Казахстаны Ерөнхийлөгч Касым-Жомарт Токаев өнгөрсөн сарын 28-29-нд Монгол Улсад айлчилж, Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүхтэй уулзах үеэрээ эдийн засгийн бусад чухал салбаруудын зэрэгцээ уул уурхайн салбарын хамтын ажиллагааг нэмэгдүүлэх шаардлагатайг онцолсон. Казахстан улс нь Монгол Улсын Төв Ази дахь анхны стратегийн түнш орон болсон.
Айлчлалын өмнө Астана хотноо болсон ШХАБ-ын дээд хэмжээний уулзалтын үеэр хоёр орны удирдагчид уулзаж, талууд Казахстан-Монголын бизнесийн зөвлөлийг байгуулж, худалдаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагааг нэмэгдүүлэх замын зураглалыг батлахаар тохиролцсон юм. Казахстан, Монголын худалдааны эргэлт 200 сая ам.доллароос хэтрээгүй ч Казахстаны экспортын хэмжээ Монголоос импортолж буй бараатай харьцуулахад өсөх боломжтой. Казахстаны төрийн тэргүүн 2008 онд Монгол Улсад төрийн айлчлал хийж байсан бөгөөд энэ жилийн Токаевын айлчлалын дараа л хоёр улсын хооронд бизнесийн зөвлөл ажиллаж эхэлсэн юм.
Монгол Улс ЕАЭБ-ын чөлөөт худалдааны бүсэд орох замд
Айлчлалын үеэр Токаев Казахстан, Монгол хоёр улс олон улсын болон бүс нутгийн түвшинд нягт хамтран ажиллаж, цаг үеийн олон асуудлаар ижил байр суурь баримталж байгааг онцлов. Монгол Улс ЕАЭБ-тай Чөлөөт худалдааны хэлэлцээр байгуулахыг Казахстан улс дэмжиж байгааг тэрбээр мөн онцолжээ. 2022 оноос хойш Токаев ЕАЭБ-тай чөлөөт худалдааны гэрээ байгуулсан бараг бүх улсад айлчилсан. 2021 онд ЕАЭБ-ын Чөлөөт худалдааны хэлэлцээрийн гишүүн болсон Серби улсад айлчлах төлөвтэй байна.
Монгол Улс Евразийн эдийн засгийн холбоотой түр зуурын чөлөөт худалдааны хэлэлцээр байгуулахаар идэвхтэй ажиллаж байгаа бөгөөд хэлэлцээрийг 2024 оны эцэс гэхэд дуусгахаар төлөвлөж байна. Тус улс зарим ангиллын барааны импортын татварыг бууруулах, тэглэх, ингэснээр импортын өртгийг бууруулах зорилт тавин ажиллаж байна. ЕАЭБ-ын орнуудад малын гаралтай бүтээгдэхүүний экспортыг нэмэгдүүлэх, импортын татвараас чөлөөлөхөд онцгой анхаарал хандуулж байна.
Хамтын ажиллагааны стратегийн чиглэл
Монгол Улс эдийн засгийн хамтын ажиллагааны хүрээнд хоёр талын худалдааг хөгжүүлэх, худалдааны саад бэрхшээлийг арилгах замаар зах зээлд нэвтрэх боломжийг сайжруулах зорилт тавин ажиллаж байна. 2020 онд чөлөөт худалдааны хэлэлцээр байгуулах боломжийг судлах хамтарсан судалгааны хэсэг байгуулагдаж, 2024 оны тавдугаар сард Евразийн эдийн засгийн дээд зөвлөлийн хурлын дараа худалдааны түр хэлэлцээрийн хэлэлцээр албан ёсоор эхэлсэн. Энэ шатанд талууд ирээдүйн худалдааны хэлэлцээрийн хүрээг аль хэдийн тохиролцсон байгаа нь хэлэлцээрт ихээхэн ахиц дэвшил гарсныг харуулж байна. Худалдаа, хөрөнгө оруулалтын чиглэлээр түүхий эд боловсруулах, ложистикийн дэд бүтцийг хөгжүүлэх чиглэлээр хамтарсан төсөл хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байна. Энэ ахиц дэвшил нь Казахстантай харилцах харилцаанд ч чухал нөлөө үзүүлж байна. Казахстан, Монгол хоёр улс хоёр талын худалдааны эргэлтийг жилд 150 сая ам.долларт хүрч байгаа одоогийн түвшинг давж, 500 сая ам.долларт хүргэхээр зорьж байна. Хоёр улс худалдаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагааг 2025-2027 он хүртэл хөгжүүлэх замын зурагт гарын үсэг зурж, хөдөө аж ахуй, аж үйлдвэр, эрчим хүчний салбарт хамтран ажиллахаар болсон. ЕАЭБ-тай худалдааны харилцаа холбоо бэхжсэнээр ирэх жилүүдэд Монгол Улсын эдийн засаг 6.5 хувиар өсөх төлөвтэй байгаа бөгөөд Монголоос ОХУ болон ЕАЭБ-ын бусад орнуудтай хийх худалдааны эргэлт бараг 25 хувиар өсөх төлөвтэй байна. Монгол Улс ЕАЭБ-ын ажиглагчийн статусаас идэвхтэй худалдааны түнш болон шилжсэн нь бүс нутгийн эдийн засгийн харилцааг бэхжүүлэхэд чухал алхам боллоо. Чөлөөт худалдааны түр хэлэлцээр байгуулсан нь Монгол Улсын эдийн засгийн гол салбарууд болох дэд бүтэц, эрчим хүч, хөдөө аж ахуй, аж үйлдвэрийг хөгжүүлэх шинэ боломжуудыг нээж байна. Казахстан, Орос зэрэг ЕАЭБ болон түүний бие даасан гишүүн орнуудтай байгуулсан стратегийн түншлэл нь эдийн засгийн тогтвортой өсөлтийг хангах, Монгол Улсыг бүс нутгийн эдийн засгийн үйл явцад нэгтгэх, олон талт гадаад бодлогоо хадгалахад хувь нэмэр оруулдаг. Дэлхийн эдийн засаг дахь Казахстан, Монголын ирээдүй Токаевын Монгол Улсад хийсэн айлчлал болон дараа нь байгуулсан гэрээ хэлэлцээрүүд нь хоёр улс эдийн засаг, стратегийн түншлэлийн харилцаагаа бэхжүүлэх эрмэлзэлтэй байгааг харуулж байна. Байнгын ажиллагаатай Монгол-Казахстаны Бизнесийн зөвлөлийг байгуулж, арилжааны гэрээ хэлэлцээрт гарын үсэг зурсан нь уул уурхайн салбарыг хөгжүүлэх, уран, газрын ховор металл зэрэг стратегийн нөөцийг Европын зах зээлд гаргах тээврийн замыг оновчтой болгох санаархал байгааг харуулж байна. Орос, Хятадаар дамжин өнгөрөх тээвэр хийх зайлшгүй шаардлага, түүнтэй холбоотой эрсдэл зэрэг геополитикийн болон ложистикийн сорилтууд байгаа хэдий ч Казахстан, Монголын хамтын ажиллагаа нь эдийн засгийн харилцааг төрөлжүүлэх, тогтвортой өсөлтийг хангах шинэ боломжийг нээж байна.
Монгол Улсыг ЕАЭБ-ын чөлөөт худалдааны бүсэд оруулж, Европын холбоотой хамтын ажиллагаагаа идэвхжүүлсэн нь хоёр улсын гадаад бодлого, эдийн засгийн хөгжилд олон талт хандлагыг онцолж байна. Казахстан, Орос зэрэг ЕАЭБ болон түүний бие даасан гишүүн орнуудтай байгуулсан стратегийн түншлэл нь эдийн засгийн тогтвортой өсөлтийг хангах, Монгол Улсыг бүс нутгийн эдийн засгийн үйл явцад нэгтгэх, олон талт гадаад бодлогоо хэвээр хадгалахад хувь нэмэр оруулдаг. Казахстан, Монгол хоёр улс хамтдаа харилцан ашигтай, тогтвортой хамтын ажиллагааны үндсийг тавьж, хоёр орны хөгжлийг ахиулж, олон улсын тавцанд байр сууриа бэхжүүлж байна.
