“Бүх нийтийн боловсролын төлөө” иргэний нийгмийн үндэсний эвслээс “Боловсролоос хөндийрч буй хөвгүүд” харьцуулсан судалгааг хийжээ. Учир нь 2023 онд танилцуулагдсан Сурлагын амжилтын олон улсын үнэлгээний (PISA) дүнг харахад Монгол Улсын боловсролд хүйсийн ялгаа их байна гэж дүгнэсэн. Ялгаа нь боловсролд хамрагдалт, сурлагын гүйцэтгэл, боловсрол дүүргэхтэй холбоотой.
Энэхүү судалгаанд дурдагдсан баримтуудаас онцолбол, 2023-2024 оны хичээлийн жилд 1-9-р ангийн сургуулиас гадна байгаа нийт 454 хүүхэд байна. Үүний 231 буюу 50.8 хувь нь малчдын хүүхэд бөгөөд 62.3 хувь нь эрэгтэй хүүхэд юм.
Мөн бүрэн дунд боловсрол төгсөх үед хөвгүүд охидоос 12.7 хувиар бага буюу 50 хувь нь л бүрэн дунд боловсрол эзэмшсэн байна. Тиймээс хөвгүүдийн сургууль завсардалт охидоос илүү өндөр бөгөөд боловсролын шат ахин суралцах хувь хэмжээ охидоос доогуур байгааг тайланд дурджээ. Түүнчлэн, Монгол Улсын хөвгүүдийн сурлагын амжилт охидоос математик, унших, шинжлэх ухааны гэсэн бүх хичээлээр доогуур байгаа бөгөөд унших чадвараар 1-ээс илүү жилийн хоцрогдолтой байна гэж дүгнэсэн байна.
Монгол Улсад хөвгүүд боловсролоос хөндийрөхөд нөлөөлж буй хүчин зүйлс
“Боловсролоос хөндийрч буй хөвгүүд” судалгаагаар хөвгүүдийн боловсролын ялгаатай байдлыг судлаад зогсохгүй түүнд нөлөөлж буй хүчин зүйлийг судалсан аж. Тодруулбал, Монгол Улсын хөвгүүд боловсролоос хөндийрөхөд нөлөөлж буй хүчин зүйлсийг микро, мезо, макросистемийн түвшинд ангилан авч үзсэн байна.
Судалгаанаас онцлох гурван шалтгааныг хүргэе.
Хувь хүн: Энэхүү судалгааны хүрээнд хөвгүүдийн үр ашиггүй утасны хэрэглээ, спортоор хичээллэхийг боловсролоос чухалчлах хандлага гэсэн хоёр нөлөөллийг илрүүлсэн аж. Харилцаа холбооны зохицуулах хорооноос хийгдсэн “Цахим орчин дахь хүүхдийн аюулгүй байдлын талаар үндэсний суурь судалгаа”-ны үр дүнгээс харахад Монгол Улсад өсвөр насныхны 99 хувь нь сүүлийн 12 сарын хугацаанд интернэт орчинд холбогдсон нь бусад насны хүн амын бүлгээс хамгийн их цахим хэрэглээтэй гэж гарсан бөгөөд тэд өдөрт 7-9 цагийг нийгмийн сүлжээнд өнгөрөөж байна. Мөн хөвгүүдийн 64% нь интернэтээр тоглоом тоглох үйлдлийг хамгийн их хийж байхад охидын 63% нь хичээлээ хийх, 53% нь Google-ээс өөрт хэрэгцээтэй мэдээллийг хайх, 49% нь шинэ мэдээ, мэдээлэл авч байна. Түүнчлэн, Чанарын судалгааны үр дүнд хөвгүүд охидоос илүү спортоор хичээллэдэг бөгөөд тухайн спортдоо их цаг зарцуулах тусам хичээлээс хөндийрөх, сурлагын хоцрогдол үүсэх магадлал өндөртэй байна.
Эцэг эх хүүхдийн хүмүүжлийн эерэг арга барилд суралцаагүй: ХЭҮК-ын судалгаанд оролцогч эцэг, эхчүүдийн 42.9 хувь хүүхдийг буруу зүйл хийвэл шийтгэх ёстой гэж, 53.1 хувь нь үгүй гэж үзсэн бол 70.8 хувь нь “Хүүхдэд хариуцлагатай байх чадварыг сургууль, багш нар олгох ёстой” гэж хариулсан байна. Түүнчлэн, Иргэний нийгмийн байгууллагын төлөөлөлтэй хийсэн ярилцлагаас дурдвал “Эцэг эхчүүд эрэгтэй хүүхэдтэйгээ чин сэтгэлээсээ ярилцах нь бага. Бие махбодод нь ямар нэгэн хөхрөлт, бэртэл үүссэн байвал анхаарал тавихгүй. Эсвэл “зөрүүлээд зодолдохгүй яасан юм” гэх мэтээр хүчирхийллийг хүчирхийллийн аргаар шийдэхийг дэмжиж, зааварлах явдал хөвгүүд дээр илүү үүсдэг” гэсэн байна.
Боловсрол дахь эцэг эхийн утга учиртай оролцоо: Хүүхэд хүмүүжүүлэхэд аавын үүрэг бага байгаа нь хөвгүүдэд сөргөөр нөлөөлдөг. ХЭҮК-ын судалгаанд үр хүүхдээ өсгөн хүмүүжүүлэх нь эх хүний үүрэг хариуцлага гэж 25.8 хувь нь, эцэг хүний үүрэг гэж 16.5 хувь нь хариулсныг харьцуулахад 9.3 хувиар ээжүүдэд тус үүргийг илүү оногдуулж байна.
Судалгаанаас соёл, уламжлал, зан заншилтай холбоотой боловсролоос хөндийрөх шалтгааныг жишээ татан хүргэе.
Сүм хийдэд шавилан суух: Хөвгүүд сүм хийдэд шавилан суух үзэгдэл охидоос илүү их байдаг бөгөөд энэ нь тэднийг албан боловсролоос хөндийрүүлэх үр дагаварт хүрдэг. Улсын хэмжээнд Будда, Христ, Исламын шашны үйл ажиллагаанд 2837 хүүхэд хамрагдаж байгаагийн 84 хувь буюу 2341 хүүхэд Улаанбаатар хотод, 14 хувь буюу 476 хүүхэд орон нутагт хамрагдаж байна. Эрэгтэй хүүхдийн сүм хийдэд шавилан суух магадлал эмэгтэй хүүхдээс 4 дахин их байна. Тэдний хүүхдүүдийн тал хувь нь бүтэн эсвэл хагас өнчин хүүхэд байна. Мөн шавилан суугч хүүхдүүдийн дийлэнх нь эмзэг бүлгийн, амьжиргааны түвшин доогуур алын хүүхдүүд бөгөөд ихэвчлэн хувцас хунараар хангах, аливаа баярын үеэр тэдэнд бэлэг өгдөг нь хүүхдүүдэд таалагддаг байна.
Хурдан морины уралдаанд оролцохоос үүдэлтэй нөлөөлөл:
Монгол Улсын хэмжээнд хурдан морь унаач 15,885 хүүхэд бүртгэлтэй байгаагаас 15,403 эрэгтэй, 482 эмэгтэй хүүхэд байна. Энэ нь нийт хурдан морь унаач хүүхдийн 96 хувь нь эрэгтэй, 4 хувь нь эмэгтэй хүүхэд эзэлж байна. НҮБ-ийн Хүүхдийн сангаас хийсэн “Хурдан морины хаврын уралдаан ба хүүхдийн эрх судалгаа”-ны үр дүнд хаврын уралдааны үеэр хүүхдүүд 30 хүртэл хоногоор хичээлээс чөлөө авах, таслах байдал элбэг талаар дүгнэжээ. Унаач хүүхдүүдийн хичээлийн хоцрогдлын талаар багш нарын 43 хувь нь их, 46.2 хувь нь дунд, үлдсэн хувь нь бага хэмээн тус тус хариулсан байна.
Газарзүйн байршилтай холбоотой боловсролоос хөндийрөх асуудлыг судалгаанаас эш татан хүргэж байна.
Сургууль, гэр хоорондын зайны нөлөөлөл: Сургууль алслагдмал байршилтай байдаг нь боловсролд хамрагдахад тулгардаг нэгэн том бэрхшээл болдог байна. Үндэсний Статистикийн Хорооны 2020 оны мэдээнээс харахад Монгол Улсын нийт өрхийн 21.8 хувь нь төв суурин газраас алслагдмал хөдөөгийн багт нүүдлийн мал аж ахуй эрхлэн амьдарч байна. Энэ нь ялангуяа хөвгүүдэд элбэг тохиолдож, сурлагын амжилт, хичээлийн оролцоонд сөргөөр нөлөөлдөг болох нь багш нартай хийсэн ярилцлагын үеэр нотлогджээ.
Дотуур байрны орчин: Дотуур байран дахь дээрэлхэлт, ялгаварлан гадуурхалт, сөрөг харилцаа зэрэг нь хөвгүүдийн бие махбод, сэтгэлзүй, цаашлаад сурлагын амжилтад сөргөөр нөлөөлөх нэг хүчин зүйл болж байна.
Орон нутгийн сургуулийн хангамжийн асуудал: Хөдөө орон нутгийн сургуульд оногдож буй төсөв болон бусад хөрөнгө оруулалтыг үр ашиггүй зарцуулж, чанартай сургалт бий болгоход 141 ЮНЕСКО, Монгол Улсын боловсролын бодлогын тойм шинжилгээ (2019), шаардлагатай төлөвлөлтийг хийдэггүйгээс улбаалан сурагчдын сургуульд хамрагдалт хотын төвийнхтэй харьцуулахад бага байна гэж харагдаж байна. Мөн багшийн мэргэжил, ур чадвараа дээшлүүлэх нөөц боломж хязгаарлагдмал, хот руу ирэхэд гарах зардал өндөр 142 байдгаас шалтгаалаад хөдөө орон нутгийн багшийн чанар хангалтгүй, тогтвортой ажиллах хүчин хомс байх магадлал өндөр байна.
Түүнчлэн, дээрх судалгаанд хөвгүүдийн боловсролоос хөндийрч буй асуудалд хэрэгжүүлэх бодлогын сайн туршлага болон шат шатанд санал зөвлөмжийг тусгасан аж. Иймд судалгааг дэлгэрэнгүй уншихыг хүсвэл Энд дараарай. 
