Нийтлэл | 3 мин уншина

УИХ долоо дахь гишүүнээ явуулж, түүхэнд хамгийн “нэр хүндгүй” парламент болов

УИХ долоо дахь гишүүнээ явуулж, түүхэнд хамгийн “нэр хүндгүй” парламент болов
Нийтэлсэн 2023 оны 10 сарын 13
Х.Нямбаатар өөрийн хүсэлтээр УИХ-ын гишүүнээс чөлөөлөгдөх хүсэлтээ өгч, өчигдөр УИХ хүсэлтийг нь хүлээн авч гишүүний бүрэн эрхийг чөлөөлөв. Тодруулбал, энэ парламентын дөрвөн гишүүн өөрийн хүсэлтээр чөлөөлөгдсөн бол хоёр гишүүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлж, нэг гишүүн шүүхээс ял шийтгэл аваад байгаа.
Ингэснээр 2020-2024 оны парламент долоо дахь гишүүнээ явуулж байна. Уг нь Үндсэн хуульд Монгол Улсын Их хурал 76 гишүүнтэй байна гэж заасан. Гэтэл нийт долоон гишүүнээ явуулж, хоёр тойрогт нөхөн сонгууль хийж, цаашдаа 71 гишүүнтэй үйл ажиллагаа явуулахаар болов.
  1. Хамгийн анх буюу 2020 оны Их хурлын сонгуулийн дүнгээр байгуулагдсан парламент бүрдээд гуравхан сарын дараа УИХ-ын 28 дугаар тойргоос нэр дэвшиж, сонгогдсон Д.Сумъяабазар Нийслэлийн Засаг дарга болохоор өөрийн хүсэлтээр УИХ-ын гишүүнээс чөлөөлөгдөж байв. Дараа жил буюу 2021 оны зургадугаар сард тухайн тойрогт нөхөн сонгууль явуулж МАН-аас нэр дэвшсэн Э.Батшугар ялалт байгуулан УИХ-ын гишүүнээр сонгогдсон.
  2. 2021 онд УИХ-ын гишүүн У.Хүрэлсүх Монгол Улсын Ерөнхийлөгчөөр сонгогдож, түүнийг УИХ-ын гишүүнээс чөлөөлж байв. Ингээд Хэнтий аймгийн 18 дугаар тойрогт нөхөн сонгууль явуулж МАН-аас нэр дэвшсэн Ц.Идэрбат хамгийн олон санал авч, УИХ-ын гишүүнээр сонгогдсон.
  3. УИХ-ын гишүүн Ж.Мөнхбат 2023 оны хоёрдугаар сард өөрийн хүсэлтээр чөлөөлөгдөх хүсэлтээ УИХ-ын даргад өгсөн. Ингээд Их хурал Ж.Мөнхбат гишүүний бүрэн эрхээсээ чөлөөлөгдөх хүсэлтийг хүлээн авсан юм. Тухайн үед ар гэрийн шалтгаанаар чөлөөлөгдөх өргөдлөө өгсөн гэж байсан ч түүнийг нүүрсний хэрэгтэй холбогдсон учраас шалгуулахгүй гэх тохироог Ерөнхий сайд, намын даргатайгаа хийж өөрийн хүсэлтээр гишүүнээс чөлөөлөгдсөн гэсэн мэдээлэл улс төрийн хүрээнд гарч байв. Түүний оронд нөхөн сонгууль явуулаагүй.
  4.  2023 оны гуравдугаар сард нүүрсний хулгайн асуудал дэгдэж, УИХ-ын гурван гишүүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх саналыг Улсын ерөнхий прокурор Их хуралд оруулж ирсэн. Ингээд Их хурал прокурорын саналыг хэлэлцээд Д.Бат-Эрдэнэ, Т.Аюурсайхан нарын УИХ-ын гишүүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлсэн бол Н.Наранбаатарыг авч үлдэх шийдвэр гаргасан билээ. Тэдний хэрэг одоо шүүхийн шатандаа явж байгаа.
  5. Хөгжлийн банкны гэх хэрэгт холбогдсон УИХ-ын гишүүн Ё.Баатарбилэгт шүүхээс зургаан жилийн хорих ял оноогоод байгаа. Түүний УИХ-ын гишүүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх юм уу, гишүүнээс чөлөөлөөгүй ч шүүх гэм буруутайд тооцож зургаан жилийн хорих ял оноосон. Тиймээс тэрээр Их хурлын гишүүний ажлаа хийхгүй байгаа бөгөөд давж заалдах шатны шүүхэд хандаад байгаа. Ё.Баатарбилэг гишүүн Их хуралд бүртгэлтэй юү, энэ хүнийг УИХ-ын гишүүн гэж үзэх үү гэдэг асуултад хэн ч хариулж чадахгүй байна. Учир нь энэ талаар зохицуулалтыг хуульд нарийн хийж өгөөгүй учраас хуулийн тайлбаргүй болоод байгаа талаар Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга Н.Энхболд хэллээ. Тэрээр “Ер нь бид энэ хууль дээр тодруулах зүйлүүд шаардлагатай юм билээ. Гишүүний бүрэн эрх, халдашгүй байдал хоёрыг ялгаж үзэх хэрэгтэй юм байна. Тухайлбал, шалгуулах шаардлага гарлаа гэж бодоход Халдашгүй байдлыг нь зогсоогоод бүрэн эрхээ хэрэгжүүлээд явах боломж бий. Үүнийг яг одоо хуулиар нарийвчилж зохицуулаагүй. Иргэдийн дунд байтугай улстөрчид энэ хоёрыг нэг гэж үзээд яваад байдаг. Тиймээс үүнийг зохицуулах шаардлага бий. Яг одоогийн байдлаар Дээд шүүхийн шийдвэр гарч байж эцсийн шийдвэр гэж үзнэ. Тэр тохиолдолд бүрэн эрхээс нь түдгэлзүүлэх Их хурлын тогтоол гарах ёстой” гэсэн юм.
    Архангай аймгаас Их хуралд сонгогдсон гурван гишүүний нэг нь өөрийн хүсэлтээр чөлөөлөгдөж, нэг нь шүүхээс ял сонссон учраас тойргийнхоо иргэдийг төлөөлөх ганцхан гишүүн Их хуралд үлдсэн.
  6. СХД-ийн 27 дугаар тойргоос МАН-аас нэр дэвшиж сонгогдсон Х.Нямбаатар хотын дарга болохоор мөн л өөрийн хүсэлтээр УИХ-ын гишүүнээс чөлөөлөгдөв. Сонгууль болоход хэдхэн сар дутуу байгаа учраас мөн л орон гарсан суудалд нөхөн сонгууль явуулахгүй.
    Ингэснээр энэ парламент долоо дахь гишүүнээ “явуулав”. 2020-2024 оны парламент хамгийн их Их хурлын гишүүнээ чөлөөлсөн, мөн хамгийн их гишүүн нь гэмт хэрэгт холбогдсон парламент болж түүхэнд үлдлээ. Нэг талдаа энэ хувь хүний асуудал мэт боловч олон гишүүн гэмт хэрэгт холбогдохоор парламентын дархлаа алдагдаж, төрд итгэх ард түмний итгэл суларсаар байна.
Сэтгүүлч Л.Одончимэг нь iToim.mn сайтын редактораар ажилладаг. 2016 оноос хойш улс төрийн чиглэлээр дагнан бичиж байгаа бөгөөд сэтгүүл зүйн салбарт 11 дэх жилдээ ажиллаж байна.
Odnoo Odnoo-facebookОдончимэг itoim-twitter
Онцлох мэдээ
Сүүлд нэмэгдсэн