БНМАУ-ын төрийн тэргүүн, Eрөнхий сайд, МАХН-ын Төв Хорооны Ерөнхий нарийн бичгийн дарга асан, БНМАУ-ын баатар, хөдөлмөрийн баатар Юмжаагийн Цэдэнбалын мэндэлсний 100 жилийн ой энэ сард тохиож буй.
УИХ-ын дарга М.Энхболд өнгөрсөн баасан гаригт БНМАУ-ын Маршал Ю.Цэдэнбал агсны хүү Ц.Зоригт хүндэтгэл үзүүлж, гэр бүлийнх нь хамт хүлээн авч уулзжээ. Уулзалтын үеэр Ю.Цэдэнбал агсны хүү Ц.Зориг УИХ-ын даргад хүлээн авч уулзаж байгаад нь талархаж байгаагаа илэрхийлээд МАН-ыг УИХ-ын ээлжит сонгуульд үнэмлэхүй ялалт байгуулсанд баяр хүргэв. Тэрээр “Өнгөрсөнд болсон аливаа үйл явдал үнэн бодитоор түүхэнд үлдэх ёстой. Миний эцгийн мэндэлсний 100 жилийн ойг Монгол Улсын Их Хурал, Засгийн газар өндөр хэмжээнд зохион байгуулж байгаад баяртай байна.
Энэ түүхэн ойг тэмдэглэж буй үйл явдал нь Монгол Улсын түүхэнд чухал ач холбогдолтой. Өөрийн нутагтаа эцгийнхээ мэндэлсний ойг тэмдэглэхээр ирсэндээ баяртай байна. Шинэ парламент, Засгийн газар улс орныхоо эдийн засаг, нийгэм, соёлыг улам сайн хөгжүүлэхийг хүсэн ерөөе. Миний эцэг улс орныхоо төлөө хоёргүй сэтгэлээр зүтгэсэн. Үүний үр дүнд эцгийн маань төрийг удирдаж байсан 44 жилийн хугацаанд Монгол Улс хурдацтай хөгжиж чадсан гэж боддог” гэсэн юм.
Тэрээр өмнө нь нэгэн хэвлэлд өгч байсан ярилцлагадаа "Аавын 100 насны ойг тэмдэглэх явдал нь хэн нэгэн хүний төрсөн өдрийг зүгээр нэг тэмдэглэхтэй адил зүйл биш. Монголын ард иргэд ХХ зууны гарамгай удирдагчдын нэг болох аавын маань ойг тэмдэглэх гэж байгаа нь түүний Монголын ард түмний төлөө ихээхэн зүйл хийснийг хүлээн зөвшөөрч байгаа явдал гэж ойлгож байна. Би өөрийн зүгээс чадах чинээгээрээ туслах болно" хэмээн дурдаж байжээ.
Цэдэнбалын хүү Зоригийн "Маш нууц" сонинд өгсөн ярилцлагын хэсгээс хүргэж байна.
-Та эцгийнхээ 100 насны ойгоор очих ёстой байх. Эсвэл ямар нэгэн урилга ирэхийг хүлээгээд байгаа юм биш биз дээ?
- Үгүй ээ. Би Монгол Улсын иргэний хувьд эх орондоо хүссэн цагтаа очих бүрэн эрхтэй. Тийм болохоор хэн нэгнийг урьсан, уриагүй нутагтаа очих ёстой гэж бодож байгаа. Тухайн арга хэмжээг зохион байгуулах хорооныхон над руу холбоо баривал их баярлах болно.
- Нэгэн үе таны эцгийг Монголыг Оросын 16 дугаар Бүгд найрамдах улс болгох гэж байсан мэтээр янз бүрийн юм ярьж бичдэг байсан. Та энэ тал дээр юу хэлэх вэ? - Тийм ээ, гэхдээ үнэн юм үнэнээрээ сайхан шүү дээ. Энэ яг жинхэнэ бодит явдал уу гэвэл, 1970-аад оны дундуур ийм явдал болсон байдаг. Тэр үед ЗХУ-д тухайн үеийн социалист лагерийн улс, орнуудыг нэгтгэх тухай асуудал яригдаж байжээ. Энэ санааг хэн анх өгсөн бэ гэхээр, тухайн үеийн Болгарын удирдагч асан Тодор Живков өгсөн байдаг. Дэлхий даяар газрын тосны хямрал болох үед Болгар Улс Баруунаас шатахуунаа авдаг байжээ. Хямралаас болоод тухайн улс дампуурлын ирмэгт хүрсэн гэдэг. Тэгээд л улс орноо аврахын тулд тухайн үеийн удирдагч Т.Живков нь ЗХУ-д дагаар орвол ямар ч үнэгүй шатахуун авах боломжтой, ард түмний амьдрал дээшлэх юм байна гэсэн гэнэхэн бодол, сэтгэлгээний үүднээс Л.Брежневт ханджээ. Тэр үед Л.Брежнев энэ санааг нь өлгөж аваад, эхлээд Болгарыг өөртөө нэгтгэж, цаашлаад Орос гүрнийг улам тэлэх, хүчирхэгжүүлэх үүднээс Монголыг ч гэсэн давхар нэгтгэчихье гэсэн бодол өвөрлөсөн юм билээ. Энэ талаар аав маань надад ярьж байсан. Хамгийн сонин нь, Л.Брежнев Крымд амарч байхдаа социалист орнуудын төрийн тэргүүнүүдийг урьж, санаа оноо солилцож, тэр ч бүү хэл манай аавд тойруу замаар хандан “Манайд нэгдвэл яасан юм бэ?” гэж хэлж байсныг нь тэрбээр гүндүүгүй монгол хүн шиг, юу ч ойлгохгүй юм шиг царайлж энэхүү тулгалтаас мултарч байсан гэдэг. Үүнээс болж Л.Брежнев дарга ихэд уурлаж “Цэдэнбал аа, чи улсаа манайд нэгтгэчихвэл яасан юм бэ?” гэж хэлж байсан удаатай. Тэр үед аав маань “Би Монгол Улсын төрийн тэргүүний хувьд нэг л юм хэлье. ЗХУ-тай бид эдийн засаг, соёл, урлаг, спорт, батлан хамгаалах гээд бүхий л салбарт 100 хувь хамтарч ажиллахад бэлэн байна. Хамгийн чухал нь, бид бие даасан тусгаар улс байх ёстой. Хамгийн гол нөхцөл бол БНМАУ-ын хараат бус байдлыг авч үлдсэн тохиолдолд, эдгээр салбарт хамтарч ажиллахад бэлэн” гэсэн байдаг. - Та яг ямар баримт дээр тулгуурлан үүнийг хэлж байна вэ? - Аав маань надад өөрөө энэ тухай хэлж байсан. Мөн тэр үед Оросын Коммунист намын Төв Хорооны томоохон гишүүн байсан Надиров гуай хүртэл надад үүнийг хэлж байлаа. Үүний дараагаар ЗХУ-ын зүгээс БНМАУ-ыг ямар нэгэн байдлаар өөртөө нэгтгэх тухай асуудлыг дахиж хөндөөгүй гэдэг.
-Аавыг тань нас барсны дараа таны ээжийг 4-5 удаа байцаасан гэдэг. Энэ талаар та юу мэдэх вэ? - Аавыгаа Алтан Өлгийд нутаглуулаад хацрын минь нулимс хатаж амжаагүй байхад нэг мөрдөн байцаагч залуу манай ээжид хандаж “Таниас байцаалт авахаар боллоо” гэсэн. Ээж маань түүнд “Дөнгөж оршуулга дуусаад байна. Ганц хоёр хоногийн дараа болвол яасан юм бэ?” гэж хэлсэн. Би тэр мөрдөн байцаагчийг хэн гэдэг байсныг санахгүй байна. Гэхдээ тэр хүн ээжид минь ийм байдлаар хандсан нь ёс зүйн хувьд арай л болохгүй, муухай загнасан би гэж боддог. - Тухайн үеийн МАХН-ын удирдлагад та гомдолтой хэвээр явсаар байгаа юу? - Үгүй ээ. Надад гомдсон юм ер алга. Тэгээд ч надад улс төр ямар ч сонирхолгүй болсон. -Таны охин Настя өнгөрсөн жил Монголд очиж байсан. Түүнд байр бэлэглэсэн гэдэг. Энэ тал дээр та ямар бодолтой байдаг вэ? - Энэ бол миний асуудал биш. Би хэн нэгнээс байр өг, энэ тэр гэж гуйсан юм байхгүй ээ. Энэ бол тэд нарын асуудал. Хэн өгсөн, яасан ийсэн нь надад ер сонин биш байна.
