Төрсний дараа эмэгтэйчүүдэд баяр хөөр, итгэл найдвар нэмэгддэг ч нөгөө талд айдас сандрал, уйтгар гуниг зэрэг сөрөг мэдрэмж илрэх нь бий. Гэтэл бид хүүхэд төрсний дараа зөвхөн хүүхдэд л анхаарч, амаржсан эхийг үл тоох алдаа ихээр гаргадаг. Угтаа эхийн сэтгэл санааны байдал хүүхдэд шууд нөлөөлдөг учир амаржсан эхчүүдийн сэтгэл зүйд тун болгоомжтой хандаж, тэднийг дэмжих хэрэгтэй. Иймд төрсний дараа ихэнх эмэгтэйчүүдэд тохиолддог “baby blues” синдром болон төрсний дараах сэтгэл гутралын ялгаа, шинж тэмдэг, эмчилгээ зэрэг мэдээллийг хүргэж байна.

Baby blues синдром

Амаржсанаас хойших хоёр, гурав хоногоос бие махбод дахь дааврын өөрчлөлтөөр эхчүүдэд сэтгэл гутрал, сэтгэл түгшилтийн шинж тэмдгүүд илэрч улмаар хоёр долоо хоног хүртэл үргэлжлэхийг "baby blues" синдром гэж нэрлэдэг. "Baby blues" нь төрсний дараах сэтгэл гутралтай харьцуулбал богино хугацаанд үргэлжилдэг, шинж тэмдгүүд нь харьцангуй зөөлөн байдгаас гадна даавар хэвийн байдалдаа орох үед сэтгэл зүй тогтворждог. Энэ үзэгдэл ихэвчлэн анх удаа төрж буй бүсгүйчүүдэд илэрдэг бөгөөд шинэхэн ээжүүдийн 85 хувь нь дараах мэдрэмжийг мэдэрдэг байна.

Шинж тэмдэг:

• Сэтгэл санаа тайван бус, тогтворгүй байх
• Тэвчээргүй, уур уцаартай болох
• Ямар нэг шалтгаангүйгээр уйлах
• Анхаарал төвлөрөлт муудах
• Хүүхэд өсгөж чадах эсэхдээ эргэлзэх
• Нойргүйдэх

"Baby blues" нь зөвхөн дааврын өөрчлөлтөөс шалтгаалахгүй бөгөөд урт хугацаагаар ядрах, хөхөөр хооллоход хүндрэлтэй байх зэрэг төрсний дараах бусад асуудлаас үүдэлтэй байж болно. Мөн гэр бүлийн харилцаа, өөртөө итгэлгүй байдал, хүнд хэцүү хүүхэд нас, стресстэй амьдралын нөхцөл зэрэг гадны хүчин зүйлсээс хамааран "baby blues" мэдрэх боломжтой.

Хэрхэн эмчлэх вэ:

• Маш сайн унтаж амрах
• Шим тэжээлээр баялаг хоол хүнс хэрэглэх
• Цэвэр агаарт гарах
• Аль болох гэрийн ажилд санаа зовохгүй байх, бусдаас тусламж авах
• Хүмүүстэй идэвхтэй харилцах
• Жин хасах талаар хэсэгтээ бодохгүй байх

Төрсний дараах сэтгэл гутрал

Төрсний дараах сэтгэл гутрал нь ихэвчлэн төрсний дараах 2-8 долоо хоногийн хугацаанд үргэлжлэх бөгөөд зарим эмэгтэйд нэг жил болон түүнээс дээш хугацаагаар сэтгэл гутралын шинж тэмдгүүд илэрдэг. Уг эмгэгээр аль ч насны, хэдэн ч хүүхэдтэй эмэгтэйчүүд өвчлөх боломжтой бөгөөд судалгаагаар 7 эмэгтэй тутмын 1 нь төрсний дараах сэтгэл гутралд өртдөг байна. Мөн өмнө нь сэтгэл гутрал, сэтгэл түгшилт зэрэг эмгэгтэй байсан болон гэр бүлийн гишүүн нь төрсний дараа энэ эмгэгт өртөж байсан бол төрсний дараах сэтгэл гутралын эрсдэл нэмэгддэг ажээ. Сэтгэл гутрал маш урт хугацаанд үргэлжлэх боломжтой, сэтгэл зүйн хүнд эмгэг тул baby blues болон бусад синдромоос ялгаж, зөвөөр эмчлэх шаардлагатай.

Шинж тэмдэг:

• Маш их гэмшил, гуниг гутрал, айдас цочрол мэдрэх
• Ганцаараа үлдэхээс айх
• Байнга ямар нэг зүйлд санаа зовох
• Хэнд ч хэрэггүй, юу ч чадахгүй мэт санагдах
• Ямар нэг зүйл хийх эрч хүчгүй болох
• Биеийн жин, хоолны дуршил өөрчлөгдөх
• Хүүхдээ болон өөрийгөө өвтгөх талаар бодох
• Нойргүйдэх
• Дуртай зүйлдээ дургүй болох, бүх зүйлээс залхах
• Амиа хорлох сэдэл төрөх

Жирэмсэн үедээ сэтгэл гутралд автах, гэр бүлийнхэн, ойр дотны хүмүүсийн туслалцаа дутагдах, хамтрагчтайгаа таагүй харилцаатай байх, өмнө нь мэдэрсэн бие махбодын болон сэтгэл зүйн траума зэрэг нь төрсний дараах сэтгэл гутралд хүргэх томоохон шалтгаанууд болдог.

Хэрхэн эмчлэх вэ:

• Гэр бүл, ойр дотны хүмүүстэйгээ ярилцах, тэдний тусламжийг авах
• Мэргэжлийн эмч, сэтгэл зүйчид хандах
• Бясалгал хийх
• Өөртэйгөө ижил шинж тэмдэг бүхий хүмүүстэй ярилцах (Төрсөн эхчүүдийн цуглаан, бүлгэмд нэгдэж өөрт тохиолдож буй зүйлсээ хуваалцаж болно)
• Өөртөө зөөлөн хандах
• Зөвхөн эмчийн жороор анти-депрессант эм уух
• Хорт зуршлаас ангид байж дасгал хөдөлгөөн хийх
• Цусан дахь сахарын хэмжээгээ тогтворжуулах
• Нүүрээ будах, үсээ засуулах зэргээр сэтгэл санаа дэмжих зүйлс хийх

Харин бид тэдний төлөө юу хийж чадах вэ

1. Зөвлөгөө өгөх гэж хичээхгүйгээр тэдний ярьж буйг эелдэг, тайвнаар сонсох
2. Тэднийг бусадтай харьцуулж хэрхэвч болохгүй
3. “Туслуулах зүйл байвал хэлээрэй” гээд орхилгүйгээр оройн хоол хийх, гэрийн ажилд нь туслах, хүүхдийг нь асарч өгөх гэх мэт бодит үйлдлээр дэмжих
4. “Чи сайн ээж шүү”, “Чи маш сайн хичээж байгаа” зэрэг урмын үгс хэлэх
5. Жижиг зүйлсэд ч ач холбогдол өгч, тэднийг урамшуулах
6. Мэргэжлийн эмч, сэтгэл зүйчид хандахад нь туслах

Төрсний дараах эхчүүдийн сэтгэл зүйн асуудлууд тэр бүр хөндөгддөггүй байсан ч орчин үед зайлшгүй хөндөх сэдвийн нэг болжээ. Эхийн сэтгэл зүй тогтвортой, эрүүл байх нь хүүхэд ч мөн бие махбод, сэтгэл зүйн хувьд эрүүл өсөх маш том хүчин зүйл болдог. Иймд амаржсан эхчүүдийг сэтгэл санаагаар дэмжиж, тайван амгалан байлгах хамгийн чухал юм шүү.

Ашигласан эх сурвалж: WHO, UNICEF, Johns Hopkins Medicine