Монгол Улсын Засгийн газраас сүүлийн жилүүдэд бүс нутгийн тэнцвэртэй хөгжлийг бүрдүүлэх, Улаанбаатар хотын хэт төвлөрлийг сааруулах, түүнээс үүдсэн хүрээлэн буй орчны болон агаарын бохирдлыг бууруулах, хот суурин газарт нүүрлээд буй бэрхшээлийг даван туулахад шаардлагатай арга хэмжээнүүдийг бодлогын түвшинд үе шаттайгаар хэрэгжүүлж байна. Тэгвэл Дэлхийн банкнаас хотжилтоос үүдсэн зарим асуудал цаашид анхаарах хэд хэдэн зөвлөмжийг өгсөн юм.
ДЭМБ-ын Монгол Улс дахь суурин төлөөлөгчийн газрын орчны эрүүл мэндийн мэргэжилтэн Б.Алтанзагас: Монгол Улсын хүн амын 70 хувь нь хот суурин газарт амьдарч байна. Үүнээс Улаанбаатар хотод 50 гаруй хувь нь амьдарч байна. Иргэдийн эрүүл мэнд, сайн сайхан аж амьдралын байдал бол хотын хамгийн чухал хөрөнгө байдаг. Хотын эрүүл мэндийн асуудал бол олон улсад ч том асуудлын нэг болдог.
Дэлхий дээр 8 тэрбум гаруй хүн амьдарч байна. Үүнээс 4.2 тэрбум хүн нь эрүүл мэндийн шаардлага хангасан орон сууц, тээврийн хэрэгсэл, ариун цэврийн байгууламжаар хангагдаагүй , хог хаягдлын менежмент нь муу мөн агаарын чанар нь ДЭМБ-ын зөвлөмж хэмжээнээс давсан нөхцөлд амьдарч байна гэж үздэг.
ДЭМБ-аас ямар тооцоо судалгаа хийсэн байдаг вэ гэвэл нийт дэлхийн оршин суугчдын 40 гаруй хувь нь шаардлага хангасан ариун цэврийн байгууламжаар хангагдаагүй, шаардлага хангасан ундны усны хангамжаар хангагдаагүй байдаг. Дэлхийн түвшинд бол хот суурин газарт амьдарч байгаа хүмүүсийн 90 гаруй хувь нь бохирдсон агаараар амьсгалж байна гэсэн тооцоолол бий. Мөн хотын тээврийн хэрэгслийн буруу зохион байгуулалт нь зам тээврийн осол гэмтэл, хүний идэвхтэй хөдөлгөөн хийх нөхцөлийг хязгаарлах зэрэг олон төрлийн аюулыг бий болгодог. Энэ нь цаашлаад хүн амын дунд халдварт өвчин, осол гэмтлийн тохиолдол нэмэгдэхэд нөлөөлж байна.
Бас нэгэн анхаарах ёстой асуудал бол хотжилтын явц үргэлжлэхэд хүн амын дунд халдварт өвчин тархах эрсдэлийг бий болгодог. Өөрөөр хэлбэл хот нь халдварт өвчин тархаах голомтыг үүсгэж байна. Цаашлаад уур амьсгалын өөрчлөлтийн асуудал яригдсан. Бидэнд байгаа тооцоолол мэдээллийн дагуу бол хотууд дэлхийн эрчим хүчний 3.2-оос илүү хувийг хэрэглэдэг. Энэ нь дэлхийн хүлэмжийн хийн ялгаралд 60 хувийн нөлөөтэй байна гэж үзсэн.
ДЭМБ бол улс орнуудын агаарын бохирдлын түвшин ямар байгаа, агаарын бохирдолтой холбоотой өвчлөл, нас баралт ямар байна гэх тооцооллыг хийдэг. Тухайлбал ДЭМБ-ын тооцооллоор авч үзэхэд Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хотын агаар дахь PM 2.5 буюу нарийн ширхэгт тоосонцрын агууламж бол жилийн дундаж агууламж нь ДЭМБ-ын зөвлөмжөөс НАЙМ дахин их байна гэсэн тооцоолол бий.
Өөрөөр хэлбэл ДЭМБ-ын зөвлөмжөөр жилийн дундаж агаарын агууламж PM 2.5 хувьд ТАВАН микро грамм метр куб байх нь хүний эрүүл мэндэд аюулгүй гэж үздэг. Харин манай Монгол Улсын хувьд бол 2022, 2023 оны жилийн дундаж хэмжээ дунджаар 40- 41 микро грамм метр куб байга юм. Энэ нь Монгол Улс ДЭМБ-ын зөвлөмж болгосон хэмжээнээс 8 дахин их байна гэсэн тооцоолол байна.
Үүн дээр үндэслэн 100 мянган хүн ам дахь өвчлөл ямар байна вэ гэдгийг тооцож гаргадаг. Монгол Улсад гадаад, дотоод орчны агаарын бохирдлоос шалтгаалсан нас баралт 100 мянган хүн амд тухайлбал 25-аас дээш насны хүн амын дунд 215 байна гэж үзсэн. Энэ нь бол дэлхийн дундаж хэмжээнээс 2 дахин өндөр байгаа хэрэг юм. Нас баралтууд нь ямар өвчнөөс үүдэж байгааг судлахад нийт агаарын бохирдлын улбаатай өвчлөлийн шалтгааныг гаргахад зүрхний ишеми гэх өвчин байсан. Энэ өвчин нь агаарын бохирдлоос 39 хувийн шалтгаантай байна гэдгийг анхааруулсан юм.
