Засгийн газар 2025 оны төсвийн төслийг боловсруулахдаа Монгол Улсын 2025 оны нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлого 33.7 их наяд төгрөг буюу ДНБ-ий 35.5 хувь, нийт зарлагын хэмжээг 35.6 их наяд төгрөг буюу 37.5 хувь, төсвийн алдагдлыг 1.9 их наяд төгрөг буюу ДНБ-ий 2 хувьтай тэнцүү байхаар төлөвлөжээ. Ирэх оны төсвийн зардал энэ оны батлагдсан төсвөөс 5 их наяд төгрөгөөр нэмэгдэж орж ирж байгаа аж.
Төсвийн зардлын өсөлтийн шалтгааныг Сангийн яамны Төсвийн бодлого, төлөвлөлтийн газрын Төсвийн зарлагын хэлтсийн дарга П.Бат-Эрдэнэ дараах байдлаар тайлбарлалаа.
Тэрээр “2025 онд төсвийн нийт зарлагыг 5 их наядаар нэмэгдүүлж байгаа. Үүн дотроо төсвийн урсгал зардлыг 3.5 их наяд төгрөгөөр нэмж байна. Ирэх оны төсвийн дүр зургийг нь харах юм бол Засгийн газраас хэрэгжүүлэх 14 мега төслийг эхлүүлэхийг зорьж төсвийн төслийг оруулж ирсэн. Түүнчлэн, иргэдэд үзүүлэх зайлшгүй шаардлагатай нийгмийн суурь үйлчилгээний зардлуудыг урьдын адил санхүүжүүлж, иргэдэд төрийн үйлчилгээг илүү хүртээмжтэй чанартайгаар хүргэх зорилгоор зарим төслийг нэмж оруулж ирсэн. Бид нийгмийн суурь үйлчилгээний салбар буюу эрүүл мэнд, боловсрол, нийгмийн хамгааллын салбарын зардлыг улсын дундаж зардлын өсөлтөөс арай илүү өндөр төлөвлөсөн.
Томоохон төслүүдээс дурдвал ирэх оны нэгдүгээр сарын 1-ээс эхлээд ахмадуудын тэтгэвэр төрийн албан хаагчдын цалинг инфляцтай уялдуулан 6 хувиар нэмэхээр тооцсон. Энэ нь инфляцын өсөлтийн дагуу худалдан авах чадвараа алдаж байгааг нөхөж байгаа. Иймд цалингийн зардал 1.1 их наяд төгрөгөөр нэмэгдсэн. Мөн нийгмийн даатгалын сангаас тэтгэвэр авдаг ахмадуудын тооны өсөлттэй холбоотойгоор тус сангийн зардал 658 тэрбум төгрөгөөр бол нэмэгдэхээр төсөвлөсөн.
Олон улсын валютын сангийн хийсэн ийм судалгаагаар төрийн албан хаагчдын цалин хөлсийг нэмж байгаа бодлогын арга хэмжээ нь өөрөө инфляцад нөлөөлөх нөлөөлөл нь тийм өндөр биш. Мөн инфляцад нөлөөлөх хугацааны хувьд жилийн дараа нөлөөлөл нь мэдэгддэг. Тиймээс цалин болон энэ тэтгэврийг өсгөж төлөвлөхдөө олон улсын байгууллагуудын судалгааг бид тооцож үзсэн. Хувь хүн, айл өрхөд төсвийн зарлага өсөх нь муу. Гэхдээ зохистой хэмжээг хадгалах ёстой. Төрийн хэрэгжүүлдэг маш олон чиг үүрэг бий. Төсвийн зардлын өсөлтийн хувьд эдийн засаг өөрөө тэлж байна. Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн нэмэгдэж байна. Үүнийг дагаад зарлагын хувь хэмжээ өсөж байгаа. Зардлын өсөлтийн хувь хэмжээг харах юм бол айхтар өм цөм нэмэгдээд, эргээд эдийн засгаа татаж унагах хэмжээний өсөлт биш.
Төсвийн тогтвортой байдлын хуульд өөрчлөлт оруулаад Төсвийн суурь тэнцэл гэж ойлголт оруулж ирсэн. Суурь тэнцэл 2 хувийн ашигтай байхаар хуульчилсан. Энэ шаардлагыг хангасан төсвийн төслийг Засгийн газар, УИХ-д өргөн мэдүүлсэн байгаа. Тэгэхээр суурь тэнцэл нь ямар нэгэн гадаад эх үүсвэрээс биш манай улсын татварын болон татварын бус төлбөр, хураамжийн орлогуудаас бүрдэж байгаа” гэлээ.
Ж.Дэлгэржаргал: Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалт хувийн хэвшлийг хамгийн их дэмждэг
Ирэх онд төсвийн хөрөнгө оруулалтад ямар голлох өөрчлөлт орох талаар Сангийн яамны Хөгжлийн санхүүжилт, хөрөнгө оруулалтын газрын дарга Ж.Дэлгэржаргалаас тодрууллаа.
Тэрээр “Бидний гол зорилго бол төсвийн хөрөнгө оруулалтыг хэрхэн үр ашигтай болгох уу, төсвийн хөрөнгө оруулалтаар яаж эдийн засгаа төрөлжүүлэх үү, эдийн засгийн өсөлтийг дэмжих үү зэрэг юм. Нөгөө талдаа хүн байгаа бүх газар бид яаж нийгмийн суурь үйлчилгээг чанартай, хүртээмжтэй болгох бодлого руу хөрөнгө оруулалт чиглэдэг. Ирэх оны улсын төсвийн хөрөнгө оруулалт бүсчилсэн хөгжил рүү чиглэсэн. Ингэхээр зам тээвэр, эрчим хүч, суурь дэд бүтцийн асуудалд төвлөрч байгаа. Ингэж байж мал аж, ахуй, аялал жуулчлал гээд бусад салбарынхаа хөгжилд нөлөөлж, өрсөлдөх чадвараа нэмэгдүүлнэ. Энэ бол бидний олон жил ийм бодлого хэрэгжүүлэх юм сан гэж бодож явсан бодлого болсноороо маш онцлог. Төсвийн хөрөнгө оруулалт нь 4.3 их наяд төгрөг боловч цөөн тооны төсөл байгаа. Өмнө нь улсын төсвийн хөрөнгө оруулалт дээр 1100 гаруй төсөл батлагддаг. Тэдгээрийн 400-500 нь шинэ төслүүд байдаг. Тэгвэл ирэх жил 640 төсөл хэрэгжүүлэхээр төсөвлөсөн. Эдгээрээс 38 төсөл нь шинэ бүтээн байгуулалтын төслүүд байна. Засгийн газраас хэрэгжүүлэх 14 мега төслөөс гурвыг нь гаднын зээл тусламжаар эхлүүлсэн. Тухайлбал, Газрын тос боловсруулах үйлдвэрийн төсөл, Үндэсний хиймэл дагуул, Эрдэнэбүрэнгийн усан цахилгаан станц төслүүд хэрэгжээд явж байна. Мөн Төрийн өмчит компаниудын хөрөнгө оруулалтаар дөрвөн төсөл нь хэрэгжих бөгөөд заримынх нь тендерээ зарлачихсан явж байна. Үлдсэн долоон төсөл нь төр, хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалтаар хийнэ. Эдгээр төслүүдийн заримынх нь зээлийн ашиглалттай холбоотой төсөв дээр зардал тусгагдсан. Түүнчлэн, зарим төслийг явуулах эрх зүйн реформуудыг төсөв талдаа татварын бодлогоороо илүү дэмжих асуудлууд орсон. Энэ утгаараа төсөвтэйгөө холбогдож орж ирж байна.
Төсвийн хөрөнгө оруулалтаа зөв төлөвлөх юм бол нийгэм, эдийн засгийн асуудлаа шийднэ. Мөн хувийн хэвшлээ ч дэмжинэ. Магадгүй төсвийн хөрөнгө оруулалт батлагдахаа больчихвол хувийн хэвшлүүд ажлын байраа алдаж эхэлнэ. Нэгдсэн төсвийн нийт зардлыг харвал хөрөнгө оруулалт хувийн хэвшлийг хамгийн их дэмждэг. Өнгөрсөн 2023 оны судалгаагаар Сангийн яам 3000 гаруй ААН-тэй гэрээ хийгээд, 34 мянган ажлын байр хадгалсан. Төсвийн батлагдсан хөрөнгө оруулалтын төслийг хувийн хэвшил гүйцэтгэдэг. Төсвийн хөрөнгө оруулалтыг илүү үр ашигтай байлгах тал дээр хэрэгжүүлэгч байгууллага буюу яамд онцгойлон анхаарч, төлөвлөснийхөө дагуу явах нь маш чухал. Үүнийг зохицуулахын тулд бид журмуудаа сайжруулж баталсан. Мөн төсвийн хөрөнгө оруулалт гэсэн вебсайт, аппликейшн гаргаад, ажиллаж байгаа. Энэ бол бүх зүйлийг ил болгож, олон нийтийн хяналтын бий болгохоор санхүүжилт, хэрэгжилтийн үйл явц сайжраад эхэлж байна. Цаашдаа илүү сайжруулж, хөгжүүлэхээр зорьж байгаа” гэв.
