Улс төрийн нам, эвслүүд 2024 оны УИХ-ын сонгуулийн мөрийн хөтөлбөрөө боловсруулж, өчигдөр Үндэсний аудитын газарт хүргүүллээ. Үндэсний аудитын газар нам, эвслүүдийн мөрийн хөтөлбөр Монгол Улсын урт хугацааны хөгжлийн бодлоготой нийцэж байгаа эсэхийг хянаж, дүгнэлт гаргах хуулийн заалттай.
2024 оны сонгуульд оролцох улс төрийн нам, эвслүүдийн мөрийн хөтөлбөрөөс урьдаж 2020 оны УИХ-ын сонгуульд олонхийн суудал авсан МАН-ын мөрийн хөтөлбөр хэрэгжсэн үү гэдэгт хариулт хайх нь зүй ёсны асуудал. Ялалт байгуулсан намын мөрийн хөтөлбөр нь Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөр байдлаар хэрэгждэг.
Үндэсний аудитын газраас Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрийг 2021-2023 оны байдлаар 70.5 хувийн гүйцэтгэлтэй, зарим бодлогын хэрэгжилтийг эрчимжүүлэх шаардлагатай гэж дүгнэсэн байна. Задалбал,
-Хүний хөгжлийн бодлогын хэрэгжилт 67 хувь,
-Эдийн засгийн бодлогын хэрэгжилт 59 хувь
-Засаглалын бодлогын хэрэгжилт 74 хувь
-Ногоон хөгжлийн бодлогын хэрэгжилт 67 хувь
-Нийслэл ба бүс орон нутгийн хөгжлийн бодлогын хэрэгжилт 73 хувьтай гэж дүгнэжээ.
МАН-ын 2020 оны мөрийн хөтөлбөрөөс иргэний амьдралд, аж ахуйн нэгжийн үйл ажиллагаанд шууд нөлөөтэй зургаан бүлэг бүхий амлалтыг эргэн сануулж, хэрэгжилтийг эргэцүүлье. Эхний хэсэгт “Орлоготой иргэн” бүлгээс доорх таван амлалтад хариулт хайлаа.
Амлалт: "Иргэдийн орлогыг нэмэгдүүлж, ядуурлыг хоёр дахин бууруулна".
-Улсын хэмжээнд нэг өрхийн дундаж орлого 2020 оны дөрөвдүгээр улиралд 1.5 сая төгрөг байжээ. 2023 оны дөрөвдүгээр улиралд өрхийн дундаж орлого 2.3 сая болж өссөн байна. Мөн дундаж цалин 2020 оны дөрөвдүгээр улиралд 1.3 сая төгрөг байсан бол 2023 оны дөрөвдүгээр улиралд 2.2 сая төгрөг болжээ. Статистик мэдээллээс харвал, иргэдийн орлого бага багаар нэмэгдсэн байна. Гэхдээ гол нэрийн бараа бүтээгдэхүүний үнийн өсөлт энэ хэрээр өссөн.
Ядуурлын түвшин хоёр дахин буураагүй бөгөөд 2022 оны байдлаар 27.1 хувьтай гарав. 2020 онд Монгол Улсын ядуурлын түвшин 27.8 хувь байсан бөгөөд МАН-ыг эрх барих хугацаанд ядуурлын түвшин 0.7 пунктээр буурчээ.
Амлалт: "Зээлийн хүүг бууруулж сарын нэг хувиас хэтрүүлэхгүй".
-УИХ “Зээлийн хүүг бууруулах стратеги 2020-2023” хөтөлбөрийг баталсан. Ингэхдээ 2024 он гэхэд зээлийн хүүг сарын нэг хувь буюу жилийн 12 хувьд хүргэх зорилт тавьсан. Харамсалтай нь, энэхүү зорилт хэрэгжсэнгүй. Хөтөлбөрийн хүрээнд дөрвөн бүлэг, 47 дэд ажил хийхээр төлөвлөсөн ч 30 орчим ажил хийгдсэн гэж Монголын банкны холбоо үзсэн байна. Бодит байдал дээр зээлийн хүү буураагүй, 2019 оны түвшиндээ байна гэж Монголын банкны холбооны гүйцэтгэх захирал Л.Амар саяхан мэдэгдсэн. 2020 оны сонгуулийн өмнөх жил зээлийн хүү жилийн 16.9 хувь байсан бол өнөөдөр 16.7 хувьтай байна. Зээлийн хүү сарын 1.3-1.4 хувь байна гэсэн үг.
Амлалт: "Хүүхэд бүрийг хадгаламжтай болгох “Хуримтлалтай хүүхэд” хөтөлбөр хэрэгжүүлнэ".
-Засгийн газрын 2022 оны 36 дугаар тогтоолоор “Хүүхдийн мөнгөн хуримтлалыг Төрийн санд байршуулан хуримтлуулах, бүртгэх, олгох журам”-ыг баталж эрх зүйн орчинг бүрдүүлсэн боловч 2023 онд хүчингүй болсноор арга хэмжээ хэрэгжих боломжгүй болсон гэж ҮАГ дүгнэжээ.
Амлалт: "Орлого багатай иргэдийн цалингаас суутгах хувь хүний орлогын албан татварын хэмжээг хоёр дахин бууруулна".
-Дээрх амлалт өнөөдрийг хүртэл хэрэгжээгүй гэдэгтэй хүн бүр санал нэгдэх болов уу. Учир нь, өнөөдрийг хүртэл иргэдийн цалингаас суутгах ХХОАТ-ын хэмжээ 10 хувь хэвээр байгаа юм. Мөн эрх баригч МАН татвар нэмэхгүй гэж амласан ч цалин хөлсөөс суутгадаг Нийгмийн даатгалын шимтгэл нэмэгдсэн.
Амлалт: "Оюутолгой, Эрдэнэт зэрэг томоохон үйлдвэрийн захиалгат ажлыг үндэсний жижиг, дунд үйлдвэр эрхлэгчид гүйцэтгэх боломжийг нэмэгдүүлнэ".
-Энэхүү амлалтын хэрэгжилтийг ҮАГ 30 хувьтай буюу асуудал тодорхой бус байна гэж дүгнэжээ.
“Үндэсний ханган нийлүүлэлт" хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх хүрээнд хамтран ажиллах саналыг 2020 оны 01/1425 дугаар албан бичгээр Дэлхийн банк группийн суурин төлөөлөгч Руфат Алимардановт хүргүүлсэн байна. Мөн дэлхийн бусад орнуудын “Үндэсний ханган нийлүүлэлт” хөтөлбөрийг амжилттай хэрэгжүүлсэн талаарх холбогдох судалгааг хийж, 2023 оны 05 дугаар сарын 15-19-ний өдрүүдэд Япон Улсын хүнсний хангамжийн тогтолцоотой танилцаж туршлага судлан Монгол Улсад нэвтрүүлэх хамтарсан судалгааны ажлын тайланг хэлэлцүүлсэн боловч хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг хэрхэн хангаж ажилласан талаар тодорхой бус байна гэж дүгнэв.
Дараагийн хэсэгт Эдийн засгийн чиглэлийн таван амлалтад хариулт хайх болно.
