Оросын түрэмгийллийн эсрэг тусгай шүүх байгуулах ажил гурван жил үргэлжилж байгаа ч дорвитой үр дүнд хүрээгүй байна. Үүнтэй холбоотойгоор саяхан Олон улсын хуульчдын холбооны гүйцэтгэх захирал, олон улсын эрх зүйн шинжээч Марк Эллис ОХУ-ын түрэмгийллийн эсрэг тусгай шүүх байгуулахад тулгарч буй сорилтуудын талаар RBC-Ukraine агентлагт ярилцлагаа өгчээ. Тэрээр улс төр, хууль эрх зүйн төвөгтэй байдлаас үүдэн энэ үйл явц удааширч байгааг онцлоод шүүх байгуулах явц удааширч байгаа гол шалтгаануудыг дурдсан байна. Үүнд:
Олон улсын улс төрийн хүсэл зоригийн хомсдол – ОХУ-ын нөлөөнөөс болж зарим улс орнууд, ялангуяа Өмнөдийн улс төрийн блок үүнийг Европын асуудал гэж үзэж, идэвхтэй дэмжихээс зайлсхийж байна.
Төрийн тэргүүний халдашгүй эрх – ОХУ-ын ерөнхийлөгчийг шүүхэд татах нь олон улсын эрх зүйн шинэ сорилт болох тул зарим улс уг үйл явцаас эмээж байна.
ОХУ-ын НҮБ-ын Аюулгүйн Зөвлөлийн гишүүнчлэл – Югослав, Руандагийн трибуналуудыг НҮБ-ын Аюулгүйн Зөвлөл байгуулж байсан бөгөөд ОХУ НҮБ-ын Аюулгүйн Зөвлөлийн байнгын гишүүн тул ийм шийдвэрийг хориглох эрхтэй.
Оросын дайны гэмт хэргийн хамгийн ноцтой хэсэг нь Украин хүүхдүүдийг хууль бусаар олноор нь Орос руу хүчээр авч явах явдал бөгөөд үүнтэй холбоотойгоор ОХУ-ын Ерөнхийлөгч Путин болон Мария Львова-Белова нарын эсрэг Олон улсын эрүүгийн шүүх баривчлах шийдвэр гаргасан. Гэсэн ч түүнд бусад дайны гэмт хэрэгтэй холбоотой шинэ ял оноох үйл явц удаашралтай байна.
Тэрээр энэ хэрэгтэй холбоотой Монгол Улсын үүргийн талаар мөн дурджээ. Эллис Монгол Улсыг Ромын дүрмийн гишүүн атлаа Олон улсын эрүүгийн шүүх (ICC)-ийн шийдвэрийг биелүүлээгүй хэмээн онцлов. Монгол Улс Путиныг баривчлахаас татгалзсан нь олон улсын хууль эрх зүйн хүрээнд нэлээдгүй шүүмжлэл дагуулсан.
Үргэлжлүүлэн түүний Монгол Улсын талаар ярьсан ярилцлагын хэсгээс хүргэе.
-Таны бодлоор Путиныг айлчлалын үеэр баривчлахаас татгалзсан Монгол Улс ямар хариуцлага хүлээх ёстой вэ?
-Монгол Улс нь Ромын дүрмийн гишүүн улс учраас Олон улсын эрүүгийн шүүхээс яллагдагчаар татсан этгээдийг баривчлах үүрэгтэй. Гэвч Монгол Улс төрийн тэргүүний халдашгүй эрхтэй гэсэн үндэслэлээр Путиныг баривчлахаас татгалзаж, айлчлалыг нь хүлээн зөвшөөрсөн. ОУЭШ энэ тайлбарыг няцаасан боловч Монгол Улс шийдвэрээ өөрчлөлгүй, Путиныг хүлээн авч уулзсанд ОХУ-аас эрчим хүчний хувьд хамааралтай байдал нөлөөлсөн байх магадлалтай. Гэхдээ энэ шалтгаан болж чадахгүй. Хэрэв ийм тохиолдлыг зөвшөөрөх юм бол бусад гишүүн улсууд ч ялгаагүй хуулиас зайлсхийх боломжтой болно. Монгол Улсын энэхүү үйлдэл олон улсын хэмжээнд сөрөг анхаарал татаж, Олон улсын хуульчдын холбооноос ч хүчтэй шүүмжлэл хүртсэн. Энэ явдал бусад улсад сургамж болж, ижил үйлдэл гаргахаас сэргийлэх нөлөө үзүүлнэ гэж найдаж байна.
-Монгол Улсыг Ромын дүрмээс гаргах боломжтой юу?
-Үгүй, гишүүн улсуудыг албадан гаргах боломжгүй. Харин Монгол Улс удаа дараа үүргээ биелүүлэхээс татгалзвал Олон улсын эрүүгийн шүүхийн гишүүн орнуудын Ассамблей тодорхой арга хэмжээ авах талаар хэлэлцэж магадгүй. Гэхдээ тэд эдийн засгийн хориг тавих эрхгүй. Одоогийн байдлаар дипломат тусгаарлалт хүчтэй мессеж илгээх хамгийн үр дүнтэй арга байж магадгүй юм.
Олон улсын эрүүгийн шүүх Монголын тайлбарыг хүлээн зөвшөөрөөгүй бөгөөд төрийн тэргүүний халдашгүй эрхийг хэрэгжүүлэх үндэслэлгүй гэж үзсэн.
Монголын шийдвэрт ОХУ-аас хамааралтай эрчим хүчний хангамж гол нөлөө үзүүлсэн байх магадлалтай гэж үзжээ.
Монгол Улсыг Ромын дүрмээс албадан гаргах боломжгүй ч, олон улсын зүгээс дипломат шүүмжлэл, тусгаарлах хандлага гарч болзошгүй.
Эллисийн үзэж байгаагаар Путины эсрэг эрх зүйн ажиллагаа урагшилж буй ч ойрын хугацаанд түүнийг баривчлах магадлал бага гэдгийг онцолсон. Гэвч түүхэн жишээнүүдээс харахад Милошевич, Чарльз Тэйлор, Саддам Хусейн зэрэг удирдагчид эцэстээ шүүхийн өмнө хариуцлага хүлээсэн байдаг. Түүнчлэн ОХУ-ын эсрэг олон улсын хууль эрх зүйн үйл явц удаан боловч тогтвортой явагдах төлөвтэй байна гэжээ.
