Ямар ч компани удаан хугацаанд алдагдалтай ажиллавал дампуурна. Гэтэл энэ салбарын үлгэн салган явж ирсний нэг хүчин зүйл нь эрчим хүчний компаниудын алдагдлыг татвар төлөгчдийн мөнгөнөөс татаас хэлбэрээр олгож, нөхдөг явдал юм. Эрчим хүчний салбарыг бүхэлд нь хувьчлаад, үйл ажиллагааг нь хувийн сектор луу шилжүүлэх нь зөв гэж зарим судлаач үздэг ч энэ бол зайлшгүй төрийн оролцоо хэрэгтэй салбар. Эрчим хүчний өнөөдрийн нөхцөл байдалд хүрэх болсон шалтгааны тухай мэргэжилтнүүд дараах байр суурыг илэрхийлсэн юм.
“Эрчим хүчний хямд тарифаас нийгмийн чинээлэг хэсэг үргэлж хождог. Эрчим хүчний салбар ХНХЯ-ны ажлыг хийгээд байж болохгүй”
Д.Үлэмж
“Эрчим хүчний алдагдлын тухай ярьдаг боловч түүнд учирсан хохирлын талаар авч үзэх нь дутмаг байна”
Х.Цэвэлмаа
Монголын хамгийн хямдхан бүтээгдэхүүн бол эрчим хүч гэхэд буруудахгүй. Улстөрчид олон нийтээс алга ташилт, сонгуулийн санал авах зорилгоор эрчим хүчний үнийг удаан хугацаанд төрөөс барьж, дорвитой шугам сүлжээний шинэчлэлт хийгээгүйн улмаас өнөөдрийн нөхцөл байдалд хүрсэн. Манай улсын дотоодын эрчим хүч хангамж хязгаарлагдмал учраас эрчим хүч, дэд бүтцийн томоохон төслүүд гацаанд орж буйг судлаачид хэлдэг. Эрчим хүчний асуудлаа шийдье гэвэл нэн тэргүүнд станц, бусад төрлийн эх үүсвэр хэрэгтэй нь тодорхой. Гэтэл эрчим хүчний шинэ эх үүсвэргүйгээс болж дараагийн хөгжлийн том төслүүд саатаж байна. Энэ бол манай улс тийм гэх аргагүй зовлонтой тойрогт орсны нэг л жишээ.
Сүүлийн 40 жилд нэг ч томоохон эх үүсвэр бариагүй, 30 жилд нэг ч томоохон төсөл хэрэгжүүлээгүй нь нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийг боомилж буй үндсэн шалтгаан болоод буй. “Тавантолгой” ДЦС 450 МВт-ын, ДЦС-5 450 МВт-ын, Эгийн голын УЦС 315 МВт-ын, Эрдэнэбүрэнгийн УЦС 90 МВт-ын хүчин чадалтайгаар төлөвлөгдсөн. Эрдэнэбүрэнгийн УЦС ашиглалтад орвол баруун бүсийн эрчим хүчний хэрэглээг 100 хувь, Эгийн голын УЦС Монгол Улсын нийт эрчим хүчний хэрэглээний 20 орчим хувийг үйлдвэрлэх боломжтой юм. Харин сүүлийн 20-30 жил ярьсан энэ том төслүүдээс ашиглалтад орсон нь нэг ч алга.
Үе үеийн Эрчим хүчний сайдууд том төслүүдийг урагшлуулсан уу, ухраасан уу гэдгийг дараах он цагийн хэлхээсээр үзүүлэв.
Хамтарсан Засгийн газарт орсон намуудын төлөөлөл бүхий Эрчим хүчний үндэсний хороог байгуулсан. Тэдний хийх гол ажил бол Эрчим хүчний реформ. Манай улсад реформ хийнэ гэдэг нь тухайн салбар тартагтаа тулсныг илтгэдэг билээ. Харин энэ хорооны гишүүд үүний талаар ямар байр суурьтай байгааг толилуулъя.
Энэхүү реформын ажлын бүрэлдэхүүнд хамтарсан Засгийн газрын намуудын төлөөлөл багтсан гэдгийг дахин онцолъё. Харин уг томоохон төслийг парламент дахь цөөнхийн төлөөлөл хэрхэн харж буй талаар “Үндэсний эвсэл”-ийн гишүүн, УИХ-ын гишүүн А.Ундраагаас тодрууллаа.
“Ажилдаа хариуцлагатай ханддаг, бага цалингаар тууштай ажиллаж байгаа олон мэргэжилтний хүчээр Улаанбаатар хот гал алдчихгүй явж ирсэн”
УИХ-ын гишүүн А.Ундраа
Дэлхийн дулаарлыг хязгаарлах Парисын хэлэлцээрт Монгол Улс 2016 онд нэгдэн орсон. Үүний дагуу манай улс 2030 он гэхэд хүлэмжийн хийн ялгарлыг 22.7 хувиар бууруулах зорилт тавьсан. Гэтэл бид нийт эрчим хүчнийхээ 18 хувийг л сэргээгдэх эрчим хүч буюу нар, салхинаас гарган авч байна. Алсдаа улс орнууд өөрсдийн эрчим хүчний хэрэглээг нүүрс түлж биш, цэвэр эрчим хүчээс гаргах сонирхолтой болоод буй.
“Цахилгаан хэрэглээг сэргээгдэх эрчим хүчээр шийдэх бүрэн боломжтой. Харин дулаан боломжтой, эсэх талаар судалж байна. Хэрэв энэ амжилттай болвол сэргээгдэх эрчим хүчний том алхам болно"
Эрчим хүчний яамны Сэргээгдэх эрчим хүчний хэлтсийн дарга Ш.Ганзориг
Дулаан, цахилгаангүй бол нийгмийн амьдрал, цахилгаан дулааны шинэ эх үүвсэргүйгээр улсын хөгжил хэвийн үргэлжлэх боломжгүй. Хэдхэн хоногийн өмнө ЭХЗХ эрчим хүчний үнэ тарифыг үе шаттай нэмж бодит өртөгт хүргэхээ зарласан. Гэхдээ үнэ нэмээд эрчим хүчний салбар сайжрахгүй, ужгирсан асуудал хэвээрээ. Салбарт хийгдэх реформын гол ажлууд хүлээгдэж байгааг сануулъя. Бид өнгөрсөн хугацаанд гаргасан алдаанаасаа суралцаж, эцэстээ хүртэл туйлдсан энэ салбараа хөл дээр нь босгох чухал болоод байна. Эрчим хүчний салбарын асуудал улиг болсон догма биш. Эрчим хүчний салбар халамжийн хэсэг бус байнга өсөн хөгжих, хөгжлийн талбар байх ёстой.
Бэлтгэсэн: МУИС-ийн Нийгмийн ухааны сургуулийн Сэтгүүл зүйн хөтөлбөрийн IV түвшний оюутан Д.ХҮСЛЭН
Энэхүү нийтлэлийг "Алтан үзэг" наадамд зориулан бүтээв.
