Засгийн газрын хуралдаанаар Ж.Батзанданг Стратегийн ач холбогдол бүхий ашигт малтмалын ордын тусгай зөвшөөрөл эзэмшиж байгаа хуулийн этгээдтэй хэлэлцээ хийх Засгийн газрын Бүрэн эрхт төлөөлөгчөөр томилсон. Тэгвэл шинэ ажилд томилогдоод удаагүй байгаа Засгийн газрын бүрэн эрхт төлөөлөгч Ж.Батзандантай цөөн хором ярилцлаа.
-Та Засгийн газрын БЭТ-өөр томилогдлоо. Яг ямар чиг үүрэгтэй албан тушаал вэ?
-2019 оны Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтөд газрын хэвлийн баялгийн дийлэнх нь Монголын ард түмэнд оногдох зарчмаар Баялгийн сангаар дамжуулж тэгш, шударга хүртээмжтэй хуваарилна гэж заасан. Мөн өнгөрсөн оны дөрөвдүгээр сард Үндэсний баялгийн сангийн тухай хуулийг баталсан. Энэ хуулиар монголын ард түмэн Хуримтлалын, Ирээдүй өв сан, Хөгжлийн сантай болсон. Эдгээр сангийн хөрөнгийг хаанаас бүрдүүлэхийг хуульд маш тодорхой тусгасан. Тодруулбал, Үндэсний баялгийн сангийн тухай хуульд ашигт малтмалын ордуудын АМНАТ болон стратегийн ордуудын 50 хүртэлх хувиас бүрдэнэ гэж заасан. Хувийн хөрөнгөөр хайгуул хийж тогтоосон стратегийн ордын 34, улсын хөрөнгөөр хайгуул хийсэн бол 50 хүртэлх хувийг төр эзэмшинэ. 34, 50 хувьд оногдох ногдол ашиг Баялгийн сан руу орно гэсэн үг юм.
Өнөөдрийн байдлаар Монгол Улсад стратегийн 16 орд байна. Цаашдаа стратегийн ордод оруулах 50 гаруй орд байгаа. Эдгээр ордыг Засгийн газар, Уул уурхайн яам тодорхой болгоод гаргасан шийдвэрүүдээ Засгийн газрын бүрэн эрхт төлөөлөгч рүү өөх юм. Нэг үгээр, энэ стратегийн орд газрыг эзэмшиж байгаа аж ахуйн нэгж газруудтай хэлцэл хийх эрхийг Бүрэн эрхт төлөөлөгчид өгсөн гэсэн үг. Миний бие “Эрдэнэс Монгол” компани дээр оффис аваад ажилдаа орж байна. ЗГ-ын дэргэд том ажлын хэсгүүд байгуулж байна. Энэ ажлын хэсгүүд судалгааныхаа ажлыг нарийвчлан хийгээд мэргэжлийн байгууллагууд, судлаачид, зөвлөх үйлчилгээний байгууллагуудтай хамтраад судалгааны хийнэ.
-16 стратегийн орд байгаа. Үүнээс 9 нь л төрийн мэдэлд, бусад нь хувийн хэвшил эзэмшиж байгаа. Эдгээр ордын 34 эсвэл 50 хувийг төрд авах хэлэлцээр хийнэ гэж ойлгож байгаа. Эхний байдлаар компаниудтай уулзсан уу?
-Аж ахуйн нэгж болгон дээр, орд болгон дээр өөрийн гэсэн онцлог байгаа. Тухайлбал, Нарийн сухайтын орд гэж стратегийн том орд байгаа. Үүнийг 7 компани эзэмшиж байна. Мөн Тавантолгойн ордыг гурав, дөрвөн компани эзэмшиж байгаа. Тиймээс орд бүрийн онцлогийг судалж, мэргэжлийн дүгнэлт дээр тулгуурлаж стратеги бодлогоо удахгүй тодорхойлж гаргана. Хэлэлцээр өөрийн дэг жаягтай, ил тод, нээлттэй, талуудын эрх ашгийг харилцан хангаж явагдана. Удахгүй бид ажлынхаа зохион байгуулалт, зорилго, зорилт, хэлэлцээрийн явцад баримтлах зарчмаа ил тод мэдээлнэ.
Монголын ард түмэн газрын хэвлийн баялгаасаа хувьцаа, ногдол ашгаа хүртээд явах ёстой гэсэн бодлогыг эсэргүүцэж байгаа хүн бараг байхгүй байх гэж бодож байна.
Ж.Батданзан
-Хувийн эзэмшилд байгаа стратегийн ордуудаас гаднын иргэд цөөнгүйг эзэмшиж байгаа юм билээ. Эдгээр хүмүүс, хуулийн этгээдээс ордын 34, 50 хувийг авах боломж байгаа юу?
-Бид Монгол Улсын хуулийг хэрэгжүүлнэ. Хуулиа хэрэгжүүлэхийн тулд маш том шинжээчдийн багийг гаргасан. Энэ багт санхүүгийн болон эдийн засгийн судлаачдыг оруулж байж, шийдвэр гарц гаргалгаагаа тодорхойлно.
Би дээр хэлсэн орд бүхэн өөрийн онцлогтой байгаа. Энэ бүхэнд тохирсон эдийн засгийн загварыг гаргана.
-Үндэсний баялгийн сангийн тухай хуульд зааснаар хууль хэрэгжиж эхлээд жилийн дотор аж ахуйн нэгжүүд төртэй хэлцэл хийж чадахгүй бол Засгийн газар компанийн удирдлагаар Бүрэн эрхт төлөөлөгч томилно гэж заасан. Энэ нь нэг талаараа хувийн хэвшлээ, энэ болтол хийсэн хөрөнгө оруулалтыг нь дээрэмдэж байгаа юм биш үү. Та АН-аас төлөөлж ажиллаж байгаа хүний хувьд ямар байр суурьтай байна вэ?
-Янз бүрээр тайлбарлах байх. Гэхдээ дэлхийн улс орнууд Баялгийн сантай болоод ард түмэндээ хуримтлал бий болгож байна. Хүн бүхэн өөрийн нэрийн данстай болж байна. Норвег улс гэхэд нэг иргэн нь 350 мянган ам.доллар буюу нэг тэрбум төгрөгийн хуримтлалтай болсон байна. Монгол Улс ч Хуримтлалын сантай байх ёстой. Монголын ард түмэн газрын хэвлийн баялгаасаа хувьцаа, ногдол ашгаа хүртээд явах ёстой гэсэн бодлогыг эсэргүүцэж байгаа хүн бараг байхгүй байх гэж бодож байна.
Стратегийн орд эзэмшиж байгаа хэдэн компани байгаа. Энэ хүмүүс ашигт малтмалын лиценз, тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчид. Харин газрын хэвлийн баялгийн өмчлөгч нь Монголын төр байна гээд хуульд тодорхой заачихсан. УИХ стратегийн ач холбогдол бүхий ордуудын өмчлөлийн эрхийг хэрэгжүүлнэ гэж заасан. Тиймээс өмчлөгч өмчлөгчийн эрхээ хэрэгжүүлэх гэж байна. Үндсэн хууль, Үндэсний баялгийн сангийн тухай хуулиудаа хэрэгжүүлэхээр лиценз эзэмшиж байгаа аж ахуйн нэгж газруудтайгаа удахгүй уулзана.
Лиценз эзэмшиж байгаа хүмүүс өөрийгөө өмчлөгч гээд андуурчихсан явж байгаа. Газрын хэвлийн баялгийн эцсийн өмчлөгч бол монголын ард түмэн.
-Аж ахуйн нэгжүүд өдий болтол маш их хөрөнгө оруулсан байгаа. Энэ хөрөнгийг нь хэрхэн үнэлэх юм бэ. Зүгээр л очоод 34, 50 хувийг нь авчих юм уу?
-Бүх орд дээр санхүүгийн аудит, шинжээчдийн баг оруулна. Монгол Улсын төрийн байгууллагууд, Сангийн яам орж дүгнэлтээ гаргана. Түүнээс зөвхөн нэг компанийн захирлын үгээр дүгнэж болохгүй. Эзэн нь юмаа мэдэж, эргэ нь усаа хашна гэж үг байдаг. Газрын хэвлийн баялгийн өмчлөгч бол монголын төр.
