Нээлттэй АН - Шинэчлэлийн нэгдсэн хөдөлгөөний үүсгэн байгуулагч Д.Сайнбаяртай цөөн хором ярилцлаа.
-Ерөнхийлөгчийн эрх мэдлийг нэмэгдүүлэх үү, эсвэл Ерөнхий сайдынхыг нэмэх үү. Таны бодлоор засаглалын аль хувилбар нь оновчтой юм бэ?
-Ерөнхийлөгчийн засаглал руу шилжих тухай зохион байгуулалттай улс төрийн шуугиан их үүсч байна. Гаднын захиалгатай байхыг ч үгүйсгэхгүй. Энэ бужигнаан, нийгэмд буй хардалтыг намжаах үүднээс Монгол Улсын Ерөнхийлөгч өөрийн байр сууриа нээлттэй илэрхийлэх хэрэгтэй гэж бодож байна. Түүхээ эргэж харвал Монголчууд бид 13-р зуунаас хойш аливаа асуудлыг их хуралдайгаар шийдэж ирсэн. Хоёр хүчирхэг гүрний дунд оршдог, маш жижиг эдийн засагтай, цөөн хүн амтай орны хувьд бид нэг хүнээс хамааралтай тогтолцоонд огт шилжиж болохгүй. Үндэсний аюулгүй байдлын хувьд ч парламентын тогтолцоо сонгосон нь бидэнд ашиг тусаа өгч ирсэн байдгийг экспертүүд онцолдог. Бид харин цаашид парламентын засаглалыг улам төгөлдөршүүлээд явах нь чухал гэж харж байгаа. Жишээлбэл, парламентын гишүүдийн тоог нэмснээр цөөн хүний кнопоор хууль батлагддаг байдал арилж, аливаа эрх ашгийн бүлэглэлээс хараат байх эрсдэл багасна. Түүнчлэн төрийн тогтвортой, гэхдээ байнга шинэчлэх байдлыг тооцоод парламентыг гишүүнийг харин 6 жилээр сонгодог, парламентын 3/1 нь 2 жил тутам ротацид орж солигддог олон улсын туршлагаас ч бид хуулиндаа тусгах боломж бий. Харин Ерөнхий сайд нь кабинетээ өөрөө байгуулдаг, өөрөө огцруулдаг байх нь чухал. Үндсэн хуульд шаардлагатай өөрчлөлтүүдээ хийгээд урагшаа алхах нь чухал ч одоо ил болж буй хэргүүд, улстөрийн нөхцөл байдлыг харвал энэ парламентийн үед Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах нь цаг үеийн хувьд оновчтой биш, гишүүд нь ч ёсзүйн чадамжгүй болох нь улам тод болж байна.
Манай нийгэм хамтдаа нэг алхам урагшиллаа, одоо...
-Энэ өдрүүдэд ЖДҮХС-гаас зээл авсан УИХ-ын гишүүн, сайд дарга нарын хариуцлагын асуудал яригдаж байна. Та үүнд ямар байр суурьтай байгаа вэ?
-Сүүлийн үед нийгэм, улстөр цэвэрших процесс маш эрчтэй явагдаж байгаад маш баяртай байна. Улсын бүртгэлд байгаа хуулийн этгээдийн нээлттэй өгөгдлийн баазтай холбоотойгоор улстөрчдийн хамааралтай компаниудын зээлийн асуудал сөхөгдөж байна. Өмнө нь байсан, бугшсан булхианууд одоо технологийн дэвшлийн дүнд нээлттэй болж байгаа нь энэ. Сошиал медиа нээлттэй өгөгдөл хоёрын нэгдэл цаашид ч улс төрийг эрүүлжүүлэх, нийгмийг сэрээхэд маш том үүрэг гүйцэтгэх нь тодорхой байна. Манай зарим хэвлэл мэдээллийн байгууллагууд нөлөөллөөс ангид, иргэдэд үнэн зөв мэдээллийг түгээж байгаа нь энэ салбарт гарч буй бас нэг том дэвшил болж байна. Иргэд нэгдэж дуу хоолойгоо хүргэж байна. Манай нийгэм хамтдаа нэг алхам урагшиллаа. Одоо ЖДҮ-д нэр холбогдсон УИХ-ын гишүүд хариуцлага хүлээх ёстой.
Шүгэл үлээвэл хорих биш харин урамшуулна гэж уриалах хэрэгтэй
-Хийсэн хэрэг нь тогтоогдоогүй болохоор хариуцлага хүлээлгэх боломжгүй байгаад байна. Ёс зүйн хариуцлага хүлээж, албан тушаалаасаа огцрох ёстой юу?
-Улс төрийн хариуцлага хүлээгээд огцрох хэмжээний ёс зүйтэй улстөрч алга байна. Магадлалын онолоор авч үзвэл маш цөөн тооны зээл гарсан байхад 76 гишүүний 20-иод нь холбогдож байна гэдэг яалтчгүй улстөрийн нөлөөлөл байгааг харуулж байгаа юм. Зөвхөн гишүүдийн хамаатан садан, гэр бүл л бизнес хийдэг болж таарч байна уу, эсвэл.
Ерөнхий сайд, Ерөнхийлөгчийн зүгээс ЖДҮ-ийн аппаратад улстөрчдийн нөлөөнд автаж ажилласан албан хаагчдыг нийтэд үнэн хэлж, хэргийг илчилвэл, нэг ёсондоо шүгэл үлээвэл хорих биш харин урамшуулна гэж уриалах хэрэгтэй. Нэр холбогдсон гишүүдийг дахиж нэр дэвшүүлэхгүй байх ёстой. Олон нийт, иргэний нийгэм энэ хүмүүсийн хар жагсаалтыг гаргаад, эрх барьж байгаа намуудад шахалт үзүүлж, энэ хүмүүсийг дахиж улс төрд оруулахгүй, нэр дэвшүүлэхгүй, улс төрийн албан тушаалд томилогдохгүй талаас намын бодлогод нь нөлөөлж, цэвэрлэх ёстой. Ийм тодорхой акц, алхам хийхгүй бол үр дүн гарахгүй.
-ЖДҮХС-гаас зээл авсан УИХ-ын гишүүн, сайд дарга нарт хариуцлага тооцохгүй бол татвар төлөхгүй гэж танхимаас мэдэгдлээ. Энэ зөв үү?
-Үнэхээр татвар төлмөөргүй санагдаж байна шүү дээ. Энэ бол татвар төлөгчдийн мөнгө. Ард түмнээс цуглуулсан татвараар зээлийн сан байгуулаад, тэрнээсээ хүүгүй шахам зээл аваад, эргүүлээд тэр ард түмний өөрсдийнх нь мөнгийг өөрт нь маш өндөр хүүгээр хүүлээд, дундаас нь ашиг олоод, олсон мөнгөөрөө эргүүлж ард түмний саналыг худалдаж авч төрийн эрхийг гартаа авч байна. Ард иргэд нь ч саналаа мөнгөөр худалдаж байна. Мөнгөний сонгуулийн циклүүд үргэлжилсээр л байна. Энэ бурангуй систем, энэ чөтгөрийн тойргоос бид гарах ёстой. Үүний гарц бол иргэд сонголтоо зөв хийх явдал. Улстөрийн намууд ч институтийн хувьд авилгажсан улстөрчдийг намаасаа цэвэрлэдэг, нэр дэвшүүлдэггүй байх тогтолцоог бүрдүүлэх ёстой.
