УИХ-ын гишүүн Д.Үүрийнтуяатай Төрийн болон орон нутгийн өмчит компанийн бүтээмж, ил тод байдал, засаглалыг сайжруулах тухай хуулийн төслийн талаар цөөн хором ярилцлаа.
-Төрийн өмчийн компанийн тухай хуулийг УИХ хэлэлцэж байна. Хуулийн гол өөрчлөлт нь юу вэ?
-Төрийн өмчит компаниудын бүтээмж, ил тод байдлыг нэмэгдүүлж, засаглалыг сайжруулах чиглэлээр оруулж ирж байгаа хуулийн төсөл.
-Улсын төсвөөс гадна төрийн өмчит компаниуд дээр асар их төсөв эргэлддэг гэж гишүүд шүүмжилдэг. Тэгвэл энэ хуулиар энэ бүхнийг засах боломжтой юу?
-Төрийн өмчит компаниуд ашиггүй ажиллаж байна, ашиггүй ажиллаж байгаатай хариуцлага тооцох ёстой гэдэгтэй би санал нэгддэг. Харин төрийн өмчит компаниудыг төсвийн байгууллага юм уу, төсөвтэй хольж хутгаж болохгүй. Зарчмын хувьд энэ хоёр ялгаатай. Харин бид төрийн өмчит компаниудад ямар, ямар компани байх ёстой вэ гэдгийг тодорхой болгох хэрэгтэй. Орон нутгийн өмчтэй, төрийн өмчтэй гэж ялгаж байгаа. Төрийн өмч дотроо 34, 50, 100 хувь эзэмшиж байгаа бол юу гэж нэрлэх гэдгийг нэршлийн хувьд хуулийн төсөлд тодорхой тусгасан байналээ. Орон нутгийн өмчит компаниудын талаар зохицуулалтыг ч нэлээд тодорхой оруулж ирсэн байна.
Харин төрийн өмчит компаниудын бүтээмжийг нэмэгдүүлэх гэж хуулийн нэрэнд оруулсан ч бүтээмжийг нэмэгдүүлэх зохицуулалт нь байхгүй байна. Үүн дээр зарчмын зөрүүтэй саналыг байнгын хороон дээр гаргаад явна. Компанийн бүтээмжийг тооцохдоо гүйцэтгэх удирдлагын чиг үүрэгт нь суулгаж өгөх ёстой. Төрийн өмчит компаниуд ТУЗ, компанийн засаглалын зарчмаараа ажиллах хэрэгтэй байгаа юм. ТУЗ нь асуудлаа шийдээд, орлого, зарлагадаа хяналт тавиад ажиллах нь зөв. ТУЗ-ийн дэргэд Дотоод хяналт гэж байдаг түүгээрээ хяналтаа хийгээд явах ёстой юм. Харин төр хувь эзэмшлээ татвараараа, ногдол ашгаараа аваад явдаг байх нь хамгийн оновчтрй. Түүнээс төрийн өмчит компанийн ажиллагаанд төр оролцдог, ногдол ашиг хуваарилдаг асуудал байж болохгүй.
-Төрийн өмчит компаниудын гүйцэтгэх захирлыг томилдог, ногдол ашгийг төрийн шийдвэрээр хуваарилдаг байдал энэ хууль батлагдсанаар өөрчлөгдөж чадах уу?
-Энэ өөрчлөлтийг Н.Учрал сайд хэрэгжүүлээд эхэлж байгаа гэж бодож байна. Төрийн өмчит компаниудын захирлуудыг нээлттэй сонгон шалгаруулалтаар томилдог, олон улсын зарчмын дагуу менежмент хийх чадвартай хүмүүсийг нээлттэй сонгон шалгуурлаад явж байна гэж харж байгаа. Хуульд тодорхой өөрчлөлтүүдийг хийсэн байналээ. Уг нь зарчмаараа энэ хуулиас өмнө Төрийн болон орон нутгийн өмчийн тухай хуулийг хэлэлцэх ёстой юм. Энэ суурь хуулиа хэлэлцсэний дараа төрийн болон орон нутгийн өмчит компаниудынхаа асуудлыг ярих ёстой.
-Төрийн өмчийн компаниудын дийлэнх хувь нь ашиггүй ажиллаж байгааг олон жил ярьсан ч хувьчилдаггүй. Энэ компаниудыг хувьчлах, эсвэл татан буулгах боломж байдаггүй юм уу?
-Хуульд энэ боломжуудыг нээж өгсөн байналээ. Засгийн газар төр бизнестэй өрсөлдөхгүй гэсэн зарчмаа зарлачихсан. Хувийн хэвшилтэй өрсөлдөж байгаа төрийн үйл ажиллагаануудыг хязгаарлах тухай асуудал яригдаж байна. Шинээр компани байгуулахад ч хязгаарлалт тогтоож байналээ. Ямар салбар дээр төрийн өмчит компаниуд ажиллах ёстой вэ, ямар салбар дээр зах зээлийн зарчмаараа хувийн хэвшил ажиллах ёстой вэ гэдгийг энэ хуулиар зааглаж өгсөн байналээ.
Ашиггүй ажиллаж байгаа компаниудад одоо ч бид хариуцлага тооцох боломжтой. Харин ашигтай ажиллаж байгаа бол урамшуулах ёстой. Төрийн өмчит компанийн үйл ажиллагаа төсвийн байгууллагатай адилхан юм шиг ойлголт манайд байна. Энэ бол нэг талдаа бизнесийн байгууллага. Ашгийн хувиас хамааруулж гүйцэтгэх удирдлагын ажлыг дүгнэх боломжтой компаниудад ажлыг нь үнэлээд сайн ажиллаж байгаа бол урамшууллыг нь дэлхийн жишигт хүргээд өгөх ёстой. Тэгж байж тэнд хяналт хариуцлага, ашиг сонирхлын зөрчилгүй байх нөхцөлийг бүрдүүлнэ. Харин үр дүнгүй ажиллаж байгаа газруудад хариуцлагыг нь тооцоод явах ёстой.
