Умайн хүзүүний хорт хавдрын гол эрсдэлт хүчин зүйл нь хүний папиллома вирус (ХПВ) бөгөөд умайн хүзүүний хорт хавдар үүсгэх шалтгааны 99,7 хувийг эзэлдэг байна. Монгол Улсад жилд 400 гаруй эмэгтэй умайн хүзүүний хорт хавдраар оношлогддог. Ихэнх тохиолдол нь хожуу шатандаа оношлогдож байгаагаас тухайн жилд илэрсэн хоёр хүн тутмын нэг нь нас бардаг гэсэн харамсалтай статистик бий.
Умайн хүзүүний хорт хавдрыг хянах чиглэл, хүний папиллома вирус (ХПВ)-ийн эсрэг вакциныг нэвтрүүлэх ажил Монгол Улсад 2011-2012 онуудад хийгдэж 10,000 гаруй иргэн хамрагдсан байдаг. Тухайн онд вакциныг тухайн иргэний нас хүйс, эрүүл мэндийн эрсдэлд суурилан 1-3 тунгаар хийсэн ба вакцин хоорондын зайг ДЭМБ-ын зөвлөмжийн дагуу 6-12 сар байхаар зохион байгуулж байсан. Гэвч уг вакцины талаар ойлголтгүйгээс болж эсэргүүцэгч хэсэг бүлэг хүмүүс олон нийтийн дунд хуурамч, нотлогдоогүй мэдээлэл тарааснаас үүдэн иргэдийг вакцинжуулах ажил зогсож байсан.
Тэгвэл энэ удаа умайн хүзүүний хорт хавдрын эсрэг вакциныг энэ оны аравдугаар сараас эхлэн товлолын дархлаажуулалтын хөтөлбөрийн хүрээнд үндэсний хэмжээнд нэвтрүүлэхээр болсон юм. Тодруулбал, Умайн хүзүүний хорт хавдраас сэргийлэх, эрт илрүүлж эмчлэхэд Дэлхийн Эрүүл Мэндийн Байгууллага хамтран ажиллахаар болсон. Үүнтэй холбоотойгоор Олон улсын вакцины холбоо (Гави)-гаас манай улсад уг вакциныг нэвтрүүлэх ажилд 2.6 сая ам.долларын санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэхээр болсон юм.
Тэгвэл үндэсний хэмжээнд нэвтрүүлхээр болсон дархлаажуулалтын вакцины талаар ХӨСҮТ-ийн Дархлаажуулалтын албаны дарга О.Дашпагмаас тодрууллаа.
-Эмэгтэйчүүдийн дунд түгээмэл тохиолддог умайн хүзүүний хорт хавдрыг үүсгэгч, хүний папиломма вирусын эсрэг вакциныг энэ оны аравдугаар сараас эхлэн товлолын дархлаажуулалтын хөтөлбөрийн хүрээнд үндэсний хэмжээнд нэвтрүүлэхээр болсон шүү дээ. Ямар вакциныг хэдэг үе шаттайгаар хийх вэ?
-Монгол Улсын Их Хурлаас Дархлаажуулалтын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулж, хүний папиллома вирусийн халдварын эсрэг вакциныг заавал хийх дархлаажуулалтад хамрагдах сэргийлэх тарилгад нэмэлтээр оруулсан. Мөн 2023 оны аравдугаар сарын 27-ны өдөр баталсан. Ингээд Засгийн газрын 2023 оны 12 дугаар сарын 27-ны өдрийн 472 дугаар тогтоолоор Дархлаажуулалтын үндэсний товлолыг шинэчлэн баталсан. Шинэчлэн баталсан Дархлаажуулалтын үндэсний товлолыг хэрэгжүүлэн, хүний папиллома вирусийн халдварын эсрэг вакцинаар 11 настай охид, хөвгүүдийг дархлаажуулах ажлыг зохион байгуулах бэлтгэл ажил хийгдэж байна. Вакциныг ДЭМБ-ын баталгаажилттай, Бельги, Англи улсын Мерк үйлдвэрийн хүний папиллома вирусийн эсрэг 4 цент вакциныг хүлээн авсан.
-Тухайн вакциныг хийхэд хориглох заалттай хүн байгаа юу?
-Вакциныг хийхэд анхаарах заалтууд байдаг. Вакциныг хийх үед хүүхэд халдварт өвчнөөр өвдсөн, архаг хууч өвчин нь сэдэрсэн, халуурч байвал уг вакциныг хийхийг хойшлуулах заалттай. Вакциныг өмнө нь хийлгээд өндөр хариу урвал буюу хүндрэл өгч байсан бол мөн вакцины эсрэг заалттай гэсэн үг. Вакцины дагалдаж ирдэг заавар дээрх эсрэг заалтыг дагаж мөрдөнө. Вакцины дараах ерөнхий хариу урвалууд гэж бий. Вакцин хийсний дараа тарьсан хэсэгт хавдах, халуурах шинж тэмдгүүд илэрдэг. Энэ вакциныг хийлгэсэн хүмүүст мөн адил илрэх боломжтой.
-Папиллома вирусийн эсрэг вакциныг эрэгтэй хүн хийлгэж болох уу?
-Вирусийн халдвар эрэгтэй, эмэгтэй аль ч хүйсэд дамжина. Хүний папиллома вирусийн халдварыг авснаар эмэгтэйчүүдэд умайн хүзүүний хавдар үүсэх шалтгаан болдог. Эрэгтэйчүүдийн хувьд энэ вирусийн халдварыг авснаар умайн хүзүүний хавдартай харьцуулахад тооны хувьд бага ч гэсэн зарим төрлийн хавдруудыг үүсгэдэг. Тиймээс манай улс 2023 онд Дархлаажуулалтын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулж, заавал хийх товлолт вакцинд хүний папиллома вирусийн эсрэг тарилгыг багтаасан. Тус хуулийн 10.1-т “Заавал хийх дархлаажуулалтад сүрьеэ, халдварт саа, В вируст гепатит, пневмококк, хүний папиллома вирусийн халдвар, гахайн хавдар, улаануудын эсрэг сэргийлэх тарилга орно” гэж заасан. 2024 оноос эхлэн 11 настай охид, хөвгүүдийг папиллома вирусийн халдварын эсрэг вакцинаар товлолын дагуу үнэ төлбөргүй дархлаажуулахаар болсон.
-Ер нь манай улсын эмэгтэйчүүд эрт илрүүлэг, дархлаажуулалтад хэр хамрагддаг юм бэ?
-Монгол Улсын Засгийн газрын 2020-2024 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрийн 2.1.1.4-д тусгагдсаны дагуу “Хавдрын эсрэг” арга хэмжээний төлөвлөгөөг баталсан байдаг. Төлөвлөгөөнд 2023 оноос эхлэн Хүний папиллома вирусийн эсрэг вакциныг судалгаа, нотолгоонд үндэслэн дархлаажуулалтын хөтөлбөрт үе шаттайгаар нэвтрүүлэх шийдвэрийг хэрэгжүүлэх үүднээс сайн дурын үндсэн дээр вакцинжуулах ажлыг эхлүүлсэн. Өөрөөр хэлбэл иргэд төлбөрөө төлөөд вакцин хийлгэх боломжтой гэсэн үг. Энэ хүрээнд иргэд вакцинд идэвхтэй хамрагдаж байгаа. Тухайлбал үндсэн товлолд хамрагдахгүй бусад насны хүүхдүүдийг насны ангиллаас нь хамааран хоёроос 2-3 тунгаар үйлдвэрлэгчийн зааврын дагуу ямар нэг шинжилгээ шаардахгүйгээр сайн дурын дархлаажуулалтад хамруулж байгаа. 18-аас дээш насныхны хувьд хүний папиллома вирусийн халдвар авсан эсэхээ шинжлүүлэх шаардлагатай. Шинжилгээгээр уг вирусийг аваагүй хүмүүст сайн дурын вакцинжуулалтад хамрагдах боломжтой юм. Ихэвчлэн 26 хүртэлх насанд энэхүү вакциныг хийлгэхийг зөвлөдөг.
