Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах төсөл дэх Гүйцэтгэх эрх мэдлийн хариуцлагыг нэмэгдүүлж, тогтвортой байдлыг хангах асуудлаар хэлэлцүүлэг өнөөдөр болж байна. Хэлэлцүүлэгт Ерөнхийлөгч Х.Баттулга оролцож төсөл, саналаа танилцуулсан юм. Мөн УИХ дахь АН-ын бүлэг байр сууриа илэрхийлснээс гадна Д.Лүндээжанцан нарын 32 гишүүний өргөн барьсан хуулийн төслийг хууль хууль санаачлагчид нь танилцууллаа.
УИХ дахь АН-ын зөвлөлийн нэгдсэн байр суурийг УИХ-ын гишүүн З.Нарантуяа танилцууллаа. Тэрээр “УИХ-ын чуулганы Дэгийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулсан. Тиймээс Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах төслийг ямар хуулиар хэлэлцэх нь тодорхойгүй байсан учир АН-ын зөвлөл хэлэлцүүлэгт ороогүй. Мөн Д.Лүндээжанцан нарын өргөн барьсан төсөл Ерөнхийлөгчийн саналыг аваагүй байсан. Түүнчлэн энэ УИХ дангаараа Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах ёсзүйн үндэслэлгүй гэж үзэж байсан. Харин өнөөдөр нөхцөл байдал өөр болж байна. Ерөнхийлөгч саналаа өргөн барьсан байгаа. АН-ын зөвлөл "давхар дээл"-ийн асуудлаар Ерөнхийлөгчийн өргөн барьсан төсөлтэй гэж байгаа. Мөн Ерөнхийлөгчийн өргөн мэдүүлсэн хуулийн төсөлд заасан сонгуулийг холимог тогтолцоогоор явуулах саналыг АН дэмжиж байгаа. Мөн Ерөнхийлөгчийн өргөн мэдүүлсэн хуулийн төсөлд Засгийн газрын бүрэн эрхийн хугацааг таван жилээр тогтоох гэсэн саналыг дэмжиж байна. Гишүүдийн өргөн барьсан хуулийн төсөлд Ерөнхий сайд улсын төсөв, бодлогын тодорхой асуудлаар өөрт нь итгэл хүлээлгэх тогтоолын төслийг оруулбал Улсын Их Хурал гурав хоногийн дараа хэлэлцэж, эхлэн арав хоногийн дотор Улсын Их Хурлын нийт гишүүний олонхын саналаар шийдвэрлэнэ гэсэн заалтыг зөвшөөрөхгүй байна. Ерөнхийлөгч төсөлдөө сонгуулийг холимог тогтолцоогоор явуулах нь зүйтэй гэсэн саналыг АН дэмжиж байгаа" гэлээ.
Хэлэлцүүлгийн үеэр зарим намын төлөөлөл, улс төр судлаачдын байр суурийг сонирхлоо.
МАХН-ын дарга Н.Энхбаяр: Хоёр танхимтай парламенттай болж шүүхийг ард түмэн сонгодог байх нь зөв
Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлт онолын дагуу явагдах учиртай. Харамсалтай нь, ийм байж чадахгүй байна. Парламентын гишүүдийг ард түмэн сонгож чадаж байгаа ч Засгийн газрын гишүүдийн сонгож чадахгүй байна. Засгийн газрын гишүүд нь парламент дотроос төрдөг. Парламент, Засгийн газар хоорондоо холилдсоноор Засгийн газарт парламент нь хариуцлага тооцож чаддаггүйгээс сүүлийн 20 гаруй жил Монгол Улсад хариуцлага тооцдог субъект гэж байхгүй болсон. Тиймээс бидний зүгээс дэвшүүлж байгаа санал бол Засгийн газрыг ард түмэн байгуулдаг болъё. Яаж байгуулах вэ гэхээр ард түмэн Ерөнхийлөгчийг сонгоод, Ерөнхийлөгч Засгийн газраа толгойлдог байх. Харин намууд өрсөлдөж парламентад олонх, цөөнхийг бүрдүүлэх. Ингэснээр Засгийн газар, парламент хоёр хоорондоо огт холбоогүй болно. Засгийн газрыг Ерөнхийлөгч толгойлсноор Засгийн газрын нэг ч гишүүн парламентад байхгүй тус тусдаа болсноор хяналтын систем нэмэгдэнэ. Өнөөдөр олонх болсон намын дарга Засгийн газраа толгойлсноор Засгийн газар, парламент хоёр бие биеэ хянаж чадахгүй байна. Мөн шүүхийг ч ард түмэн сонгодог болох ёстой. Ерөнхийлөгч төсөлдөө парламентын гишүүдийн тоог 108 болгох гэсэн нь хэт олон. Манай намын зүгээс 55 болговол зохистой гэж үзэж байна. Ингэхдээ хоёр танхимтай парламент байх нь зөв гэж бодож байна. Байнгын ажиллагаатай парламент нь 55 гишүүнтэй байхад хангалттай.
Улс төр судлаач Ц.М.Мөнхцэцэг: Газар нутаг, хүн амын тооноос хамаараад парламентын гишүүдийн тоо 100-150 байх нь зохистой
Ерөнхийлөгчийн өргөн барьсан төсөл, саналд парламентын гишүүдийн тоог нэмэх санал оруулж ирснийг судлаачдын хувьд дэмжиж байна. Газар нутаг, хүн амын тооноос хамаараад парламентын гишүүдийн тоо 100-150 хүртэл байх нь зохистой гэж үздэг. Ерөнхийлөгч парламентын гишүүдийн тоог нэмэгдүүлэх санал оруулж ирсэн нь зөв. Парламентын гишүүдийн тоо нэмэгдсэнээр хууль тогтоох байгууллагын чадавх өснө. Олон нийтийн хувьд гишүүдийг тоог нэмэгдүүлэх дургүй байдаг. Ерөнхийлөгчийн саналыг дэмжиж парламентын гишүүдийн тодорхой хэмжээгээр нэмэгдүүлсээр цаашид төрийн бодлогод эерэг өөрчлөлтүүд гарна. Үүнээс гадна Ерөнхийлөгчийн төсөлд шүүмжлэлтэй заалтууд цөөнгүй байна. Тухайлбал, Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөр үндэсний аюулгүй байдалд нийцэж байгаа эсэхийг ҮАБЗ шийдвэрлэнэ гэж оруулж ирсэн нь парламентын болон гүйцэтгэх засаглалын бүрэн эрхэд халдсан заалт болох магадлалтай. Мөн улс төрийн намуудыг бүртгэхдээ 50 мянга нэгээс доошгүй иргэдийн гарын үсэг, 10 мянгаас дээш гишүүнтэй байж нам байгуулна гэж оруулж ирсэн нь парламентын гадна улс төрийн намуудын хувьд хүлээж авахад сөрөг заалт учир маргаан дагуулж болзошгүй" гэлээ.
