Дэлхийн банкны 2024 оны "Монгол Улсын уур амьсгал, хөгжлийн тайлан"-даа Монгол Улс өсөн нэмэгдэж буй уур амьсгалын эрсдэл, нүүрснээс хамааралтай болсноос үүдэн гарах эдийн засгийн үр дагаврыг шийдвэрлэхэд ач холбогдол өгөх хэрэгтэйг онцолжээ.
Уур амьсгалын эрсдэл ба хөгжилд тулгарч буй сорилтууд
Монгол Улс гол төлөв нүүрснээс хамааралтай болсон нь эдийн засгийн өсөлтийг дэмжсэн ч тус улсын цаг уурын аюулд өртөх нөхцөлийг улам гүнзгийрүүлсэн. Зудын давтамж нэмэгдэж, Монголын өвөлжилт хүндэрч, үерийн эрсдэл нэмэгдэж байгаа нь уур амьсгалын өөрчлөлтөөс шалтгаалж, энэ нь хөдөө орон нутаг төдийгүй Улаанбаатарын дэд бүтцэд нөлөөлж байна. Эдгээр байгаль орчны дарамтыг даван туулахын тулд тогтвортой хот төлөвлөлт, дэд бүтцийн хүчтэй хөрөнгө оруулалт зайлшгүй шаардлагатайг тайланд онцолжээ. Улирлын эрс тэс нөхцөл байдал, уур амьсгалын эрсдэл нь Монгол орныг эмзэг болгож, байгалийн гамшиг байнга тохиолдож байгаа нь хүн амын эрүүл мэнд, хүнсний аюулгүй байдал, эдийн засгийн тогтвортой байдалд заналхийлж байна. Дэлхийн банкны тайланд хот, хөдөөгийн ард иргэдийг хамгаалахын тулд уур амьсгалд дасан зохицох дэд бүтцэд нэн даруй хөрөнгө оруулалт хийхийг зөвлөж, эдгээр нь байгаль орчны хэрэгцээ төдийгүй тогтвортой хөгжлийг хангах эдийн засгийн зайлшгүй шаардлагатай гэдгийг онцлон тэмдэглэжээ.
Эдийн засгийн эмзэг байдал ба төрөлжүүлэх
Уул уурхай, тэр дундаа нүүрс, зэс нь Монгол Улсын ДНБ болон улсын төсвийн орлогын багагүй хувийг бүрдүүлдэг тул энэхүү хараат байдлаас үүдэн гарах эдийн засгийн эрсдэлийг тайланд онцолсон байна. Монгол Улс түүхий эдийн орлогоос ихээхэн хамааралтай байгаа нь эдийн засгийн эмзэг байдлыг бий болгож байна. Дэлхийн банкнаас Монгол Улс сэргээгдэх эрчим хүч, тогтвортой хөдөө аж ахуй, зэс, газрын ховор элемент зэрэг шилжилтийн үед чухал ач холбогдолтой ашигт малтмалын олборлолт зэрэг нүүрстөрөгчийн хязгаарлалт, дэлхийн зах зээлийн хэлбэлзэлд өртөмтгий салбаруудад төрөлжүүлэлт хийхийг зөвлөж байна. Энэхүү төрөлжүүлэх стратеги нь Монголыг зах зээлийн цочролоос хамгаалж, эдийн засгийн илүү тогтвортой ирээдүйг бий болгоход чухал ач холбогдолтой.
Монголын эрчим хүчний салбарыг өөрчлөх
Монгол Улсын эрчим хүчний систем нь нүүрс, ялангуяа дулаан, цахилгаанаас ихээхэн хамааралтай болохыг тайланд онцолжээ. Энэхүү хараат байдал нь агаарын бохирдолд нөлөөлж, эрүүл мэндэд ихээхэн нөлөөлж, бохирдлоос үүдэлтэй өвчлөлөөс үүдэлтэй нас баралтын түвшин өндөр байна. Монголын эрчим хүчний салбарыг нүүрстөрөгчөөс ангижруулах нь нэн чухал боловч бэрхшээлтэй асуудал юм. Монгол Улсын хүлэмжийн хийн ялгарлыг бууруулах, хүн амын эрүүл мэндийг сайжруулахад сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэрийг ашиглах нь чухал. Мөн уг тайланд хуучирсан дэд бүтцийг шинэчлэх, илүү цэвэр эрчим хүчний хувилбаруудын хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, үр ашиггүй нүүрсэнд суурилсан халаалтын системийг үе шаттайгаар халах шаардлагатай байгааг онцолжээ. Энэхүү шилжилт нь Монгол Улсын цаг уурын зорилтуудтай нийцэхээс гадна агаарын чанар, эрүүл мэндийн асуудлыг шийдвэрлэхэд чиглэж байна.
Тогтвортой өсөлтийн бодлого, хөрөнгө оруулалтын тогтолцоо
Үр дүнтэй засаглал, зорилтот татаас, хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалтыг хүчтэй хөшүүрэг болгох нь Монгол Улсыг 2050 он хүртэлх алсын хараанд хүрэхэд чухал үүрэгтэй. Уг тайланд ногоон хөрөнгө оруулалтыг татах тодорхой, дэмжигч бодлого, зохицуулалтын тогтолцоог хэрэгжүүлэх, түүнчлэн Монгол Улс нүүрстөрөгч багатай эдийн засагт шилжих шилжилтийг хөнгөвчлөх олон улсын түншлэлийг дэмжихийг зөвлөж байна.
Монголын ногоон ирээдүйг санхүүжүүлэх
Монгол Улсын тогтвортой хөгжлийн замд хүрэхийн тулд ихээхэн хэмжээний санхүүгийн эх үүсвэр шаардлагатай гэж Дэлхийн банк тооцоолжээ. Сэргээгдэх эрчим хүчний дэд бүтэц, уур амьсгалд тэсвэртэй хөдөө аж ахуй, усны тогтвортой менежментэд хөрөнгө оруулалт хийх нь амин чухал юм. Энэхүү ногоон шилжилтийг санхүүжүүлэхийн тулд Монгол Улсыг чулуужсан түлшний хараат байдлаас ангижруулж, тогтвортой, уян хатан эдийн засгийг бий болгоход туслах төр, хувийн хэвшлийн түншлэл, олон улсын тусламж, санхүүжилтийн шинэлэг механизмыг ашиглахыг тайланд зөвлөж байна. Уур амьсгалын өөрчлөлтөд тэсвэртэй байдлыг нэн тэргүүнд тавьж, ногоон эрчим хүчний салбарт хөрөнгө оруулалт хийж, хүртээмжтэй бодлогыг дэмжсэнээр Монгол Улс тогтвортой хөгжлийн талаар дэлхийн хэмжээнд үлгэр жишээ үзүүлэх боломжтой.
