Дэлхийн дулаарал нь Төв Азид агаарын температур дэлхийн бусад бүс нутгаас илүү хурдацтай нэмэгдэхэд хүргэж байна. Төв Азийн орнууд дулаарлыг өдөөж буй хүлэмжийн хийн ялгаралтын гол эх үүсвэр болох нүүрсээр ажилладаг цахилгаан станцуудын хэрэглээг хоёр дахин бууруулсан ч байгаль орчны сорилтууд улам бүр нэмэгдсээр байгааг ажиглагчийн бүлгээс гаргасан тайлан харуулж байна.
“Global Energy Monitor” (GEM)-ээс гаргасан "Нүүрсний өсөлт ба уналт 2024 " нэртэй тайланд сүүлийн 10 жилийн хугацаанд Төв Азийн эрчим хүч үйлдвэрлэхэд нүүрсний гүйцэтгэх үүрэг хоёр дахин нэмэгдсэнийг харуулсан. Казахстан, Киргизстан, Узбекистан, Тажикистан зэрэг улсуудын нүүрсний цахилгаан станцын хүчин чадлыг нэмэгдүүлж 2013 онд 3.9 ГВт байсан бол өнгөрсөн онд 8.1 гигаватт (ГВт) хүрснийг GEM-ийн мэдээллээс харж болно.
Одоогоор тус бүс нутгийн цахилгаан эрчим хүчний үйлдвэрлэлийн 45 хувийг нүүрс эзэлж байна. Казахстан, Киргиз хоёр 2023 онд шинэ нүүрсний үйлдвэр барих төлөвлөгөө боловсруулсан дэлхийн найман улсын нэг юм. Мөн тус тайланд Төв Азийн аль ч улс нүүрсээр ажилладаг эрчим хүчний үйлдвэрлэлийг зогсоох төлөвлөгөөгүй байгааг онцолжээ. Ихэнх нь 2015 оны Парисын хэлэлцээрийн дагуу нүүрстөрөгчийн ялгаруулалтыг бууруулах төлөвлөгөөгүй байна. “Казахстан, Киргизстан, Тажикистан, Узбекистан буруу замаар явж байна” гэдгийг GEM тайланд дурджээ. Тус тайланд тус бүс нутаг нүүрсээр ажилладаг эрчим хүчний үйлдвэрлэлийг үргэлжлүүлэх нь богино хугацааны асуудлуудыг шийдэж болох ч эцсийн дүндээ улсын төсөвт урт хугацааны дарамт учруулах болно гэж тус байгууллага үзэж байна.
Төв Азид нүүрс шатаах замаар үйлдвэрлэсэн 16.8 ГВт цахилгаан эрчим хүчний 60 гаруй хувийг 2023 онд хуучирсан станцууд үйлдвэрлэсэн гэж GEM-ийн тайланд дурджээ. Нүүрсний үйлдвэрийн үр ашигтай ашиглалтын хугацааг ерөнхийдөө 40 жил гэж үздэг. GEM-ийн мэдээлснээр үйлдвэрүүдийг 40 жилийн хугацаанаас хойш үргэлжлүүлэн ажиллуулах нь хэт их бохирдол, эвдрэлд "ноцтой эрсдэл" үүсгэдэг байна. Казахстан ногоон эрчим хүчинд шилжих гэсэн оролдлогоороо Төв Азид тэргүүлдэг ч бүс нутгийн нүүрсний хамгийн том хэрэглэгч. Казахстан нүүрсээр ажилладаг цахилгаан станцаа 4.6 ГВт-ээр нэмэхээр төлөвлөж байгаагаа зарласан нь GEM-ийн тайланд тэмдэглэснээр Хятад, Энэтхэгийн дараа орж байгаа аж. Хоёр том, шинэ төсөл нь Оросын хилээс холгүй орших Павлодар мужийн хойд хэсэгт орших Экибастуз хотод хэрэгжиж байна. Нэг нь "Экибастуз-2" цахилгаан станцыг өргөтгөх, нөгөө нь "Экибастуз-3" хэмээх шинэ байгууламж барих.
Уг тайланд "Киргизстан, Тажикистан, Узбекистан улсууд Казахстантай ижил замаар явж байна, гэхдээ бага хэмжээгээр гэдгийг онцолжээ. Үүний зэрэгцээ Төв Азийн нүүрсний олборлолт нэмэгдэж байгаа нь Төв Азийн хамгийн том нүүрсний эх үүсвэр болох Казахстаны Богатырь нүүрсний уурхайгаас олборлолтоо 2024 онд 25 хувиар нэмэгдүүлэхээр байгаа аж.
