Улаанбурхан буюу хүмүүсийн хэлдгээр кор өвчний томоохон дэгдэлт 2015-2016 онд Монгол Улсад гарч байсан. Иймдээ ч бид эчнээ таньдаг юм шиг боловч өвчний шинж тэмдгүүд нь чимээгүй тархдаг байна. Улаанбурхан нь хамгийн хурдан халдвар тархдаг өвчнүүдийн нэг. Хэрэв вакцинд хамрагдаагүй, улаанбурханаар өвчилж байгаагүй хүн халдвар авбал мөн адил вакцинд хамрагдаагүй ойрын хавьтлын 10 хүн тутмын 9 нь халдвар авах аюултай.
Өнөөдрийн байдлаар улаанбурхан өвчний зөөвөрлөгдсөн хоёр тохиолдол батлагдаж, дотоодод сэжигтэй нэг тохиолдол бүртгэгдээд байна. Зөөвөрлөгдсөн эхний тохиолдол нь Казахстан улсад амьдардаг хүнээс илэрсэн гэж ЭМЯ-наас мэдээлсэн.
Түүнчлэн, улаанбурхан өвчин батлагдсан тохиолдлуудын идэвхжлийн зэрэг нэгдүгээр түвшинд багтаж 725 хавьтлыг тодорхойлсон бөгөөд, голомтын вакцинжуулалт хийгээд буй.
Вакцинжуулалт бол улаанбурхан өвчнөөс сэргийлэх хамгийн сайн арга гэдэг. Тухайлбал, Африкийн орнуудад улаанбурхан өвчний тохиолдол хамгийн их бүртгэгдсэн. Иймээс ДЭМБ болон холбогдох байгууллагууд 2000-2022 оны хооронд тус бүс нутагт вакцинжуулалтын аян явуулжээ. Үүний үр дүнд 57 сая хүн нас барахаас сэргийлсэн. Улаанбурхан өвчний нэгдүгээр тун нь 93 хувь, хоёрдугаар тун нь 97 хувийн үр дүнтэй байдаг аж.
ДЭМБ-ын 2024 оны тавдугаар сард гарсан судалгаагаар Азербайжан улсад улаанбурхан өвчний тохиолдол хамгийн их бүртгэгдсэн. Мөн дэлхийн олон оронд тархалт өндөр байна. 2024 оны эхний долоон сарын байдлаар 178 улс оронд 210 мянга орчим улаанбурхан өвчний тохиолдол батлагдсан байна. Ялангуяа Евроазийн орнууд буюу Азербайжан, Киргизстан, Казахстан зэрэг оронд тархалт өндөр байна.
Тус өвчин Монголд 1976, 1984, 2001 онуудад эпидеми байдлаар тархаж байсан. Улаанбурхан нь морбилливирусийн халдвараар үүсгэгддэг, гоц халдварт өвчин. Тодруулбал, амьсгалын замын эрхтнүүд болон нүдний салст бүрхэвчийн үрэвсэл, том толбот гүвдрүүт тууралтаар илэрдэг, вирусийн гаралтай, зөвхөн хүнээс хүнд халддаг хурц халдварт өвчин. Халдварын эх уурхай нь өвчтэй хүн. Халдвар агаар дуслын замаар дамжина. Өвөл, хаврын улиралд илүү тархах эрсдэлтэй. Улаанбурхан өвчний дархлаа тогтоц 15-20 жил гэж үздэг. Уг вирусийн анхны байршил нь хамар залгиурын салст. Вирусийн халдвар авсан хүмүүсийн дийлэнх нь улаанбурханаар өвчлөх магадлалтай. Үүсгэгч шүүгдэгч вирус нь тунгалгийн булчирхайд зөөгдөн очиж, тэндээ үрждэг байна. Нууц хугацааны 3-5 хоногтоо вирус цусаар дамжина.
Эмнэл зүйн хувьд, клиник шинж тэмдгээр нь:
3. Эдгэрэлтийн үе гэж гурав хуваадаг.
Нууц үе нь дунджаар 9-11 хоног үргэлжилдэг. Энэ өвчний шинж тэмдэг илрэх хугацаа хэтэрхий урт буюу зарим үед дөрвөн 7 хоног хүрч сунжрах нь ч бий. Ингэснээр өвчин тараах магадлал улам ихэснэ. Улаанбурхан нь цочмог байдлаар өндөр халуурах (39°-40°С), бие сулрах, цочимтгой, ууртай болж, ерөнхий хордлогын шинж илэрч, толгой өвдөх, хоолны дуршил буурч, нойр хямардаг Ларингит, трахеит, бронхит, отит, энцефалит, менингит болохоос гадна хоолой бачуурах, даралт буурах, амьсгал давхцах үед нарийн мэргэжлийн эмчийн зөвлөгөө яаралтай авч, даруй эмнэлэгт хэвтүүлж эмчлэх хэрэгтэй өвчин юм.
ЭМЯ-наас хичээлийн шинэ жил эхлэхтэй холбоотойгоор ерөнхий боловсролын сургууль, цэцэрлэгт улаанбурхан өвчний дэгдэлт үүсэх эрсдэлийн үнэлгээг нарийвчлан гаргаж, халдварын тархалтаас урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг эртнээс зохион байгуулах үүрэг чиглэлийг өгөөд байна.
Түүнчлэн, ахмад настан, зүрхний болон тархины цусан хангамжийн алдагдалтай, сахрын шижинтэй эмзэг бүлгийн иргэдээ нэн тэргүүн дархлаажуулалтад хамруулахыг онцолсон. Иймд иргэд хувийн ариун цэврийг сайтар сахих, халдвар тараах эрсдэлтэй газруудаар зорчихгүй байхыг анхааруулж байна.
