Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яамны Хүнд үйлдвэр, газрын тосны бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга Б.Анхбаяртай Дорноговь аймгийн Алтанширээ суманд баригдах нефть боловсруулах үйлдвэрийн талаар ярилцлаа.
-Нефть боловсруулах үйлдвэрийн менежментийн зөвлөхөөр ажиллах компаниар Энэтхэгийн төрийн өмчит “Engineers India limited” (EIL) компани шалгарсан. Тэгэхээр энэ компани энэхүү бүтээн байгуулалтын санхүүжилт, хэрэгжилтэд хяналт тавиад явна гэж ойлгож болох уу?
-Өнгөрсөн хоёрдугаар сард Уул уурхайн сайдаар ахлуулсан багийнхан Энэтхэгийн “Петротек” үзэсгэлэнд оролцсон. Энэ уулзалтын үеэр Энэтхэгийн төрийн өмчит “Engineers India limited” компанитай нефтийн үйлдвэрийн төслийн менежментийн зөвлөхөөр ажиллуулах гэрээний санамж бичигт гарын үзэг зурсан. Санамж бичигт ерөнхий зүйлүүдийг тусгасан боловч одоогийн байдлаар гэрээний төсөл дээр Энэтхэгийн талтай тохиролцохоор ажиллаж байна. Энэтхэгийн талаас тавьсан зарим саналыг манай тал хүлээн зөвшөөрөхгүй байдал үүсээд байгаа. Гэхдээ эдгээр өдрүүдэд Энэтхэгийн төлөөлөгчид Монголд ирж ажиллаж байгаа учраас энэ асуудлууд нааштайгаар шийдэгдэх хүлээлттэй байна. Уулзалтын үр дүнгээс хамаарч ямар үүрэгтэй оролцох нь илүү тодорхой болно.
-Нефтийн үйлдвэрийн бүтээн байгуулалтын хүрээнд энэ жил ямар, ямар бүтээн ажлууд хийгдэх юм бэ?
-2019 онд төслийг дагасан дэд бүтцийн ажлыг дуусгах төлөвлөгөөтэй ажиллаж байна. Эхний ээлжинд Энэтхэгийн зөвлөх компанитай эцэслэн гэрээ хийгдсэнийх нь дараа зураг төслийн ажлыг эхлүүлнэ. 2019 оны дөрөвдүгээр улирлын эхээр үйлдвэрийн анхан шатны талбайг тэгшилнэ.
-Өнгөрсөн онд үйлдвэрийн шав тавьснаас хойш ямар ажлууд хийгдэж, тэнд хэчнээн хүн ажиллаж байна вэ. Төмөр зам, авто зам барих ажлууд энэ жил эхэлнэ гэж байсан. Дэд бүтцийн санхүүжилт ерөнхий том санхүүжилтдээ тооцогдоод явж байгаа юу?
-Дэд бүтцийн ажлыг Монгол Улсын Засгийн газар буюу Хөгжлийн банкнаас санхүүжүүлээд явж байгаа. Хөгжлийн банкнаас нийтдээ 250 тэрбум төгрөгийн зээлийг уг төсөлд зориулж гаргах Засгийн газрын шийдвэр гарсан. Энэхүү зээлийн хүрээнд дэд бүтцийн ажил буюу төмөр зам, авто зам, цахилгаан дамжуулах шугам болон талбай тэгшлэх ажлууд хийгдэнэ. Дэц бүтцийн ажил 2018 оны зургадугаар сарын 22-ноос ажил эхэлсэн. Өнөөдрийн байдлаар нийт дэд бүтцийн ажил 80 орчим хувийн гүйцэтгэлтэй явж байна. Цахилгаан дамжуулах шугамын ажил дууссан. Өнгөрсөн жил суурь дэд бүтцийн ажил хийсэн учраас төмөр замын бүтээн байгуулалт өнөөдрөөс эхэлж байна. Тодруулбал, Сайншандаас Алтанширээ хүртэлх нийт 17.5 км буюу салаа төмөр замтайгаа нийлээд 27 км төмөр замыг барьж байгуулна. Энэ бүтээн байгуулалт 2019 оны есдүгээр сар гэхэд дуусгах төлөвлөгөөтэй байна.
-Нефть боловсруулах үйлдвэрийн ТЭЗҮ-ийг төслийн менежментийн зөвлөхөөр сонгогдсон Энэтхэгийн төрийн өмчит “EIL” компани хийсэн юм байна. Шинэчилсэн ТЭЗҮ-ээр бүтээн байгуулалтын нийт өртөг 1.2 тэрбум ам.доллар гэж тооцсон байна. Гэтэл бүтээн байгуулалтын нийт санхүүжилтийг Энэтхэгийн Засгийн газрын нэг тэрбум ам.долларын хөнгөлөлттэй зээлээр хийхээр болсон. Тэгэхээр үлдэгдэл санхүүжилтийг хаанаас гаргах юм бэ?
-Нэмэлт санхүүжилт буюу 236 сая ам.долларын асуудлыг шийдэх саналаа Монгол Улсын Гадаад харилцааны сайд Энэтхэгт айлчлах үеэр дэвшүүлсэн. Мөн хоёрдугаар сард Уул уурхай хүнд үйлдвэрийн сайд Энэтхэгт ажиллахдаа тодорхой уулзалтуудыг хийсэн. Нэмэлт санхүүжилтийг ч мөн Энэтхэгийн талаас гаргаж өгөөч ээ гэдэг санал тавьсан. Уг асуудлыг Энэтхэгийн Засгийн газар судалж үзээд, боломжтой чиглэлээс нь хариу өгнө гэсэн хүлээлттэй байна.
-Энэтхэгийн Засгийн газрын зүгээс амласан санхүүжилтээ энэ жилээс оруулаад явах боломж нь хэр байгаа юм бэ?
-Төслийн менежментийн зөвлөхөөр сонгогдсон компани нь төслийн үйл ажиллагааны урсгал буюу зөвлөхийн ажлыг хийнэ. Харин Монголын Газрын тосын үйлдвэр төрийн өмчит компани нь Энэтхэгийн “EIL” компанитай хамтран төсөл хэрэгжүүлэгч шатанд ажиллана. Гол санхүүжилтийн нь Монгол Улсын Сангийн яам болон Энэтхэгийн “Экзим” банкны хооронд явагдана. Бид энд үйл ажиллагаагаа явуулж, ямарваа нэгэн байдлаар гарсан шийдвэрийг Сангийн яаманд хүргүүлнэ. Сангийн яамнаас бидний гаргасан шийдвэрийн дагуу ажлын даалгаврыг хүргүүлсний дараа “Экзим” банкинд танилцуулж, шаардлагатай санхүүжилтийг шилжүүлнэ. Түүнээс Монгол Улсад шууд нэг тэрбум ам.доллар бэлэн мөнгөөрөө орж ирж, бид тэндээс нь зарцуулалт хийнэ гэсэн ойлголт байхгүй.
-2020 онд улс төрийн сонгууль болно. Тэрнээс өмнө энэ төслийн бүтээн байгуулалтын санхүүжилт шийдэгдэж, ажил эхлэх үү. Хэрвээ сонгууль хүртэл эхлэхгүй бол дахиад гацах эрсдэлтэй харагдаад байна л даа?
-Бидний зүгээс аль болох улс төрөөс хамааралгүй байлгах гэж хичээж байгаа. 2019 онд ямарч байсан үйлдвэрийн зураг төслийг баталгаажуулна. Үүний дагуу ирэх есдүгээр сараас үйлдвэр барих талбайг тэгшлэх ажлыг эхлүүлнэ. Үйлдвэрийн талбайг тэгшилснээр анхан шатны хадгалах байгууламжууд болон тоног төхөөрөмж хадгалах байгууламж, сав зэрэг зүйлүүдийг угсрах төлөвлөгөөтэй ажиллаж байна.
-Түүхий эдээ зөөвөрлөх гол шугам сүлжээний ажлыг хэзээ эхлүүлэх вэ. Ер нь түүхий эдээ хаанаас авахаар тооцсон бэ?
-ҮАБЗ-өөс гаргасан зөвлөмжийн дагуу Монголын Улсын газрын тосны болох 19, 21 талбай болон Доншен талбайгаас түүхий эдээ хангах төлөвлөгөөтэй байна. Энэ хооронд газрын тосоо шугам хоолойгоор дамжуулна. Уг шугам хоолойг тавих санхүүжилтийн асуудлыг саяхан Уул уурхайн сайд Канадын чуулга уулзалтад оролцох үеэрээ БНХГУ-ын төрийн департментын даргатай уулзахдаа ярилцаж, тодорхой санал дэвшүүлсэн. Уг саналыг маш нааштайгаар хүлээн авсан. Удахгүй хөрөнгө оруулалтын асуудлыг төрийн зарим яамдууд яриа хэлэлцээр хийж шийдэх боломжтой гэж харж байгаа.
-Ер нь нефть боловсруулах үйлдвэрийн ид бүтээн байгуулалтын ажил 2021, 2022 онд хийгдэнэ гэж ойлгож болох уу. Ер нь ид бүтээн байгуулалтын үед хэчнээн хүнийг ажлын байраар хангах вэ?
-Тийм ээ, 2021, 2022 онд бүтээн байгуулалт эрчимжинэ. Оргил бүтээн байгуулалтын үед жилдээ ойролцоогоор 8000 хүн ажиллах тооцоо гарсан. Энэ жилийн хувьд Газрын тосны хотхон барьж байгуулах ажлыг эхлүүлэх шийдвэрийг гаргасан. Энэ шийдвэрийг Засгийн газарт танилцуулж, дэмжлэг авсан. Хөгжлийн банкнаас авсан зээлийн санхүүжилтээр уг бүтээн байгуулалтыг хийнэ. Газрын тосны хотхон нь оролцоогоор 600 орчим айлын орон сууц баригдана. Ажлын ид ачаалалтай үед гадаадаас маш олон экспертүүд суурьших төлөвтэй байгаа учраас тэдэнд зориулсан хотхоныг барьж байгуулахаар болсон. Бүтээн байгуулалтын ажил дууссаны дараа газрын тосны үйлдвэрт ажиллах ажилчдад хөнгөлөлттэй зээлээр дараах орон сууцыг эзэмшүүлэх зорилготой байгаа.
-Эцэст нь танаас асуухад, энэ жил дэлхийн зах зээл дээр нефть бүтээгдэхүүний үнэ ямар байх хандлагатай байна вэ. Дотоодод шатахуун импортлогчид үнээ бага зэрэг буулгасан байгаа. Танай яамны дэргэд байгуулсан Үнийн зөвлөл хуралдаж байгаа юу, цаашдаа шатахууны үнэ тогтвортой байх боломж хэр байна вэ?
-Бидний зүгээс “Роснефть” компанитай яриа хэлэлцээр хийж байгаа. Тус компаниас шатахуун авахдаа Сингапурын биржийн үнэхээр худалдаж авдаг. 2019 оны нэгдүгээр сард Монголд нефть бүтээгдэхүүний жижиглэнгийн үйл ажиллагаа явуулж байгаа томоохон компаниудтай хамт “Роснефть” компанийнхантай уулзсан. Энэ уулзалтын үеэр шатахууны үнийг тогтвортой байлгах чиглэлээр хийж болох алхмуудыг ярилцсан. Манай талаас худалдаа хийж байгаа валютыг өөрчилж, рубль, еврогоор хийх боломжийн талаар байр сууриа илэрхийлсэн. Энэ асуудлаар “Роснефть” компаниас хариу ирэхийг хүлээж байна. Монгол Улсын Засгийн газрын зүгээс шатахууны үнийг аль болох тогтвортой байлгах бодлого баримталж буй. Энэ жилийн хувьд дэлхийн зах зээл дээр ч нефьт бүтээгдэхүүний үнэ тогтвортой байх хандлагатай байна.
