэвшил, салбар, олон улсын байгууллагуудтай хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх зэргээр Монгол Улсын кибер аюулгүй байдлын экосистемийг бүрдүүлэх зөвлөмжийг өгөв.
Олон улсын цахилгаан холбооны байгууллагаас гаргадаг ОУ-ын кибер аюулгүй байдлын индексийн үнэлгээгээр Монгол Улс бэхжиж буй түвшинд хамаардаг бөгөөд 103-р байранд эрэмбэлэгдсэн. Тэгвэл Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яамны 2025 онд хийх онцлох 10 ажил дотор кибер аюулгүй байдлын индексийг 56-аас 86 оноо хүргэн дэвшиж буй түвшинд хүргэх зорилтыг тавин ажиллаж байгаа аж.
