УИХ-ын Инновац, цахим бодлогын байнгын хорооны өчигдрийн хуралдаанд “Үндэсний хиймэл дагуулын төсөл”-ийн талаарх Монгол Улсын сайд, Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын даргын мэдээллийг сонссон.

Монгол Улсын Засгийн газар Францын Засгийн газраас зээл авч үндэсний хиймэл дагуултай болох төслийг хэрэгжүүлэхээр болсон билээ. ТЭЗҮ-ээр нийт зардал нь 212.9 сая евро. Үүнээс гадна хиймэл дагуулын хөөргөлт 58 сая евро, зөвлөх үйлчилгээ 3 сая евро, даатгал 40 сая евро байхаар төлөвлөжээ. Мөн үүн дээр ажиглалтын зардалд нэмэгдэнэ. Нэг жилд 0.91 сая евро, 15 жилд 13.65 сая евро байна. Ингээд нийт зардал 328 сая евро байх аж. Тэгвэл уг асуудлаар УИХ-ын гишүүн Ч.Анар, ЗГХЭГ-ын дарга Н.Учрал нар ширүүхэн маргаан өрнүүлэв.

УИХ-ын гишүүн Ч.Анар: Би 24 жил энэ салбарт ажиллаж байгаа, гурван улсад хиймэл дагуул угсарч байсан туршлагатай инженер хүн. Н.Учрал сайдын танилцуулж байгаа малчин өрхөд интернэт хүргэнэ, 5G, цаг агаар, гамшгийн мэдээлэл гэх мэт ийм олон төрөлт хиймэл дагуул дэлхий дээр хана ч байхгүй. Тодорхой мэдээлэл эхнээсээ өгөхгүй бол дараа нь энэ хэрэгжихгүй байх асуудал үүснэ. Ямар хиймэл дагуул болохоор ийм олон төрөлт байгаа юм бэ.

260 мянган малчдад интернэтийн үйлчилгээ хүргэх гээд байгаа. Өндрийн хиймэл дагуул маш том. 1.1-1.4 метр тавган антенаар интернэтэд орно. Энэ нь өндөр өртөгтэй. Дээрээс нь Ddish-г бодвол мэргэжлийн инженер тохируулдаг. Тэгэхээр малчин өрхөд эдийн засгийн өртгийн хувьд болоод технологийн хувьд хүртээмжгүй. Үүнийг мэргэжлийн хүмүүс нь тайлбарлаж өгмөөр байна.

"Thales Alenia Space” уламжлалт хиймэл дагуул хийдэг компани. Орчин үеийн хиймэл дагуулаад жижиг болоод нам орбит дээр ирж байгаа. Мөн ҮАБ-ын бодлого дээр 100 хувь санал нийлж байгаа. Манайд хиймэл дагуул зайлшгүй шаардлагатай. Гэхдээ ийм төсөвт өртгөөр хийх шаардлага байхгүй. Хэрвээ ийм өртгөөр хийх бол үүнд цэргийн болон тагнуулын тоног төхөөрөмж байгаа юу. Тийм бол улсын нууцад хамаарах ёстой.

Эдийн засгийн хувьд үүрэн холбооны компаниуд өндрийн хиймэл дагуулыг ашиглахаа больсон.

ЗГХЭГ-ын дарга Н.Учрал: Би санаанд орсон юмаа яриад байгаа юм биш. Японд ТЭЗҮ дээр шинэчлээд, Францын инженер техникийн ажилтнууд ажиллаад, мэргэжлийн зөвлөлөөр нь оруулаад батлаад явж байгаа төсөл.

Дээрээс нь "Thales Alenia Space” анх удаа туршилт хийх гээд байгаа компани биш. Дэлхийн нээлттэй том компани. Хоёр улсын Засгийн газрын нээлттэй хэлэлцээр л явж байгаа юм. Ямар ч байсан улс орныхоо өнцөг булан бүрд интернэттэй болох боломж бүрдэнэ. Түүнээс би гэнэт сэрчихээд ийм юм яриад байгаа юм биш. Надтай, надгүй өмнө нь олон жил яригдаж байсан. Энэ удаа бол геополитикийн хувьд, санхүүжилт, технологийн хувьд чухал яриа хэлэлцээр өрнөсөн. Тиймээс хиймэл дагуултай болох чухал цагийн алдаж болохгүй.

Түүнээс Ч.Анар гишүүн бид хоёр хиймэл дагуулыг мэддэг, мэддэггүйгээ яривал их өөр юм болно. Таныг энэ салбарт 24 жил ажилласан, сансар судлалыг хөгжүүлэхэд оруулж байгаа хувь нэмрийг өндрөөр үнэлсээр ирсэн. Сансрын үндэсний хиймэл дагуултай болъё гэж арай гэж даваад “энэ ажлыг л үр дүнд хүргэвэл та бид хойч үедээ түүхэнд үлдэх гавьяа байгуулна” гэж их л олон ярьсан. Гэтэл ороод ирэхээр ийм юм ярихаар би гайхаад байна. Хиймэл дагуулыг та шүүмжлээд байх хүн нь мөн үү, биш үү. Хамгийн их дэмжих ёстой хүн гэж бодсон, гайхаж байна. Үндэсний хиймэл дагуултай болох хэрэгтэй юу, үгүй юү. Өөр ямар орноор яаж хийлгэх вэ гэдгийг олж ирэх хэрэгтэй. Нийгэмд зөв ойлголт өгөхгүй бол та нарын энэ яриаг мэргэжлийн бус хүмүүс сайн ойлгохгүй. Хэрвээ ингэж яриад явна гэвэл энэ төсөл цаашаа явах хэрэггүй. Энэ Их хурлын шийдвэр.

ҮАБЗ-д танилцуулахаар бэлтгэж байна. Түүнээс биш цэрэг үүргийн, нууцад хамааруулсан зүйл байхгүй. Бид сансар дахь замаа барьж байна гэсэн үг. Тэр зам дээр юу явах нь дараагийн асуудал. Дэд бүтэцтэй болох гэж байна.

УИХ-ын гишүүн Ч.Анар: Үндэсний хиймэл дагуултай болохыг 100 хувь дэмжиж байгаа. Гэхдээ зорилго нь аргаа зөвтгөхгүй. Нэгд, үнэтэй байна. Яг энэ зорилгод бол төсөвт өртөг 120-140 байх боломжтой. Хоёрт, та бүхнийг мэдээллээр буруу хангаад байна. Би мэргэжлийн хүний хувьд санаа зовоод байна. 260 мянган малчныг бэлчээр дээрээсээ ярьдаг болгоно гээд байна. Өртөг өндөртэй.

Улсын нууц байхгүй бол мэргэжлийн хүмүүсийг ажлын багтаа оруулаач ээ.