Засгийн газрын хуралдаанаар гуравдугаар сарын 1-ний өдрөөс хойш хаврын морин уралдаан зохион байгуулах эсэхийг тухайн аймаг, орон нутгийн удирдлагууд шийдэх эрхийг нь өгөх шийдвэрийг өнөөдөр гаргасан. Тэгвэл УИХ-ын гишүүн Х.Баасанжаргал, А.Ариунзаяа, О.Саранчулуун, Г.Лувсанжамц, М.Нарантуяа-Нара нар өвлийн морин уралдааныг эсэргүүцэж мэдээлэл хийлээ.
УИХ-ын гишүүн Х.Баасанжаргал: Засгийн газрын зарласан тогтоол, шийдвэртэй бол уяачид цол, тэмдэг олгодог хуультай. Иймд уяачид Засгийн газрын шийдвэр гаргах, гаргуулах асар хүчтэй лобби явуулж байгаа.
Хоёрдугаарт, 2004 оноос хойш ХЭҮК болоод хүний эрхийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг олон төрийн бус байгууллагууд, олон улсын хүний эрхийн байгууллагууд тэмцэж ирсэн байдаг. Харамсалтай нь, үе үеийн Засгийн газрууд үл тоомсорлож ирсэн учраас 2017 онд хамгийн анхны шүүхдэх үйл ажиллагаа явагдсан байдаг. Бид 20 жилийн өмнөх нөхцөл байдал руугаа ухарсан учраас үйл явдлыг дахин сануулах нь зүйтэй гэж бодож байна. Тухайн үед 12 иргэний нийгмийн төрийн бус байгууллагууд шүүхэдсэн. Хурдан морины уралдааныг хавар зохион байгуулах нь зөвхөн эрүүл мэнд, амь насны асуудал биш. Харин хүүхдийн сурч боловсрох эрх, орон нутгийн иргэдийн боловсрол, хөгжил, жендерийн эрх тэгш байдал, хүний эрхийн суурь зарчмын асуудал хөндөж байгаа юм. Бидний тэмцэл бол өв соёлыг устгах гэсэн агуулга, зорилттой үйл ажиллагаа биш. Өвөл, хаврын хурдан морины уралдаанаа болиоч ээ. Зуны дэлгэр цагтаа уламжлалт арга, соёлоороо хурдан морины уралдааны соёлоо тээж авч яваач гэж байгаа.
Анхан, дунд, Улсын дээд шүүх, Давж заалдах шүүхийн шийдвэрийн гарсан. Засгийн газар шүүхийн өмнө очиж иргэний нийгмийн төрийн бус байгууллагуудтай эвлэрлийн гэрээ байгуулсан. Ингэхдээ Засгийн газар дахиж хүүхдийн амь нас, эрүүл мэнд, боловсрол гээд хүүхдийн эрхийн эрсдэлтэй нөхцөл байдалд оруулахгүй гэдгээ хэлсэн. Бид өмнө нь хүүхдийн эрхийг зөрчиж байсан байна гэдгээ 2019 онд хүлээн зөвшөөрч тогтоолоо гаргасан.
Өнөөдрийн гаргасан Засгийн газрын шийдвэр бол үнэндээ Монгол Улсад хууль дээдлэх ёс байна уу гэдэг дээр биднийг аваачиж байна. Үндсэндээ өнөөдрийн гаргасан шийдвэрээрээ Засгийн газрын хувьд хууль дээдлэх ёсыг сахин биелүүлэхгүй гэдгээ зарлалаа. Гэхдээ хүний эрхийн төлөөх тэмцэл, үйл явц тасралтгүй үргэлжлэх ёстой. Засгийн газрын өнөөдрийн шийдвэр гарснаар хаврын уралдаан болохоор боллоо гэж зарим нэг уяач ажлаа төлөвлөж магадгүй. Та бүхэнд хариуцлагатайгаар хэлэхэд, энэ асуудал дахиад шүүхийн өмнө нээлттэй очно. Засгийн газар Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцийн өмнө очих ёстой.
Мөн Засгийн газар орон нутгийн удирдлагуудад энэ эрхийг шилжүүлж байгаа нь туйлын харамсалтай бөгөөд зальжин үйлдэл боллоо. Бүх хуульд, олон улсын гэрээгээр хүүхдийн эрхийг Засгийн газар хариуцна гэсэн байдаг. Ямар ч хуульд орон нутгийн удирдлага хүүхэд хамгаалах үүрэггүй. Засгийн газар өөрийнхөө үүргийг шилжүүлж болохгүй. Тэгвэл яагаад төсвийг нь шилжүүлэхгүй байгаа юм.
ЗГ өөрсдөөсөө зайлуулахын тулд энэ асуудлыг орон нутгийн удирдлагууд руу шидэж байгаа нь өөрөө маш буруу жишгийг тогтоож байна. ХЭҮК, Дэлхийн зөн, НҮБ гээд олон байгууллагуудаас анхан шатанд орон нутагт хүүхэд хамгааллын тогтолцоо ажиллахгүй байна гэдэг олон судалгаа хийсэн. Хүүхэд хамгааллын тогтолцоо ажиллахгүй байгаа газар яагаад энэ шийдвэрийг өгөхийг даалгаж байгаа гэдэгтээ Засгийн газар хариуцлагатайгаар тайлбар хийх шаардлагатай. Хурдан морины уралдааныг ганцхан өдрийн уралдаан гэж харж болохгүй. Олон өдрийн сунгаа бэлтгэл байдаг гэдгийг та бүхэн надаас илүү мэдэж байгаа. Хүүхэд ганцхан хичээлдээ явдаг биш хичээлээ тараад хөгждөг цагтаа байх ёстой.
А.Ариунзаяа:Ерөнхий сайд хүүхдийн төлөө үндэсний зөвлөлийн тэргүүн. Тиймээс уг шийдвэрийг битгий албажуулаарай гэж хүсье.
УИХ-ын гишүүн А.Ариунзаяа: Засгийн газар орон нутаг руу асуудлыг бухлаа. 12 наснаас дээш настай хүүхэд хурдан морь унаж болно гэж юу гэсэн үг юм. Яасан ичгүүргүй шийдэл вэ. Дээд шүүхийн шийдвэр хэвээрээ байгаа. Бид өв соёлоо үгүйсгэж, уяачдыг муухай харагдуулах гээгүй. Гагцхүү зөвхөн хаврын уралдааныг болих дээд шүүхийн шийдвэрээ биелүүлж, мөрдөхийг л шаардсан. Гэр бүл, хөдөлмөр нийгмийн хамгааллын сайд Л.Энх-Амгалан ийм мэдэгдэл хийсэнд үнэхээр харамсаж байна. Ерөнхий сайд хүүхдийн төлөө үндэсний зөвлөлийн тэргүүн. Тиймээс уг шийдвэрийг битгий албажуулаарай гэж хүсье. Энэ шийдвэрээ угаасаа цуцлах ёстой.
Иргэний нийгмийн байгууллага, УИХ-ын гишүүд хүртэл жагсахад бэлэн байгаа. Засгийн газрын шийдвэр хууль тогтоомжийн хүрээнд байх ёстой.
Хэрэв хаа нэг газар уралдаан болж, хүүхэд гэмтвэл хариуцлага тооцно гэдгийг албан ёсоор мэдэгдье.
УИХ-ын гишүүн О.Саранчулуун: Миний хувьд 13 настайдаа уяаны газар хөлөө гэмтээсэн. Тухайн үед тэнд ямар ч эмч, эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ байгаагүй. Би найман сарын дараа ясны хорт хавдар гэдэг оношоор хөлөө тайруулсан.
Өнөөдөр хурдан морины уралдаантай холбоотой гэмтэж бэртэж, хөгжлийн бэрхшээлтэй болсон олон хүн орон нутагт бий. Энэ гэмтэл “Ахуйн осол” гэдэг нэрээр бүртгэгдэж байгаа шүү. УИХ-ын даргын захирамжаар хөгжлийн бэрхшээлтэй хүний эрхийн ажлын хэсэг байгуулагдаж, хүнийг яаж олдмолоор хөгжлийн бэрхшээлтэй болгохгүй байх вэ гэдгийг ярьж байна. Гэтэл нөгөө талд, эсрэг шийдвэр гаргаж байгаад харамсаж байна.
Ахуйн ослын хэд нь мориноос шалтгаалдаг вэ гэдгийг харах хэрэгтэй. Нийгэм нь өөрөө хүртээмжгүй. Ажил хөдөлмөр эрхлэх боломж бүрдээгүй. Ийм байхад ялангуяа хүүхдүүдийг эрсдэлд оруулж байгаад харамсаж байна.
УИХ-ын 44 гишүүн гарын үсэг зурж хөгжлийн бэрхшээлтэй эрхийг дэмжих лобби бүлэг байгуулсан. Ажлын хэсгийн хүрээнд дуу хоолойгоо хүргэж ажиллана. Хэрэв хаа нэг газар уралдаан болж, хүүхэд гэмтвэл хариуцлага тооцно гэдгийг албан ёсоор мэдэгдье. Мөн Засгийн газарт шаардлага хүргүүлнэ.
УИХ-ын гишүүн М.Нарантуяа-Нара: Бид Монгол Улсынхаа өв соёлыг эсэргүүцэж, Монгол хүүхэд Монгол морио унахыг эсэргүүцээд байгаа юм биш гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Хаврын морин уралдааныг эсэргүүцэж байр сууриа илэрхийлсэн гишүүдийн амь нас, эрүүл мэнд, үр хүүхдэд заналхийлж байна. Энэ бол хэрхэвч байх болохгүй. Монгол Улс бүхнийг хүүхдийн төлөө гэдэг байсан.
УИХ-ын гишүүн Г.Лувсанжамц: Хүүхдийн амь насаар дэнчин тавьж байж хадгалж үлдэх өв соёл юм бол байгаад хэрэггүй. Больсон дээр. Хүүхдийн эрх нэгдүгээрт байна.
