Цар тахлын жилүүдэд дэлхий даяар хөл хорио тогтоосноос болж олон бизнес дампуурлаа зарлаж мянга мянган хүн ажилгүйдэлд өртсөнөө зарлаж байсан нь саяхан. Энэ хүнд цаг үеийг Монголчууд тойроогүй дайраад л гарсан. Тэнхлүүн явахад тэмээгээр тусалснаас тэвдэж явахад тэвнээр тусал гэдэг дээ. Цар тахлын амаргүй нөхцөлд буюу 2021 онд “Рио Тинто Монгол” ХХК болон “Инвескор” ББСБ-тай хамтран “Жижиг, дунд бизнес эрхлэгчдийг дэмжих хөтөлбөр” эхлүүлж амжилттай хэрэгжүүлж ЧАДЛАА.

Тус хөтөлбөрийн хүрээнд “Рио Тинто Монгол” ХХК нийт 4.7 тэрбум төгрөгийн эх үүсвэрийг гаргаж, Инвескор ББСБ-аар дамжуулан 183 бизнест жилийн 4.8 хувийн хүүтэй нэн хөнгөлөлттэй зээл олгожээ. Энэхүү зээлийн үр дүнд цар тахлын үеэр хүндрэлд ороод байсан 845 ажлын байр хадгалж, 45 ажлын байр шинээр бий болгожээ. Ингээд тус төслийн хаалтын үйл ажиллагаанаас онцлон хүргэе.

Уналтаас босоход тусалсан түүх

Жижиг, дунд бизнес эрхлэгчдийг дэмжих төсөл нь 2021 оны гуравдугаар улиралд эхэлсэн бөгөөд 2024 оны гуравдугаар улирал хүртэл нийт гурван жилийн хугацаанд хэрэгжсэн байна. Хөтөлбөрийн гол зорилго нь ямар нэгэн ашиг харах биш цар тахлын үед хамгийн хүнд цохилтод орсон жижиг, дунд бизнес эрхлэгчдэд бага хүүтэй зээл олгох, зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэхэд чиглэжээ. Тус зорилгодоо ч хангалттай хүрч чадсан нь хаалтын үйл ажиллагаанд оролцсон бизнес эрхлэгчдийн сэтгэгдлээр батлагдаж байлаа. Уг хариуцлагатай ажилд манлайлан ажилласан “Рио Тинто Монгол” компанийн Хэрэг эрхлэх ерөнхий зөвлөх О.Анар болон “Инвескор” ББСБ-ын бизнес хариуцсан захирал Ш.Оюунчимэгтэй ярилцсанаа хүргэе.

-Энэ хөтөлбөрийн хүрээнд ямар үүрэгтэй оролцсон бэ. Төслийн хэрэгжилтийн үр дүнг хэрхэн дүгнэж байна вэ?

-“Рио Тинто Монгол” компанийн Хэрэг эрхлэх ерөнхий зөвлөх О.Анар: Бид үйл ажиллагаа явуулж буй улсынхаа нийгэм, эдийн засгийн урт хугацааны тогтвортой байдалд эергээр нөлөөлөх төсөл, хөтөлбөрийг хэрэгжүүлдэг. Энэ хүрээнд 2021 оны сүүлээр цар тахлын хүндрэлд ороод байсан жижиг, дунд тэр дундаа бүр бичил бизнес эрхлэгчдийг дэмжих нэн хөнгөлөлттэй зээл олгох төслийг “Инвескор” ББСБ-тай хамт эхлүүлсэн. Манайх санхүүжүүлэгч байгууллагаар оролцож, “Инвескор” ББСБ зээлийг менежмент хийх ажлыг хариуцаж ажилласан. Энэ төсөл шууд болон дам байдлаар 3000 гаруй хүнд үр өгөөжөө өгсөнд баяртай байна. Хөнгөлөлттэй зээлийн хөтөлбөрт хамрагдсан аж ахуй нэгж, хувиараа бизнес эрхлэгчдийн 80 хувь нь импортыг орлох үйлдвэрлэлийн салбарт үйл ажиллагаа явуулдаг бөгөөд зээл авсан хүмүүсийн 67 хувь нь эмэгтэйчүүд байна. Салбараар нь авч үзвэл оёдол, арьс шир, модон эдлэлийн үйлдвэрлэл давамгайлж, 20 орчим салбарт импортыг орлох бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ эрхлэгчид хамрагджээ.

Бид эдгээр бизнес эрхлэгчдэд зээл олгохоос гадна бизнесээ томруулах, эрсдэлийн удирдлагаа сайжруулах зэрэг цаашид тогтвортой үйл ажиллагаагаа үргэлжлүүлэн явуулахад чиглэсэн сургалт, хөтөлбөрүүдэд USAID болон “Инвескор” ББСБ-тай хамтран тогтмол хамруулсан юм.

-“Инвескор” ББСБ-ийн бизнес хариуцсан захирал Ш.Оюунчимэг: Энэ хөтөлбөр банк бус санхүүгийн зах зээлд өргөн цар хүрээг хамруулж чадсанаараа онцлогтой. Жижиг, дунд бизнес эрхлэгчдийг дэмжих хөтөлбөрт бид зорилтот бүлгээ тодорхойлсон байсан. Тодруулбал, байгаль орчинд ээлтэй, импортын бүтээгдэхүүнийг орлох бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгчид болон эмэгтэй, ганц бие эцэг эхийн бизнес зэргийг зорилтот бүлэг болгон сонгосон. Аль болох солонгоруулахыг хичээж ажилласан бөгөөд энэ зорилтдоо хүрч чадлаа. Бизнес эрхлэгчдэд хамгийн дээд талдаа 30 сая хүртэлх санхүүжилтийг олгосон. Жижиг, дунд үйлдвэрлэл гэдэг эдийн засгийн гол хөдөлгөгч хүч байдаг. Үүний хүрээнд л эдийн засаг маш хурдтай хөдөлж чаддаг. Тиймээс энэ хөтөлбөрөөр дамжуулж жижиг, дунд бизнесүүдээ дэмжсэндээ маш их баяртай байгаа. “Инвескор” ББСБ тогтвортой санхүүжилтийн чиглэлээр түүчээлэн ажилладаг. Иймд цаашдаа бид жижиг, дунд бизнес эрхлэгчид болон хамтрагч байгууллагуудтайгаа дараа дараагийн хамтын ажиллагаагаа үргэлжлүүлнэ.

Монголоос дэлхийн зах зээлд

Хаалтын үйл ажиллагаанд оролцож буй бизнес эрхлэгчид амаргүй цаг хугацааг хамтдаа даван гарч чадсан нь илхэн харагдана. Бүгд л өөр, өөрийн түүхийг хуваалцан, царайнд инээмсэглэл тодорч байв. Тэд 2021 онд бизнесээ хэрхэн хамгаалж үлдэх талаар санаа зовнилттой байсан бол харин одоо импортыг орлох бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж, дэлхийн зах зээлд гарахаар эрчимтэй ажиллаж байгаа аж. Ингээд бизнес эрхлэгчдийн сэтгэгдлээс онцлон хүргэе.

“Baigalam” брэндийн үүсгэн байгуулагч Б.Даваажаргал: Цар тахлын дараах үед хүмүүсийн худалдан авалт муудаж, эргэлтийн хөрөнгө, түрээсийн мөнгө гацаанд орсон. Харин жижиг дунд бизнесийг дэмжих хөтөлбөрт хамрагдсанаар түүхий эдээ хангалттай хэмжээнд татаж чадсан. “Инвескор” ББСБ-аас 10 сая төгрөгийн зээл авч хангалттай түүхий эд нөөцөлсөн учраас олон жор зохиож, туршиж үзсэн байна. Туршилтын үр дүнд гарсан эко бүтээгдэхүүнүүд олон хэрэглэгчийн таашаалд нийцсэн. Ковидын дараа ихэнх жижиг спарт-ап компаниуд татан буугдах, болих тохиолдол олон байсан. Зээл авахаас өмнө бизнесээ болидог ч юм уу гэсэн бодолтой байсан. Гэхдээ зээл авсны дараа шантрахгүй, тууштай үргэлжлүүлэх хөшүүрэг болж урам өгсөн. Цаашдаа Монголд гар урлалыг хөгжүүлж, илүү олон хүнд таниулахыг зорьж байна.

“Tergun” брэндийн захирал Г.Түвшинжаргал: 2022 онд 30 сая төгрөгийн зээл авсан нь хүнд цаг үед эргэлтийн хөрөнгөө нэмэгдүүлж, ажлын байраа хадгалж чадсан. Бизнес эрхлэгчид өсөж, дэвжиж дараагийн шатанд гарахын тулд арай том хэмжээний зээл авах шаардлага гардаг. Бизнес эрхлэгчдэд хамгийн хүнд зүйл нь зээлийн хүүгийн дарамт байдаг. Бага хүүтэй болохоор бидэнд маш их дэмжлэг болсон. Надад энэ хөтөлбөрийн хамгийн таалагдсан зүйл нь зээл олгоод шууд орхиогүй. Харин бидэнд шаардлагатай олон сургалт, хөтөлбөрт хамруулсан. Үүний үр дүнд Бид 2023 онд үерт автсаныг эс тооцвол дараагийн шатандаа гарч чадсан, компанийн засаглал илүү сайжирсан. Одоо Казахстан руу бүтээгдэхүүнээ гаргаж байгаа. Цаашдаа илүү олон хүнд хүрч ажиллахаар зорьж байна.

Энэхүү хөтөлбөрийн үр дүнд олон компаниуд импортыг орлох дотоодын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхээс гадна дэлхийн зах зээлд бүтээгдэхүүнээ нийлүүлэх зорилгынхоо хүрэхийн тулд урагшилсаар байна...