Эрчим хүчний салбарт реформ хийх асуудлаар Эрчим хүчний Үндэсний хорооноос танилцууллаа.
Богино хугацаандаа үнэ тарифын өөрчлөлт хийнэ, төрийн монополыг задална
Засгийн газрын гишүүн, Шадар сайд Т. Доржханд: Засгийн газраас эрчим хүчний реформыг хийе гэдэг сонголтыг гаргасан. Эрчим хүчний реформ гэдэг нь зөвхөн үнэ тарифын өөрчлөлт биш цогц асуудал юм. Энгийнээр хэлбэл өнөөдрийн хүрэн эрчим хүчнээс ногоон эрчим хүч рүү шилжих, төрийн монопол болсон энэ салбарыг төрөөс хувийн сектор руу шилжүүлэх, төвлөрсөн системийг тархмал эх үүсвэр буюу задлах тогтолцоо, эрчим хүчний технологийн шинэчлэл хийх энэ алхмууд бүгдээрээ нийлээд цогц агуулгаараа эрчим хүчний реформ болж байгаа.
Реформ нь богино, дунд, урт хугацаандаа үргэлжлээд явна. Бид урт хугацаанд эрчим хүчний экспортлогч орон болох зорилготой. Монгол Улс бол энергийн эх орон юм. Энэ өгөгдөл дээрээ үндэслээд уул уурхайн салбараас хараатай байдаг энэ улсынхаа эдийн засгийн хоёр дахь том салбарыг эрчим хүчний салбар болгох нь зүйтэй юм байна. Дунд хугацаанд буюу 2024-2028 оны хугацаанд Монгол Улс биеэ даасан хараат бус тусгаар эрчим хүчний системтэй болно гэсэн зорилт тавьж байна. Өнөөдөр бид нийт эрчим хүчний хэрэглээнийхээ 22-23 хувийг хоёр хөршөөсөө өндөр үнээр импортолдог. Жил ирэх тусам эрчим хүчний хэрэглээ дунджаар 10 хувиар өсөж байгаа.
Харин богино хугацаандаа үнэ тарифын өөрчлөлт хийхээс эхлэх юм байна. Энэ шилжилтийг хийхдээ иргэд, бизнес эрхлэгчдэдээ аль болох дарамт үүсгэхгүйгээр олон улсын туршлага дээр үндэслээд хийх нь зүйтэй гэсэн байдлаар шийдвэрүүд гараад явж байгаа.
Эрчим хүчний цогц шилжилт хийж байгаа болохоор бүтцийн өөрчлөлт хийнэ. Энэ салбарт үүсээд байгаа төрийн монопол болсон асуудлыг цэгцэлнэ. Хувийн секторын оролцоог хангана. Нээлттэй, ил тод системийг бий болгоно. Авлигал, хээл хахууль, үр ашиггүй байдлыг бид цэгцэлнэ. Өнөөдөр УИХ-ын 100 гаруй гишүүн үүнийг дэмжихээ илэрхийлээд байгаа. Ингээд бид энэ өдрөөс эхлээд эрчим хүчнийхээ реформ руу орж байна. Үүнтэй холбоотойгоор манай Эрчим хүчний Үндэсний хороо Засгийн газрыг бүрдүүлж байгаа гурван намын төлөөлөл, УИХ-ын гишүүд, холбогдох төрийн бус байгууллагууд, иргэний нийтийн байгууллагууд, бизнесийн салбарын төлөөлөл бүгд хамтран ажиллаж байгаа.
Эрчим хүчний реформыг 2001 оноос хийхээр зорьсон ч бүрэн хэрэгжүүлж чадаагүй 24 жил боллоо
УИХ-ын гишүүн, эрчим хүчний Үндэсний хорооны дэд дарга М.Энхцэцэг: Эрчим хүчний реформын нэг чухал хэсэг бол хуулийн шинэчлэлтийн асуудал байгаа. Эрчим хүчний хууль 2001 онд батлагдаж эрчим хүчний реформыг анх удаа хийсэн. Тухайн үеийн эрчим хүчний реформын дөрвөн зорилготой хийсэн. Нэгдүгээрт, бүтцийн өөрчлөлт хийж босоо бүтэцтэй байсан эрчим хүчний компанийг хэвтээ бүтэцтэй болгож дамжуулах, түгээх, үйлдвэрлэх гээд олон компани болгож салгасан. Хоёрдугаарт, Эрчим хүчний зохицуулах хороог байгуулж үнэ тарифыг хараат бус байдлаар зохицуулахаар болсон. Гуравдугаарт, хувийн хэвшлийн оролцоог нэмэгдүүлж бизнесийн хүнд суртал арилж, хэрэглэгчээ дээдэлсэн салбар болж хөгжүүлнэ. Үүнийг огт хийж чадаагүй. Дөрөвдүгээрт, өрсөлдөөнийг бий болгож тухайн зах зээл дээр байж болох доод үнийг тогтооё, хэрэглэгчээ дээдэлдэг, чанартай үйлчилгээг хэрэглэгчдээ хүргэдэг болохыг олон улсын туршлага нотолсон. Үүнийг хэрэгжүүлэх ёстой байсан. Гэвч энэ дөрөвдүгээр зорилгыг бас хэрэгжүүлж чадаагүй. Өнөөдөр 24 жил өнгөрсөн байна.
Энэ салбар хямралынхаа дээд цэгт хүрсэн ийм байдалтай байна. Иймээс бид өнөөдөр эрчим хүчний хуулиудыг шинэчилж, реформ II-ыг хэрэгжүүлэх зайлшгүй шаардлагатай байгаа. Ингээд 2025 онд эрчим хүчний хуулийг шинэчлэх, реформыг хэрэгжүүлэх зорилтыг тавин ажиллаж байна.
Нэгдүгээрт, үйлдвэрлэгч талд нь өрсөлдөөнийг заавал бий болгох ёстой юм байна.
Хоёрдугаарт, хувийн хэвшлийн оролцоог нэмэгдүүлье.
Гуравдугаарт, дэлхий дахин ногоон шилжилт рүү явж байгаа учраас энэ хуулийг шинэчилж, ногоон шилжилтийг нэмэгдүүлнэ.
Дөрөвдүгээрт, босоо хэлбэртэй байгаа удирдлагын тогтолцоог засаж залруулна.
Тавдугаарт, Эрчим хүчний зохицуулах хорооны хараат бус байдлыг дээшлүүлнэ гэсэн зорилтуудыг тавиад байна. Өнөөдөр бид хуулийн ажлын хэсгийг УИХ-ын даргын захирамжаар байгуулж, энэ ажилдаа шамдан ороод хоёр долоо хоногийг өнгөрөөж, үнэлгээ ажлыг хийж байна. Өнөөдөр хууль маань маш товчхон ерөнхий байснаараа хуулиас давсан журам бодит амьдралд маш их болсон. Цаашид энэ хуулийг нэлээд сайн болгож, эрчим хүчний реформ II-ыг маш амжилттай хэрэгжүүлнэ гэдэгтээ итгэлтэй байгаа.
УИХ-ын 126 гишүүнээс 103 нь дэмжсэнээр Эрчим хүчний реформ хийх Үндэсний хорооны лобби бүлэг байгуулагдсан. Тус лобби бүлгийг УИХ-ын гишүүн Цэнгүүн ахалж байгаа аж.
