Дэлхийн аль ч улс орон, хот, суурин газруудын хөгжлийг ус хангамж, усны дэд бүтэцгүйгээр төсөөлөх аргагүй. Урт хугацааны найдвартай ус хангамж бол урт хугацааны тогтвортой хөгжлийн салгаж боломгүй нэгэн цул. Тиймээс дэлхий нийтэд хурдтай хөгжил, хүн амын өсөлтийнхөө усны эрэлт хэрэгцээг хангах нэг гол эх үүсвэр нь дахин боловсруулсан ус болоод буй. Харин манай улсын хувьд гадаргын ус, газрын доорх ус гэсэн албан ёсоор хуульчилсан ус хангамжийн хоёр төрлийн эх үүсвэртэй. Хаягдал усаа дахин боловсруулж ашиглах туршлага өргөн хүрээнд нэвтрээгүй, энэ төрлийн төсөл, хөтөлбөр ч олонгүй бөгөөд байгаль, экологийн тэнцвэрт байдал, усны зохистой ашиглалтын талаар мэдлэг ойлголт, практик туршлага бага хэвээр байна.
Усны хязгаарлагдмал нөөцөө ухаалгаар ашиглах шинэ алхам
Дэлхий дахинд хаягдал ус дахин боловсруулж эрэлт хэрэгцээгээ хангах, гүний усаа хэмнэх технологи эрчимтэй хөгжиж байгаа. Зарим улс оронд хаягдал усныхаа 80 хүртэлх хувийг дахин боловсруулаад, эргүүлж ашигладаг болсон. Манай улсын хувьд харин хаягдал ус дахин боловсруулж ашиглана гэдэг “саарал ус” гэсэн хоёрхон үг, дутуу ташаа ойлголтоор хязгаарлагдсан хэвээр байна.
Гэхдээ жил гаруйхны дараа бидний энэ ойлголтыг эрс өөрчилсөн байх нэгэн томоохон бүтээн байгуулалт ид дундаа өрнөж байна. Энэ бол Сонгинохайрхан дүүргийн 20 дугаар хорооны нутаг дэвсгэрт бидний мэдэхээр Төв цэвэрлэх байгууламжийн баруун талд баригдаж буй Хаягдал ус дахин боловсруулах үйлдвэр.
Монгол Улсын Засгийн газар, АНУ-ын Мянганы сорилтын корпорацын хооронд байгуулсан Мянганы сорилтын II Компакт гэрээ буюу Усны Компактаар улаанбаатарчуудын ойрын 30 жилийн ус хангамжийг баталгаажуулах зорилгоор хэрэгжүүлж байгаа гурван томоохон төслийн нэг Хаягдал ус дахин боловсруулах төслийн хүрээнд энэхүү үйлдвэрийг барьж байгаа юм. Үйлдвэр ашиглалтад орсноор дулааны цахилгаан станцуудын техникийн усны хэрэглээний 80 хувийг дахин боловсруулсан усаар орлуулж, гүний цэвэр усны хэрэглээг жилд 18 сая хүртэл шоо метрээр бууруулна. Тэр хэмжээний гүний цэвэр усыг ирээдүй болсон үр хойчдоо хадгалан үлдээх боломжтой болно гэсэн үг. Мөн Монгол Улсад MNS 6734:2018 гэх дахин ашиглах цэвэрлэсэн усны стандартыг шинэчлэн өргөн хүрээнд хэрэглэх бололцоог бүрдүүлж байна. Монгол Улс “дахин ашиглах цэвэрлэсэн ус” хэмээх ус хангамжийн шинэ эх үүсвэртэй болж, дэлхийтэй хөл нийлүүлэн алхах томоохон төслийг эхлүүлсэн нь энэ.
Ингээд Монголын анхны хамгийн том ус дахин боловсруулах үйлдвэрийн бүтээн байгуулалттай танилцсан сурвалжилгаа хүргэж байна.
Хэдийнэ өвлийн улирал эхэлж, барилгын улирал дуусаж байгаа ч манай сурвалжлах багийг Хаягдал ус дахин боловсруулах үйлдвэрийн барилгын ажлын талбайд ирэхэд түм түжигнэж, бум бужигнасан хөдөлгөөнтэй, бүтээн байгуулалт ид өрнөж байв. Угтаа бүтээн байгуулалтын ажил гэдэг олон хүний хойш суух завгүй урт хугацааны хөдөлмөрийн үр дүн байдаг гэдгийг илтгэх шиг хүн бүр л өөр өөрийн ажлаа хөлс дуслуулан хийнэ.
Б.Билгүүн: Монголдоо жишиг болохуйц үйлдвэрийг барьж байгуулж байна
Хаягдал ус дахин боловсруулах үйлдвэрийн барилгын ажлын явц, тулгарч буй бэрхшээлээ хэрхэн шийдвэрлэж ажиллаж байгаа, үйлдвэр ашиглалтад орсноор хэрхэн ажиллах талаар Хаягдал ус дахин боловсруулах төслийн мэргэжилтэн, инженер Б.Билгүүнтэй ярилцлаа.
-Барилгын улирал дуусаж, хүйт орж байгаа ч танай ажил ид үргэлжилж байна. Үйлдвэрийн бүтээн байгуулалт ямар явцтай байна вэ?
-Хаягдал ус дахин боловсруулах төсөл маань хоёр үндсэн бүрэлдэхүүн хэсэгтэй. Нэг нь таны зорьж ирсэн байгаа энэ Хаягдал ус дахин боловсруулах үйлдвэр. Нөгөө нь Хаягдал ус дахин боловсруулсан үйлдвэрээс гарсан усыг дулааны цахилгаан станцуудад дамжуулах шугам сүлжээг барих юм. Хаягдал ус дахин боловсруулах үйлдвэрийн барилгын ажил 2022 онд эхэлснээс хойш өнөөдөр 66 хувийн гүйцэтгэлтэй явж байна. Энэ жилдээ буюу 2024 ондоо багтаагаад нийт төслийг гүйцэтгэлийг 70 орчим хувьд хүргэнэ гэсэн төлөвлөгөөтэй байгаа. Монгол Улс маш хүйтэн өвөлтэй учраас ихэнх барилгын ажил бүтэн зогсдог. Манай төслийн хувьд бүрэн зогсдоггүй. Ажлаа сайн төлөвлөх, өвлийг хэр үр бүтээлтэй өнгөрөөхөөс хамаараад барилгын ажил хэр үр бүтээмжтэй үргэлжлэх нь шийдэгддэг учраас дараа жилийн барилгын улирал эхлэхэд одооноос бэлдэж байна.
-Таны хэлсэнчлэн манай орны хувьд барилгын улирал богинохон, эрс тэс уур амьсгалтай гэдгээс эхлээд ажлын гүйцэтгэлд нөлөөлөх сорилт бэрхшээл олон байгаа байх. Төслийг цаг хугацаанд нь амжилттай хэрэгжүүлж дуусахад өөр ямар сорилт, бэрхшээлүүд тулгарч, хэрхэн шийдвэрлэж ажиллаж байна вэ?
-Манай Хаягдал ус дахин боловсруулах үйлдвэр ашиглалтад орж, үйл ажиллагаагаа эхлүүлэхэд хамгийн гол шаардлага бол шинээр байгуулж байгаа Төв цэвэрлэх байгууламжаас MNS 4943:2015 гэсэн стандарттай усыг хүлээн авах ёстой. Энэ стандартад нийцсэн усыг манай үйлдвэрт нийлүүлэхийн тулд Шинэ ТЦБ нь өөрөө MNS 6561 гэсэн стандартыг хангасан усыг хүлээж авах ёстой. Одоогийн байдлаар Улаанбаатар хотын хэмжээнд MNS 6561 стандартыг хангаж байгаа аж ахуй нэгж, айл өрхүүд байхаас, хангаж байгаа үйлдвэрүүд байдаггүй. Үйлдвэрүүдээс гарч байгаа хаягдал ус MNS 6561 стандартыг хангахгүй байгаа учраас Төв цэвэрлэх байгууламж дээр ирж байгаа ус ч маш их хэмжээний бохирдолтой байгаа. Тиймээс энэ бохирдлыг бууруулж, шинэ ТЦБ-ыг ч, манай Хаягдал ус дахин боловсруулах үйлдвэрийг ч хэвийн ажиллах боломжоор хангах зорилгоор 2021 оны гуравдугаар сарын Засгийн газрын 53 дугаар тогтоолоор “Үйлдвэрийн хаягдал усыг урьдчилан цэвэрлэх төлөвлөгөө”-г баталсан байгаа. Энэ төлөвлөгөөний хүрээнд Улаанбаатар хотод байгаа бохирдуулагч гэж тогтоогдсон бүх үйлдвэр ариутгах татуургын сүлжээнд бохир усыг нийлүүлэхээсээ өмнө өөр дээрээ урьдчилан цэвэрлээд, MNS6561 стандарттай усыг нийлүүлэх ёстой. Манай Монголын Мянганы сорилтын сангийн зүгээс энэ төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхэд Хот байгуулалт, барилга, орон сууцжуулалтын яам, УСУГ болон холбогдох бусад талуудтай хамтран ажиллаж, дэмжлэг үзүүлээд явж байна. Одоогийн байдлаар үйлдвэрүүдээс ирж байгаа хаягдал усны бохирдол хангалттай хэмжээнд буураагүй, стандартдаа хүрээгүй байгаа. Тиймээс яаралтай стандартдаа хүрэх, үйлдвэрүүд урьдчилан цэвэрлэх байгууламжтай болох хэрэгтэй байгаа. УСУГ-тай хамтран хийсэн шинжилгээний үр дүнд бохирдолд шууд нөлөө үзүүлж байгаа 100 ААН байна. Нэн тэргүүнд эдгээр байгууллагууд урьдчилан цэвэрлэх байгууламжтай болбол MNS 6561 стандартдаа хүрнэ. Иймээс эдгээр үйлдвэрүүд 2025 оны II улиралдаа багтаан урьдчилан цэвэрлэх байгууламжтай болох, эсвэл гарч байгаа бохирдлынхоо хэмжээг бууруулсан байх ёстой гэсэн шаардлага зайлшгүй үүсэж байгаа. Манай зүгээс тэдгээр үйлдвэрүүдийн бизнес, үйл ажиллагааны тус бүрт зориулан ямар төрлийн урьдчилан цэвэрлэх байгууламж шаардлагатай вэ, тэдний онцлогуудаас хамаарсан ямар цэвэрлэгээний технологи байх хэрэгтэй вэ гээд шаардлагатай мэдээллийг багтаасан гарын авлага гаргасан. Цуврал сургалтууд зохион байгуулж, сургагч багш нарыг мөн бэлдээд явж байгаа.
Ийм том бүтээн байгуулалтын төсөл хэрэгжүүлэхэд мэдээж маш олон сорилт бэрхшээл алхам тутамд л тулгарна. Тэр бүгдийг дор бүр нь шийдвэрлээд, шийдэл гарц олоод урагшилдаг. Жишээ нь, ковидоос хойш Монгол Улсын барилгын салбарын хөрөнгө оруулалт, олон улсын төслүүд нэмэгдсэн. Үүнтэй холбоотойгоор барилгын салбарт ажиллах чадвартай хүний нөөц бол хамгийн том сорилт. Бид энэ асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд барилга угсралтын ажлын дарааллыг өөрчлөх, технологийг солих гээд тухай бүрт нь тохирох арга хэмжээг авдаг. Одоо хэр нь хүний нөөцөө төлөвлөсөн хэмжээндээ хүргэж чадаагүй байгаа ч ажлаа урагшлуулаад явж байна.
-Хаягдал ус дахин боловсруулах үйлдвэр ямар горимоор ажиллах вэ?
-Үйлдвэр маань олон улсад нэвтрээд, хэрэглэж байгаа технологиудыг ашиглана. Хамгийн эхний цэвэрлэгээний технологи нь хөдөлгөөнт биореактор гэж бий. Энэ нь идэвхт лагийн тусламжтайгаар усан дахь азотын нэгдлийн бохирдлыг бууруулдаг. Үүний дараагаар усан доторх органик нэгдлүүдийг цэвэрлэдэг. Дараа нь давхар үет шүүлтүүрээр оруулж өнгө, үнэрийг нь байхгүй болгож, цэвэр усны шаардлагын хэмжээнд хүрнэ. Тэгээд үндсэн цэвэрлэгээгээ дуусгасны дараагаар халдваргүйжүүлэх хамгийн чухал үе шатанд орно. Үүгээр усан дотор хлорын нэгдлүүдийг оруулж, шугамд шахна. Ингээд хэрэглэгч дээр очихдоо ямар нэгэн бохирдолгүй, цэвэр ус болоод очно гэсэн үг. Өөрөөр хэлбэл, MNS 6734:2018 гэсэн стандарттай болгож гаргана. Энэ нь дахин ашиглах цэвэрлэсэн ус гэсэн стандарт. Дахин боловсруулсан усаа хэрэглэгч болох ДЦС-уудынхаа хэрэглээнд нийлүүлэхийн тулд MNS 6734:2018 стандартад тодорхой хэмжээний өөрчлөлт оруулах шаардлагатай байгаа. Яагаад гэвэл энэ стандартын усыг хэрэглэж болох хүрээнд дулааны станц орсон байдаг ч гэсэн манай хэрэглэгчид бол дулааны цахилгаан станцууд байгаа. Ямар нэгэн байдлаар стандарт, дүрэм, журмын зөрүү гаргахгүйн тулд бид стандарт дээр дулааны цахилгаан станцыг хэрэглэгч болгож оруулах арга хэмжээг аваад явж байгаа.
-Дулааны цахилгааны станцууд өнөөдрийг хүртэл гүний ус хэрэглэж ирсэн. Дахин боловсруулсан ус ашигласнаар дулааны цахилгаан станцуудын үйл ажиллагаанд нь ямар нэгэн сөрөг нөлөө байхгүй юү?
-Дулааны цахилгаан станцууд дахин боловсруулсан усыг хэрэглээд техникийн асуудал үүсэх эрсдэлүүдийг нь нэг бүрчлэн судалж, шаардлагатай арга хэмжээнүүдийг авч байгаа. Түүний нэг нь дулааны цахилгаан станцууд дээр усны шинж чанарыг хянах болон химийн бодис тунлах төхөөрөмж тавьж байгаа юм. Тухайн тунлах төхөөрөмжүүд нь Хаягдал ус дахин боловсруулах үйлдвэрээс ирсэн усны хаг, хусам, зэврэлт үүсгэх шинж чанаруудыг бууруулдаг. Манай хэрэглэгч ДЦС-3, 4 бол Монгол Улсын эрчим хүчний маш том үйлдвэрлэгч. Тийм болохоор өөрсдийн усны стандартыг хангуулах, ирж байгаа усанд гуравдагч чанарын шинжилгээ хийх зорилгоор бид бохир болон цэвэр усыг шинжлэх чадвартай лабораториийг мөн барьж өгч байгаа. Үүнтэй холбоотойгоор усны шинж чанарын мэдээллийг манайхтай болон шинэ Төв цэвэрлэх байгууламжтай тогтмол солилцоно.
-Дахин боловсруулсан усаа зөвхөн ДЦС-уудад нийлүүлэх төлөвлөгөө байгаа юу. Энэ үйлдвэрээ хүчин чадлыг нь нэмэгдүүлэх боломж бий юү?
-Улаанбаатар хотын 2040 он хүртэлх төлөвлөгөөнд ус дахин ашиглалтыг дэмжих чиглэлүүд орсон байдаг. Энэ хүрээнд Монгол Улсын Засгийн газар, эсвэл Улаанбаатар хот дахин боловсруулсан усны хэрэглээг нэмэгдүүлнэ гэвэл хоногийн 50 мянган метр шоо ус хүрэлцээгүй болно. Засгийн газар хэрэв шаардлагатай гэж үзвэл манай энэ үйлдвэртэй яг адилхан үйлдвэрийг хажууд нь өргөтгөж барих боломжтойгоор бид төлөвлөлтүүдээ хийсэн. Ингэснээр хоногт 100 мянга буюу жилийн 36 сая шоо метр хүртэлх усыг дахин боловсруулах боломжтой болно гэсэн үг. Одоо баригдаж баригдаж байгаа үйлдвэрийн хүчин чадлыг хоёр дахин нэмэгдүүлээд, цаашид бусад хэрэглэгчид рүү өгнө гэвэл шинэ шугам, сүлжээ барих шаардлагагүй усаа түгээх боломжтойгоор дамжуулах шугам сүлжээг мөн төлөвлөсөн.
-Дахин боловсруулсан усаа дулааны цахилгаан станцууд руу түгээх шугам хоолой, бусад дэд бүтцийг мөн танай төслөөр барьж байгаа. Ажлын явц ямар байгаа вэ?
-Одоогийн байдлаар барилга угсралтын ажил нь 63%-ийн гүйцэтгэлтэй явж байна. Бид ДЦС-4 хүртэл ус дамжуулах шугам, сүлжээний ажлыг 98 хувийн гүйцэтгэлтэй хийгээд бараг дууссан. Одоо ДЦС-3 хүртэл ус дамжуулах шугам сүлжээний ажлыг хийж байгаа. Дулааны цахилгаан станцууд үйлдвэрлэлийн бүс дунд байдаг тул трасс дагуу ААН, үйлдвэр олонтой. Тийм болохоор барилга угсралтын ажлын ахиц газар чөлөөлөлтийн ажилтай шууд уялдаатай. Газар чөлөөлөлт тийм ч амар ажил биш гэдгийг та мэдэж байгаа байх. Гэсэн хэдий ч дараа жил үлдсэн шугам, сүлжээний ажлаа дуусгаад, Хаягдал ус дахин боловсруулах үйлдвэр ашиглалтад орохоос өмнө бэлэн болсон байх төлөвлөгөөтэй ажиллаж байна.
Үр ашиг зөвхөн бүтээн байгуулалтаар хэмжигдэхгүй
Хэдий гаднаас нь харахад бусадтай л адилхан барилга баригдаж буй мэт боловч тун удахгүй энд хаягдал усыг дахин боловсруулж эхэлнэ гэж төсөөлөхөд л гайхалтай. Үйлдвэр ашиглалтад орсноороо эрчим хүчний салбарт төдийгүй Монголдоо анх удаагаа дахин боловсруулсан усыг өргөн цар хүрээтэйгээр, үйлдвэрлэлийн зориулалтаар ашиглах туршлага нэвтэрнэ гэсэн үг. Мөн барилга угсралтын ажилтай танилцах явцад бүтээн босгож байгаа үйлдвэрээс давж онцлох зүйл олон байлаа. Тухайлбал:
Дотоодын гүйцэтгэгч: Хаягдал ус дахин боловсруулах үйлдвэрийн бүтээн байгуулалтын үндсэн гүйцэтгэгчээр үндэсний “М-Си-Эс Проперти” компани ажиллаж, хаягдал ус цэвэрлэгээний технологийн процессын зургийн туслан гүйцэтгэгчээр усны салбартаа дэлхийд танигдсан Франц Улсын “Эжис Вотэр энд Мэритайм” болон “Веолиа Вотер Техноложис” компаниудыг ажиллуулж байна. Барилга угсралтын ажлын гүйцэтгэлд зөвхөн дотоодын компаниуд туслан гүйцэтгэгчээр оролцож, 1300 гаруй монгол ажилтан ажиллаж байгаа. Дэлхийн хэмжээний бүтээн байгуулалтыг олон улсын стандартаар монголчууд өөрсдөө хийж, бүтээж чаддагийг харуулах том төсөл аж.
Фидикийн гэрээ: Төслийн бүтээн байгуулалтыг АНУ-ын Мянганы сорилтын корпорацын шаардлагын дагуу ФИДИК-ийн буюу Олон улсын зөвлөх инженерүүдийн холбооны гаргасан жишиг гэрээний загвараар хийж гүйцэтгэж байгаа юм байна. ФИДИК-ийн гэрээний шаардлагын дагуу захиалагч болон гүйцэтгэгчээс хараат бус хяналтын инженерийн тусдаа компани ажилладаг аж. Ингэснээр, барилга угсралтынхаа ажил олон улсын стандартыг хангаж байгаа эсэхийг хянан баталгаажуулж байгаа юм байна.
Жендэрийн эрх тэгш байдал, орон нутгийн эдийн засгийг дэмжих: АНУ-ын Мянганы сорилтын корпорацын үндсэн шаардлагуудын нэг нь жендэрийн эрх тэгш байдал, нийгмийн оролцоог хангах. Хэдийгээр барилгын салбар онцлогоосоо хамаараад жендэрийн тэгш байдлаар ажиллах боломж бага салбар ч энэ төслийн хувьд барилгын туслах ажилтан, барилгын арматурын бэлдэц бэлдэхээс эхлээд краны оператораар ч эмэгтэйчүүд ажиллаж байна. Барилга угсралтын талбай дээр тогтмол 15-20 хувь нь эмэгтэйчүүд байдаг гэнэ. Жендэрийн мэдрэмжтэй ажиллах орчныг бүрдүүлэхэд чиглэсэн сургалт, хөтөлбөрийг тогтмол зохион байгуулдаг нь ажиллахад таатай, амар тайван, үр бүтээлтэй ажиллах орчин бүрдүүлэх нөхцөл төслийн ажилтнууд онцолж байлаа. Түүнчлэн эмэгтэйчүүдийн эрхэлдэг болон орон нутгийн бизнесийг дэмжих шаардлага тавьдаг. Усны Компактын хүрээнд 2021 оны 8 дугаар сард барилга угсралтын ажил эхэлснээс хойш дэд бүтцийн бүтээн байгуулалтын дөрвөн үндсэн гүйцэтгэгч нийт 53 тэрбум гаруй төгрөгийн бараа, үйлчилгээг жижиг дунд бизнес эрхлэгчдээс худалдан авсны 31%-ийг нь төсөл хэрэгжиж байгаа Хан-Уул, Сонгинохайрхан, Баянгол дүүргээс худалдан авсан байна. Үүнээс эмэгтэйчүүдийн бизнесийг дэмжин 4.3 тэрбум төгрөгийн худалдан авалт хийжээ.
Байгаль орчны сөрөг нөлөөллийг бууруулах: Мянганы сорилтын корпорацын төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлэхэд тавьдаг хамгийн гол шаардлагуудын нэг нь байгаль орчны сөрөг нөлөөллийг бууруулах, сөрөг нөлөөгүй байх юм байна. Барилгын ажил учраас ямар нэгэн байдлаар байгальд сөргөөр нөлөөлнө гээд хойш суулгүй, бүх нөлөөллийг урьдчилан үнэлж, үнэлгээнд суурилж баталсан төлөвлөгөөний дагуу сөрөг нөлөөллөөс сэргийлж, хамгаалж, нөхөн сэргээх арга хэмжээнүүдийг Олон улсын санхүүгийн корпорацын Гүйцэтгэлийн стандартын дагуу авч явдаг байна. Жишээлбэл, орчны дуу чимээ, агаарын чанар, тоосжилтыг нарийн хянах төхөөрөмжтэй юм байна. Мөн Төв цэвэрлэх байгууламжтай ойрхон ажилладаг учраас ажилчдадаа байнга эрүүл мэндийн зөвлөмжүүд өгдөг аж. Түүнчлэн, ямар нэгэн байдлаар барилгын нөлөөлөлд өртсөн ногоон байгууламж юм уу, байгаль орчинд нөлөөлсөн хохирлыг бууруулах зорилгоор нөхөн сэргээх ажлыг тогтмол хийдэг байна. Жишээ нь, барилгын талбайд хоёр ширхэг мод тайрах хэрэгтэй бол өөр газар 20, 30 ширхэг мод тарьж байгаль орчинд нөлөөлөх нөлөөллийг буруулдаг. Төсөл дууссаны дараа Монгол Улсын барилгын салбарт мөрдөгдөж байгаа байгаль орчны шаардлагуудыг хангах буюу төслийн талбайн 30 хувийг ногоон байгууламжтай болгох, шороо босохоос сэргийлэх, хөрсний доройтсон хэсгийг нөхөн сэргээх ажлыг хийхээр зэхэж байгаа аж. Дээр нь, энэ үйлдвэрээс ДЦС-ууд руу дахин боловсруулах ус дамжуулах шугам хоолой барих зурвасын дагуу газар чөлөөлөх ажлын хүрээнд Сонгинохайрхан дүүргийн 20-р хорооны нутаг дэвсгэрт олон жил хууль бусаар хуримтлагдсан ахуйн болон барилгын гаралтай 10 мянга орчим тонн хогийг сар орчмын хугацаанд цэвэрлэж, дахин хог хуримтлагдахаас сэргийлсэн хаалт, анхааруулах самбар босгон, камер суурилуулсан байна. Уг нь, “бусдын жишгээр” тэр хогийг жаахан холдуулж, зурвасаа чөлөөлөөд ажлаа явуулж болох л байсан байх.
Энд онцолсон жишээнээс харахад цааш цаашдаа илүү олон шинэ туршлагад суралцаж, үндэсний компаниуд, монголчууд бид өөрсдөө усны томоохон дэд бүтэц, үйлдвэр бүтээн байгуулахад суралцаж байна. Яг үнэндээ нөгөө бидний яриад байгаа мега төслийг олон улсын стандарт шаардлагын дагуу энд чимээгүйхэн хэрэгжүүлээд ид дундаа орчихсон явж байна.
Ц.Дашзэвэг: Жил бүр газрын гүнд нь үлдээж байгаа 18 сая шоо метр ус “экосистемийн үйлчилгээ”-ний хувьд Туул голын сав газарт маш чухал нөлөөтэй
Хэрэглэсэн усаа дахин боловсруулаад ашиглана гэдэг нь цэвэр, цэнгэг усны нөөцөө хэмнэнэ гэсэн үг. Компакт гэрээний хүрээнд шинээр байгуулж байгаа Хаягдал ус дахин боловсруулах үйлдвэрийн хувьд хотын хамгийн том ус хэрэглэгч эрчим хүчний салбарын цэвэр усны хэрэглээг 80 хувиар бууруулж байгаагаараа байгаль орчинд ээлтэй, Улаанбаатар хотын хувьд усны хязгаарлагдмал нөөцөө ухаалгаар ашиглах чухал шийдэл болж байна. Энэ ач холбогдлын талаар Монголын Мянганы сорилтын сангийн Байгаль орчны асуудал хариуцсан захирал Ц.Дашзэвэг “Энэ үйлдвэр маань бүрэн хүчин чадлаараа ажиллах үед нийслэлийн хэмжээнд жилд 18 сая хүртэл шоо метр цэвэр усны нөөцийг хэмнэх буюу усны нөөцийн хомсдолтой өнөөгийн үед усыг үр ашигтайгаар ашиглах боломжийг нэмэгдүүлэх юм. Өөрөөр хэлбэл энэ төслийн тусламжтайгаар Улаанбаатар хотын орон сууцанд амьдарч буй нийт айл өрхийн жилийн хэрэглээний 50 хувьтай тэнцэх хэмжээний газрын доорх усыг хэмнэх боломж бүрдэнэ. Ингээд бодохоор Хаягдал ус дахин боловсруулах үйлдвэрийг барьж байгуулснаар Улаанбаатар хотын усны менежментийг илүү тогтвортойгоор хөгжүүлэх ирээдүйн стратегийн суурийг тавьж байна. Нөгөөтэйгөөр жил бүр газрын гүнд нь үлдээж байгаа 18 сая шоо метр ус нь экосистемийн үйлчилгээний хувьд Туул голын сав газарт маш чухал нөлөөтэй. Туул голын бүрэн бүтэн байдлыг хангахад чухал нөлөө үзүүлнэ. Жилд 18 сая шоо метр гүний усыг дахин боловсруулсан усаар орлуулж хэмнэх нь экосистемийн үйлчилгээний хувьд хүн болон байгальдаа эргээд ямар үр нөлөө үзүүлэхийг манай мэргэжлийн судлаачид судлан гаргаж ирвэл их сонирхолтой тоо гарч ирэх нь дамжиггүй” гэлээ.
Хаягдал ус дахин боловсруулах үйлдвэрийн ажил дууссаны дараа тогтвортой үйл ажиллагаагаа явуулахын тулд хүний нөөц маш чухал. Үйлдвэрт 35-40 хүн ажиллах бөгөөд нарийн мэргэжлийн инженер, техникийн ажилтнууд байх нь шаардлагатай юм байна. Үйлдвэрээ ашиглалтад оруулаад, үйл ажиллагааг тогтвортой явуулах нөхцөлийг бүрдүүлэхийн төлөө төслийн эд эс, хөдөлгөх хүч болсон хүн бүр дор бүрнээ хичээн ажиллаж, урагшилсаар байна. Усны салбарт шинэ стандарт, шинэ жишиг, шинэ үйлдвэр нэвтрэх цаг ойртсоор...
