Монгол Улсын эдийн засагт уул уурхайн салбар давамгайлж, ДНБ-ий 30 шахам хувь, экспортын 90 гаруй хувийг бүрдүүлдэг. Энэ нь эдийн засагт ихээхэн үр өгөөж авчирдаг ч тус улсын уламжлалт нүүдлийн мал аж ахуйн соёл, байгаль орчинд ихээхэн бэрхшээл учруулж байна.
Монголын уул уурхайн салбар нь эдийн засгийн тулгын чулуу юм. Гэвч энэ нь байгаль орчны доройтол, орлогын тэгш бус байдал зэрэг сорилтуудыг дагуулдаг. Монгол Улсын бодлого боловсруулагчид байгалийн баялгийг ашиглах замаар эдийн засгийн өсөлтийг нэмэгдүүлэх, байгаль орчны бүрэн бүтэн байдлыг хадгалах хоорондын уялдаа холбоог зохицуулах ёстой.
Уул уурхайн салбар нь 2023 онд Монгол Улсын ДНБ-ий 28.7 хувь, экспортын 92.1 хувь, төсвийн орлогын 31.6 хувийг бүрдүүлсэн. Тус салбарт 2023 оны байдлаар 73,180 хүн ажиллаж байгаа нь нийт ажлын байрны 5,7 хувийг бүрдүүлж байна. Мөн уул уурхай нь холбогдох үйлдвэр, үйлчилгээгээр дамжуулан олон тооны шууд бус ажлын байрыг бий болгодог. Байгаль орчны тулгамдсан асуудлын нэг бол усны нөөцийн хомсдол юм. Монгол Улсын Өмнөговийн бүс нутаг усны хомсдолд аль хэдийн орсон. 2040 он гэхэд уул уурхайд ашиглаж буй усны эрэлт 2.4 дахин нэмэгдэж, гүний усны нөөцөөс давах төлөвтэй байна. Мөн олборлох үйл явц нь хөрсний элэгдэл, газрын доройтолд хүргэдэг. Түүнчлэн уул уурхай нь нүүдэлчин малчдын амьжиргааг тасалдуулж, мал бэлчээрлэх бэлчээргүй болгож байна. 2000-аад оны эхэн үеэс уул уурхайн компаниуд болон малчдын хооронд газар, ус ашиглахтай холбоотой зөрчил хурцдаж, улмаар орон нутгийн түвшний хэлэлцээрийг хуульчлах болсон. Сүүлийн 10 жилийн хугацаанд хэд хэдэн зуун хөрөнгө оруулалтын гэрээ байгуулагдсан. Үүний тод жишээ бол Өмнөговийн Оюу толгойн гэрээ юм. Оюу толгойн уурхайн төсөлтэй холбоотой малчдын санаа зовоосон асуудал бол бэлчээрийн хомсдол, газар доорх усны хэрэглээнээс болж орон нутгийн иргэд усны хомсдолд орох зэрэг юм.
Оюу толгойн гэрээ хэлэлцээрт орон нутгийн иргэдийг татан оролцуулж, үе шаттай, тасралтгүй яриа хэлэлцээгээр харилцан тохиролцсон шийдэлд хүрсэн. Нүүдлийн мал аж ахуй бол эдийн засгийг төрөлжүүлэх чухал эх сурвалж юм. Уул уурхайн салбар асар хурдацтай өсөхийн хэрээр эдийн засгийн төрөлжилтийг сайжруулах нь улам бүр чухал болж байна. Гэсэн хэдий ч дэлхийн хэрэглэгчдийн хүсэл сонирхол, Азийн хөгжиж буй зах зээлийн өнөөгийн өөрчлөлт нь Монгол Улсад өндөр чанартай уул уурхайн бүтээгдэхүүнээ зах зээлд нийлүүлэх боломжийг олгож байна. Сүүлийн үед ноолуурын салбар тогтвортой байгаагаас гадна махны үйлдвэрлэлд томоохон компаниудын хөрөнгө оруулалт нэмэгдэж, махны экспорт нэлээд өргөжиж байна.
Засгийн газар уул уурхайн тогтвортой үйл ажиллагааг хангах, Монгол Улсын уул уурхайн хууль тогтоомжийг дэлхийн жишигт нийцүүлэхийн тулд байгаль орчны зохицуулалтыг боловсруулахад томоохон алхам хийсэн. Харамсалтай нь байгаль орчны шинэ журам цаасан дээр л үр дүнтэй хэвээр байна. Хэрэгжилт сул хэвээр байна. Салбарын тогтвортой байдлыг хангах стратегийн, ирээдүйг харсан хандлага нь Монголын бодлого боловсруулагчдаас дэд бүтцэд хөрөнгө оруулахын зэрэгцээ одоо байгаа байгаль орчны журмын хэрэгжилтийг нэмэгдүүлэхийг шаардаж байна. Өсөн нэмэгдэж буй бэлчээрийн доройтлын асуудлыг шийдвэрлэхэд орон нутгийн оролцоо чухал.
