“Хавдар бол миний бэлэг. Намайг өөрчилсөн, хэн бэ гэдгийг минь харуулж чадсан бэлэг. Би өмнө нь өөрийгөө хайрладаггүй байсан юм билээ. Хэчнээн би өмнө нь өөртэйгөө тэмцэж, өөрийгөө өөрчлөх гэж оролддог байсан ч чадаагүй. Одоо би өөрийгөө их хайрлаж, өөрийнхөө төлөө зүтгэдэг. Илүү гэгээлэг болсон. Хэн ч гэсэн зовлон туулж байж жаргалд хүрдэг” хэмээн ярих хүн бол Б.Батхишиг юм. Тэрээр хавдар даван туулсныхаа дараа Гималайн нурууны ноён оргилуудын нэг, дэлхийн найм дахь ноён оргил Манаслу буюу 8163м оргилд амжилттай гарсан монголын анхны эмэгтэй болсон. Манай сайт "Эрүүл монгол" буландаа хорт хавдар гэх аюулт өвчнийг бие сэтгэлээрээ даван туулсан хүмүүсийн түүхийг цувралаар хүргэдэг билээ. Энэ удаагийн дугаарт Б.Батхишигийн хавдар даван туулсан түүхийг та бүхэндээ хүргэж байна.
Спортоор хичээллэхгүйгээр би өөрийнхөө амьдралыг төсөөлж чадахгүй..
Би 2023 онд хорт хавдартай гэдгээ мэдэлгүй маш их өвдөж байсан ч Лхоце оргилд гарсан. Тэгээд оргилд гарч ирчхээд бие минь тэнхрэхгүй байсан болохоор урьдчилсан үзлэгт хамрагдаад, 2023 оны аравдугаар сард хорт хавдартай гэж оношлогдсон. Шинжилгээнийхээ хариуг аваад би өөрийн мэдэлгүй уйлсан, сэтгэлээр унасан. Ер нь хүн хайртай хүмүүсээ л боддог юм билээ. Өөрөө эрт өнчирсөн болохоор “Яана хүүхдүүдээ бас өнчрүүлэх нь” гэж бодож, айсан. Гэхдээ би удаан сэтгэлээр унаагүй. “Өөрийгөө яаж эмчлэх үү. Хайртай хүмүүстээ яаж дараа болохгүй байх вэ” гээд судалж эхэлсэн. Хүн болгон өөрийгөө яагаад ингэж өвдсөн юм бэ гэж асуудаг. Тэр асуултыг би өөрөөсөө удаан асуугаагүй. Өвдөж ядаж байж өрийгөө зовоох, шаналгахын нэмэр. Өөрийгөө яагаад гэдэг асуултаар булах биш. Би яавал эдгэх үү, хэрхэн даван туулах уу гэж асуусан. Өөртэйгөө маш их ажиллаж эхэлсэн. Өөртэйгөө маш их ярьсан, бясалгасан. Б.Батхишиг гэдэг хүнийг би шүүмжлэхийг хүсээгүй. Хүн болгон алдаа гаргадаг. Тэгээд л өглөө болгон соодтой ус ууж, их чихэр иддэг байснаа больж, хоолондоо анхаараад өөрийгөө эмчилж эхэлсэн юм. Ингээд арванхоёрдугаар сард хагалгаанд ороод, шинжилгээ өгтөл хавдар маань цаашаа тархаагүй гэдэг хариу авсан. Ийм мэдээ сонсоод маш их баярлаж байсан. Тэгээд дөрвөн удаагийн химийн эмчилгээ болон 20 гаруй хоногийн туяа эмчилгээ хийлгэсэн. Химийн эмчилгээний үеэр үс, хөмсөг, сормуусгүй булцайсан цагаан хүн болсон. Тухайн үедээ гүйж харайж чадахгүй ч гэсэн дасгал хөдөлгөөнөөр эмчилгээнийхээ хордлогыг тайлах гэж хичээсэн. Тухайлбал, найзуудтайгаа гадуур гарч, дуртай зүйлээ хийж, кофе ууж, хамт сайхан юм яриад инээж, хэцүү үеүдээ даван гарсан. Жишээлбэл, нэг химийн эмчилгээний дараа найзуудтайгаа Сонгинохайрхан, Чингэлтэй, Баянзүрх, Цэцээ Гүн гээд дөрвөн хайрхны оргилд гарсан. Хавдар даван туулах эмчилгээний хамгийн хүнд үе нь туяа эмчилгээ хийлгэх үе байсан. Яагаад гэвэл миний биеийг шарсан мах шиг л болгосон. Мөн хувцас өмсөхөд хэцүү. Маш их ядарч, туйлдаж байсан. Би эмнэлгээр нөхөр, хүүхдүүдээ авч явж зовоохыг хүсээгүй. Хэдийгээр 8-9 сар хүнд эмчилгээ хийлгэж байсан ч хэзээ ч би хайртай хүмүүс рүүгээ уурлаж байгаагүй. Өөрөө л бүхнийг даван гарахыг хичээсэн. Би нойргүйдэлд ороод нэлээд олон жил явсан. Түүнээсээ болоод дархлаа муудаад, хавдар туссан юм шиг байгаа юм. Нойргүйдэл гэдэг зүйлээс айдаг байсан болохоор өглөөний нартай уралдаж босоод, гүйдэг, дасгал хөдөлгөөн хийдэг байсан. Өнөөдөр би гүйхгүйгээр, волейбол тоглохгүйгээр, бүжиглэхгүйгээр амьдралаа төсөөлж чадахгүй. Амьдралын хэмнэл минь эдгээр зүйлээр дутагддаг болсон. Үүгээрээ ч эмчилгээнүүдийнхээ хорыг тайлсан. Би хүмүүст химийн болон туяа эмчилгээний дараа дуслыг цөөхөн хийлгэвэл яасан юм бэ гээд хэлдэг. Би өөрөө бараг хийлгээгүй. Учир нь тэр олон цаг хийлгэсэн химийн эмчилгээ миний хавдрыг дарангуйлах ёстой байтал би маргааш, нөгөөдрөөс нь хордлого тайлах эмчилгээ хийлгэхээр эмчилгээний үр дүн гарахгүй байх гэж бодсон. Тиймээс би ямар ч хүнд эмчилгээ, сэтгэлийн шарх ч бай хэцүү зүйлсийг спортоор дамжуулж даван туулдаг. Ер нь би зүгээр байж чаддаггүй. Адал явдалд их дуртай. Аль болох хүнд замыг туулах, өөрийгөө сорих дуртай. Өөртэйгөө өрсөлдөж, өнөөдрийн амжилтаа маргааш илүү ахиулах дуртай.
Өөрийгөө олж, илүү гэгээлэг, том зорилготой хүн болсон
Ганцхан тохиох амьдралд хүн гуниглах биш, “Би хэн бэ” гэдгээ л хүмүүст харуулах ёстой юм билээ. Гайхамшиг надад өдөр болгон тохиолддог гэдэг энэ өвчин минь надад гайхамшиг байсан. Манаслу оргилд гарч чадсан маань ч гайхамшиг байлаа. Мөн өмнө жил хэдий өвдөж, хэцүү байсан ч Лоцей оргилд гарч чадсан минь гайхамшиг. Би хавдраа бэлэг гэж хүлээж авдаг. Хавдар бол миний бэлэг. Намайг өөрчилсөн, хэн бэ гэдгийг минь харуулж чадсан бэлэг. Би өмнө нь өөрийгөө хайрладаггүй байсан юм билээ. Хэчнээн би өмнө нь өөртэйгөө тэмцэж, өөрийгөө өөрчлөх гэж оролддог байсан ч чадаагүй. Одоо бол өөрийгөө их хайрлаж, өөрийнхөө төлөө зүтгэдэг. Илүү их гэгээлэг болсон. Хэн ч гэсэн зовлон туулж байж жаргалд хүрдэг. Лхоце оргилд гарсныхаа дараа би яаж ч байсан Манаслу оргилд гарна гэсэн төлөвлөгөөгөө гаргасан. Түүнчлэн, хавдартай гэдгээ мэдэхээсээ өмнө Манаслу оргилд гарахад туслаач гээд хандив, тусламж авахаар захианууд байгууллагууд руу явуулчихсан байлаа. Манаслу оргил гарах мөч маш сайхан байсан. Өндөрт авалт ихтэй оргил байсан тул эхний өндөр авалтаараа шерфагаа дагаад зургаан цаг алхдаг газар би дөрвөн цаг гаран маш хурдтай алхсанаас болоод бөөлжиж, бие их тавгүйрхсэн. Тэрнээс болоод сэтгэл санаа хямраад “Би оргилдож чадахгүй юм байна” гээд шантрах ч үе байсан. Гэхдээ нийтдээ 36 цаг яваад, оргилд гарсан. Монголынхоо далбайг мандуулаад, “Би энэ их өвчин зовлонгийн дараа оргилд гарч чадаж байна” гээд өөрөөрөө маш их бахархсан. Би өөрөөрөө хорт хавдар даван туулж буй хүмүүст итгэл найдвар өгөхийг. Түүнчлэн, өөртөө ч гэсэн эдгэчихсэн гэдэг бүрэн дүүрэн итгэл найдвараа олж авахын тулд явсан болохоор би маш их өндөр сэтгэгдэлтэй байлаа. Оргилд гараад Монголынхоо далбайг, надад итгэж, мөнгө хандивласан компаниудынхаа далбайг мандуулаад зогсож байхад маш их гоё байсан. Манаслу оргил руу явна гэхэд хүүхдүүд маань “Миний ээж дахиад нэг түүх бүтээх гэж байна. Миний ээж яв яв” гээд итгэл найдвар өгсөн. Манай нөхрийн хувьд жаахан дургүй байгаад байсан. “Чи надад эрүүл л хэрэгтэй. Түүнээс заавал ийм эрсдэлтэй юм хийх ямар шаардлага байна” гэсэн. Гэхдээ л явсан, зорьсондоо хүрсэн. Ямартай ч оргилд гарсны дараа гэрийнхэн маань маш өндөр сэтгэгдэлтэй хүлээж авсан. Хавдар даван туулагчид маань ч надаас маш их урам зориг авч байна гээд сайхан мессежнүүд явуулж байгаа. Би спортоо хаяагүй. Үүний хүчинд би өнөөдөр Манаслу оргилд гарч чадлаа гэж боддог. Хэчнээн би өвчин тусаад, маш хүнд эмчилгээ хийлгэж байсан ч гэсэн спортынхоо буянаар маш хурдан буцаж босож ирсэн. Тиймээс хүн болгон тодорхой хэмжээнд хамт олонтой болоод, хоббигоороо өөрийгөө цэнэглээд, эмчилж яваарай гэдэг зөвлөгөөг хүмүүст өгмөөр санагддаг. Одоо Манаслу хайрхан гээд 8163 метр оргил руу гараад ирсэн хүн юун нойргүйдлээс айх манайтай л байна. Өөрийгөө “Чи хэзээ нойргүйдлээс айдаг байсан юм бэ. Иймхэн юмнаас айдаг байсан юм уу” гээд гайхаж байгаа юм. Тэр байтугай өндөрт явж, нэлээд их хүнд замыг туулдаг байсан байж жижигхэн юмнаас айдаг байсан байна шүү дээ гээд өөрийгөө олсон. Манаслу хайрхны нэр нь хүртэл ямар гоё санагддаг. Манаслу гэдэгт би “Луу жилтэй Б.Батхишигээ ас. Ассан гал дөлөө мана” гэдэг утгыг олсон. Түүнчлэн, аравдугаар сарын 1-нд миний төрсөн өдөр болоод, тэмдэглэхэд бялуу дээр байсан хоёр лаа буцаж асаад болдоггүй. Тэгээд би дотроо “Миний ассан гал дөлийг лаа хүртэл баталж өгч байна” гээд бодсон доо. Би жижигхэн зүйлээс ч утга учир олж, маш их бэлгэшээсэн. Манаслу хайрхан минь надад маш их эрүүл энхийг өгсөн гэж боддог. Хайрханыхаа сүүдрийг харахад бурхан залбираад сууж байгаа юм шиг солонгороод үзэгдсэн. Тэр бас их гоё харагдсан. Ингээд л намайг эрүүл гэдгийг бурхан хүртэл баталж байна гэдэг ч юм уу. Одоо миний зорилго илүү өндөр, өөдрөг болсон. Тодруулбал, дэлхийн топ оргилууд гээд 14 оргил байдаг. Би хоёр дээр нь гарчихлаа. Норвегийн нэг эмэгтэй гурван сарын дотор 14 оргилд гарсан. Би тэр хэмжээнд хүрч чадахгүй юм гэхэд Монгол Улсынхаа нэрийг гаргаад, аялал жуулчлалд хөгжүүлэхэд нэмэр болоод үлдсэн 12 оргилдоо нэг жилд гарчих юм сан гэсэн зорилготой байна. Тэгээд хамгийн сүүлд нь Эверестийн оргилд гаръя гэж боддог. Оргил дээр Монгол Улсынхаа далбайг мандуулаад зогсож байх хамгийн сайхан. Хавдар даван туулагчид маань өвчинд дарлуулах биш түүнийг дарлаад, даван туулаад гараарай. Хавдар гэдэг зүйлийг үзчихээд битгий ганцаараа хэвтээрэй. Хоббигоороо хичээллээрэй. Ер нь хавдар эдгэрдэг өвчин үү гэдгийг хүн өөрөө л тодорхойлж чадах байх. Яагаад гэвэл эрүүл хүний биед хүртэл хавдрын эс байдаг. Дархлаа сайн байвал хүний хавдрын эс идэвхжиж гарахгүй. Хавдар бол эдгэрдэг өвчин гэж хэлмээр байна. Хүн болгон эдгэрэл дотор алхаж байх хэрэгтэй.
Б.Батхишиг олон хүмүүст өвчнөө даван гарах, оргилд хүрэх урам зориг, үлгэр дуурайлал боллоо. Түүн шиг хавдраа даван туулж, мөрөөдөлдөө хүрэх боломж хүн бүрд бий.
