Монгол Улсын Засгийн газар Францын “Orano” групптэй Зөөвч-Овоо ураны ордыг олборлох 1.6 тэрбум ам.долларын Хөрөнгө оруулалтын гэрээ байгуулсан талаар олон улсын хэд хэдэн томоохон хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл онцлон мэдээлжээ.
Францын “Orano” групп Монгол Улсад ураны хайгуулын ажлыг 1997 оноос эхлүүлсэн бөгөөд үүний үр дүнд 2010 онд Зөөвч-Овоо ордыг илрүүлсэн байдаг. Харин талууд удаан хэлэлцсэн үр дүнд Хөрөнгө оруулалтын гэрээг байгуулж, Монгол Улсаас уран олборлох боломж нээгдэж байгаа юм. Олон жилийн дараа ажил хэрэг болж буй ураны олборлолтын гэрээ дотоодод төдийгүй гадаад зах зээлд ч олны анхаарлыг татаж, шинжээчид олон талт үр дагаврыг нь янз бүрээр тодорхойлжээ.
Монгол Улс ураны зургаа дахь том тоглогч
Монгол Улс ойролцоогоор 1.32 сая тонн ураны нөөцтэй хэмээн тооцоолсон. Нийтдээ 90,000 тонн ураны нөөц бүхий Зөөвч-Овоо, Дулаан уул, Өмнөтийн ордуудыг ашигласнаар Монгол Улс дэлхийн ураны зах зээлд чухал тоглогч болох нөхцөлийг бүрдүүлж байна. Уг төсөл 30 жилийн хугацаанд жил бүр 2500 орчим тонн уран олборлож, манай улсыг дэлхийн зургаа дахь том уран үйлдвэрлэгч болгох боломжтой төсөл юм.
Геополитикийн нөхцөл байдал
Financial Times - Одоогийн геополитикийн хурцадмал байдал ураны нийлүүлэлтийн уламжлалт сүлжээнд нөлөөлж, ялангуяа уран хувиргах, баяжуулах ажилд ОХУ чухал үүрэг гүйцэтгэж байгаатай холбогдуулан барууны орнууд өөр эх үүсвэр хайж байна. Монгол Улс ураны зах зээлд нэвтэрснээр нийлүүлэлтийг төрөлжүүлэх шинэ гарцыг нээж өгч, улмаар дэлхийн эрчим хүчний аюулгүй байдлыг нэмэгдүүлэх боломжтой.
Le Monde - Франц улс Нигерт үүсээд буй улс төрийн хямралын улмаас ураны хангамжийн асуудалтай тулгарч байгаа учраас Монголтой хамтран ажиллах замаар өөрийн эрчим хүчний нөөцөө бэхжүүлэхээр зорьж байна.
Байгаль орчин, нийгмийн талаас анхаарах зүйлс
Гэрээнд аюулгүй байдал, байгаль орчныг хамгаалах чиглэлээр олон улсын стандартыг дагаж мөрдөхийг онцолсон. “Orano” групп хариуцлагатай уул уурхайн практикийг хэрэгжүүлэхийн зэрэгцээ орон нутгийн иргэдэд зориулсан сургалт, хөгжлийн төсөл хэрэгжүүлэхээ мэдэгдсэн. Төсөл хэрэгжсэнээр 1600 орчим шууд болон шууд бус ажлын байр бий болж, Дорноговь аймгийн эдийн засгийн өсөлт, хөгжилд эергээр нөлөөлнө гэж үзэж байна.
Financial Times - Дэлхийн ураны зах зээл үнийн хэлбэлзэл, геополитикийн нөлөөнд автах нь бий. Цөмийн эрчим хүчийг өргөжүүлэхийн хэрээр ураны эрэлт нэмэгдэх төлөвтэй байгаа ч зах зээлийн нөхцөл байдал төслийн урт хугацааны ашигт ажиллагаанд нөлөөлж болзошгүй. Дэлхийн ураны зах зээл үнийн хэлбэлзэлд өртөмтгий бөгөөд цөмийн эрчим хүчний эрэлт хэрэгцээний өсөлтөөс хамаарах магадлалтай.
Энэхүү хэлэлцээр нь Монгол Улс Франц, Европын холбоотой эдийн засгийн харилцаагаа бэхжүүлж, Хятад, Орос зэрэг хөрш зэргэлдээ гүрнүүдийн хараат байдлыг бууруулж байна. Олборлосон уран нь дэлхийн хэмжээнд нүүрстөрөгчгүйжүүлэх зорилттой нийцэж байгаа цөмийн эрчим хүчний төслүүдийг эрчимжүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэх юм.
Зарим тоймч Монгол Улсад уран олборлосноор байгаль орчинд үзүүлэх нөлөөллийн талаар санаа зовж байгаагаа илэрхийлж, орон нутгийн экосистемийг бохирдуулахгүйн тулд байгаль орчныг хамгаалах хатуу арга хэмжээ авах шаардлагатайг онцолжээ.
Шинжээчид Монгол Улсад уул уурхайн төслүүд хууль тогтоомжийн өөрчлөлт, олон нийтийн эсэргүүцэл, байгалийн нөөцийн эзэмшлийн талаарх маргаанаас болж хойшлогдож байсан тухай тэмдэглэж байна.
Энэхүү гэрээ нь Монгол Улсыг дэлхийн цөмийн эрчим хүчний нийлүүлэлтийн сүлжээнд нэгтгэхэд томоохон алхам болж, Францын цөмийн эрчим хүчний амбицыг дэмжихэд чухал ач холбогдолтой гэж үзэж байгаа аж. Түүнчлэн Монгол-Францын ураны төсөл нь Монголын уул уурхайн ландшафтыг өөрчлөх, дэлхийн ураны нийлүүлэлтийг төрөлжүүлэхэд хувь нэмрээ оруулах боломжтой стратегийн түншлэл юм. Гэсэн хэдий ч байгаль орчны хамгаалал, нийгмийн асуудал, зах зээлийн эрсдэлийг үр дүнтэй даван туулах нь төслийн амжилтад чухал үүрэг гүйцэтгэнэ.
